Οι Νεαροί Ρωτούν . . .

Γιατί Είμαι Τελειομανής;

«Επειδή ο πατέρας μου ήταν δάσκαλος, όλοι περίμεναν να παίρνω άριστα. Μερικές φορές έκλαιγα μέχρι που με έπαιρνε ο ύπνος».​—Λία. a

«Είμαι τελειομανής. Πρέπει να είμαι ο καλύτερος σε κάτι ή πρέπει να το κάνω αυτό με εντελώς διαφορετικό τρόπο από όλους τους άλλους. Αλλιώς δεν υπάρχει λόγος να το κάνω».​—Κέιλεμπ.

ΜΗΠΩΣ αισθάνεσαι ότι πρέπει να κάνεις τα πάντα τέλεια; Μήπως φοβάσαι συνέχεια ότι, όσο σκληρά και αν προσπαθείς, ποτέ δεν τα καταφέρνεις αρκετά καλά; Μήπως δεν δέχεσαι καμία κριτική; Όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά, μήπως τα βάζεις με τον εαυτό σου, κατηγορώντας τον ότι είναι ανόητος, κατώτερος ή ανάξιος; Αν θέλεις να γίνει κάτι σωστά, μήπως πιστεύεις ότι πρέπει να το κάνεις εσύ προσωπικά; Μήπως μερικές φορές φοβάσαι τόσο πολύ την αποτυχία ώστε αναβάλλεις ή σταματάς αυτό που θέλεις να κάνεις;

Τι θα λεχθεί για τις σχέσεις σου με τους άλλους; Μήπως δεν έχεις φίλους επειδή κανένας γύρω σου δεν είναι όσο τέλειος θα ήθελες; Μήπως αναστατώνεσαι με τις αδυναμίες και τα ελαττώματα των άλλων; Αν η απάντηση σε οποιοδήποτε από αυτά τα ερωτήματα είναι ναι, τότε ίσως παλεύεις με τη λεγόμενη τελειομανία. Και αν είναι έτσι τα πράγματα, δεν συμβαίνει μόνο σε εσένα. Πρόκειται για κοινό γνώρισμα ανάμεσα στα νεαρά άτομα​—ιδιαίτερα στους ταλαντούχους ή αυτούς που έχουν υψηλές επιδόσεις. b

Τι προκαλεί την τελειομανία; Οι ερευνητές κάνουν απλώς εικασίες. Το βιβλίο Τελειομανία​—Τι το Κακό Υπάρχει στο να Είναι Κάποιος Πολύ Καλός; (Perfectionism​—What’s Bad About Being Too Good?) αναφέρει: «Η τελειομανία δεν είναι ασθένεια​—δεν προσβληθήκατε από αυτήν. Η τελειομανία δεν είναι κληρονομική​—δεν γεννηθήκατε με αυτήν. Πώς, λοιπόν, γίνατε τελειομανής; Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι η τελειομανία καλλιεργείται στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Η οικογενειακή πίεση, η πίεση από τον ίδιο σας τον εαυτό, η κοινωνική πίεση, η πίεση από τα μέσα επικοινωνίας, καθώς και τα μη ρεαλιστικά πρότυπα, όλα αυτά μαζί δημιουργούν έναν Μεγάλο Εξαναγκασμό ο οποίος κάνει μερικούς ανθρώπους να ζουν όλη τους τη ζωή ανησυχώντας, νιώθοντας ενοχές και δουλεύοντας σκληρά».

Ανεξάρτητα από την αιτία, το να νιώθεις την ανάγκη να κάνεις τα πάντα τέλεια μπορεί να βλάψει τη ζωή σου. Ας εξετάσουμε από πιο κοντά την τελειομανία και το γιατί μπορεί να σου προξενήσει βλάβη.

Τι Είναι Τελειομανία;

Τελειομανία δεν είναι απλώς το να αγωνίζεται κανείς για υψηλές επιδόσεις ή να νιώθει υπερήφανος για κάτι που έχει κάνει καλά. Εξάλλου, στο εδάφιο Παροιμίες 22:29, η Γραφή μιλάει  επαινετικά για τον άνθρωπο που είναι “επιδέξιος στην εργασία του”. Σχολιάζει επίσης ευνοϊκά αρκετά άτομα που καλλιέργησαν διάφορες ικανότητες σε μεγάλο βαθμό. (1 Σαμουήλ 16:18· 1 Βασιλέων 7:13, 14) Επομένως, είναι καλό να αγωνιζόμαστε για υψηλές επιδόσεις, να θέτουμε υψηλούς αλλά ρεαλιστικούς στόχους. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί κάποιος «να κάνει την ψυχή του να απολαμβάνει το καλό λόγω της σκληρής εργασίας του».​—Εκκλησιαστής 2:24.

Ο τελειομανής, ωστόσο, δεν νιώθει αυτή την ικανοποίηση. Η άποψή του για την επιτυχία είναι εξαρχής νοσηρή. Σύμφωνα με μερικούς ειδικούς, η τελειομανία περιλαμβάνει «ανέφικτους στόχους (δηλαδή τελειότητα) και συνεχή έλλειψη ικανοποίησης, άσχετα από την απόδοση». Ως αποτέλεσμα, η τελειομανία αποτελεί «χρόνια πηγή άγχους, κάνοντας συχνά το άτομο να νιώθει αποτυχημένο». Γι’ αυτόν το λόγο, κάποια πηγή ορίζει την τελειομανία ως «την παράλογη πεποίθηση ότι εσείς και/ή το περιβάλλον σας πρέπει να είναι τέλειο». «Είναι μια νοοτροπία που εκδηλώνεται σε όλους τους τομείς, σύμφωνα με την οποία, οτιδήποτε και αν προσπαθείτε να κάνετε στη ζωή, πρέπει να γίνεται με άκρα τελειότητα, χωρίς παρεκκλίσεις, λάθη, αποτυχίες ή ασυνέπειες».

Ωστόσο, μήπως δεν είπε ο Ιησούς: «Πρέπει, επομένως, να είστε τέλειοι, όπως ο ουράνιος Πατέρας σας είναι τέλειος»; (Ματθαίος 5:48) Ναι, αλλά ο Ιησούς δεν εννοούσε ότι μπορούσε να είναι κάποιος τέλειος με την απόλυτη έννοια. Εξάλλου, η Γραφή διδάσκει ότι «όλοι έχουν αμαρτήσει και υστερούν ως προς τη δόξα του Θεού». (Ρωμαίους 3:23) Τι εννοούσε λοιπόν ο Ιησούς; Στη Γραφή, η λέξη «τέλειος» ενέχει την έννοια του να είναι κάποιος πλήρης. (Ματθαίος 19:21) Όταν ο Ιησούς είπε ότι πρέπει να είμαστε τέλειοι, μιλούσε για την αγάπη και παρότρυνε τους ακολούθους του να είναι πιο πλήρεις στην εκδήλωση αγάπης. Πώς; Επεκτείνοντας την αγάπη τους έτσι ώστε να περιλαμβάνει ακόμη και τους εχθρούς τους. Ο Βιβλικός συγγραφέας Λουκάς αναφέρει ότι ο Ιησούς είπε: «Να γίνεστε ελεήμονες, όπως ο Πατέρας σας είναι ελεήμων».​—Λουκάς 6:36.

Εντούτοις, οι τελειομανείς υποφέρουν από την ψευδαίσθηση ότι είναι δυνατόν να είμαστε τέλειοι με την απόλυτη έννοια. Ως αποτέλεσμα, ίσως έχουν μεγάλες απαιτήσεις από τους άλλους. Σύμφωνα με το βιβλίο Πάντα Ανικανοποίητοι​—Απαλλαχτείτε από τα Δεσμά της Τελειομανίας (Never Good Enough​—Freeing Yourself From the Chains of Perfectionism), οι τελειομανείς «νιώθουν απογοητευμένοι από τον τρόπο με τον οποίο εργάζονται οι άλλοι . . . Κατά τη γνώμη τους, οι άνθρωποι γύρω τους ούτε ενδιαφέρονται να κάνουν καλή εργασία ούτε νιώθουν υπερήφανοι για την απόδοσή τους».

Η Κάρλι, για παράδειγμα, τα πηγαίνει καλά με τις σπουδές της και συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα για ταλαντούχους μαθητές. Ωστόσο, στις προσωπικές σχέσεις δεν τα καταφέρνει εξίσου καλά. Επειδή θέλει να είναι τα πάντα τέλεια, έχει χάσει τους περισσότερους φίλους της. «Πιστεύω ότι ήταν πολύ ελλιπείς», εξηγεί η ίδια.

Άλλοι μπορεί να αναζητούν τελειότητα, όχι από τους άλλους, αλλά από τον εαυτό τους. Το βιβλίο Πάντα Ανικανοποίητοι εξηγεί ότι τέτοια άτομα πιστεύουν πως «οι ίδιοι ή αυτά που κάνουν δεν είναι αρκετά ικανοποιητικά . . . , και ανησυχούν ιδιαίτερα για το τι σκέφτονται οι άλλοι για εκείνους».

Το Πρόβλημα που Υπάρχει με την Τελειομανία

Αντί, λοιπόν, να είναι υγιές και ωφέλιμο, το κυνήγι της τελειότητας συχνά αποδεικνύεται νοσηρό και επιζήμιο. Επίσης, αντί να οδηγεί σε υψηλές επιδόσεις, μια τέτοια άποψη συνήθως οδηγεί στην αποτυχία. Ένας Χριστιανός ονόματι Ντάνιελ  θυμάται ότι προετοιμαζόταν σκληρά ώρες ολόκληρες για μια ομιλία που του είχε ανατεθεί να εκφωνήσει ως σπουδαστής στην τοπική Αίθουσα Βασιλείας των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Πολλοί από το ακροατήριο τον επαίνεσαν για τη θαυμάσια προσπάθειά του. Στη συνέχεια, ο εκπαιδευτής τού πρόσφερε μερικές διακριτικές, υποβοηθητικές εισηγήσεις. Η Γραφή μάς προτρέπει να “ακούμε συμβουλή και να δεχόμαστε διαπαιδαγώγηση”. (Παροιμίες 19:20) Αλλά αντί να χαρεί με αυτή την εποικοδομητική κριτική, ο Ντάνιελ αισθάνθηκε ότι απέτυχε. «Ήθελα να ανοίξει η γη να με καταπιεί», θυμάται ο ίδιος. Επί εβδομάδες υπέφερε από αϋπνίες.

Συνεπώς, η τελειομανία μπορεί να παρεμποδίσει τη διαδικασία μάθησης. Σε ένα άρθρο κάποιας ιστοσελίδας για νέους, μια κοπέλα ονόματι Ρέιτσελ γράφει: «Όταν άρχισα το γυμνάσιο ήμουν αποφασισμένη να τα πάω καλά. Ήμουν πάντα άριστη μαθήτρια και πίστευα ότι θα συνέχιζα να είμαι». Αλλά σύντομα η Ρέιτσελ άρχισε να δυσκολεύεται στην άλγεβρα, και πήρε κάτι λιγότερο από άριστα. «Για όλους τους άλλους, αυτός ο βαθμός ήταν καλός», θυμάται η Ρέιτσελ, «αλλά εμένα . . . με στενοχώρησε. Άρχισα να πανικοβάλλομαι και να ανησυχώ . . . Φοβόμουν να ζητήσω βοήθεια από τον καθηγητή μου γιατί αν παραδεχόμουν ότι χρειαζόμουν βοήθεια για τις εργασίες μου θα ήταν σαν να αναγνώριζα ότι δεν τις καταλάβαινα. . . . Μερικές φορές ήμουν σχεδόν πεπεισμένη ότι ο θάνατος θα ήταν καλύτερος από την αποτυχία».

Ο φόβος της αποτυχίας έχει κάνει μερικούς νέους να σκεφτούν ακόμη και την αυτοκτονία. Ευτυχώς, οι περισσότεροι δεν προτίθενται να κάνουν ένα τέτοιο δραστικό βήμα. Αλλά, όπως παρατηρεί η ειδική σε θέματα ψυχικής υγείας Σίλβια Ριμ, ίσως προσπαθούν να αποφύγουν την αποτυχία με το να μην τολμούν καν να προσπαθήσουν. Σύμφωνα με τη Ριμ, μερικοί τελειομανείς «δεν παραδίδουν εργασίες που τους έχουν ανατεθεί, δεν νιώθουν υπερήφανοι για αυτό που κάνουν, ξεχνούν τις σχολικές τους εργασίες, προβάλλουν διάφορες δικαιολογίες».

Από την άλλη πλευρά, κάποιοι νέοι μπορεί να καταφεύγουν στα άκρα για να διασφαλίσουν την επιτυχία. «Έμενα ξύπνιος ως αργά τη νύχτα προσπαθώντας να τελειοποιήσω τις σχολικές μου εργασίες», ομολογεί ο Ντάνιελ. Το πρόβλημα είναι ότι τέτοια άκρα συνήθως δεν συμβάλλουν στην παραγωγικότητα. Ένας νυσταγμένος μαθητής έχει περισσότερες πιθανότητες να μην αποδώσει καλά.

Επομένως, δεν είναι καθόλου παράξενο που η τελειομανία έχει συσχετιστεί με το χρόνιο θυμό, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, τις ενοχές, την απαισιοδοξία, τις διαταραχές της διατροφής και την κατάθλιψη. Το σοβαρότερο από όλα, όμως, είναι ότι η τελειομανία μπορεί να βλάψει κάποιον από πνευματική άποψη. Λόγου χάρη, η Γραφή παραγγέλλει στους Χριστιανούς να μιλούν για την πίστη τους στους άλλους. (Ρωμαίους 10:10· Εβραίους 10:24, 25) Ωστόσο, μια νεαρή, η Βίβιαν, δίσταζε να κάνει σχόλια στις Χριστιανικές συναθροίσεις από φόβο μήπως πει κάτι λάθος. Μια άλλη νεαρή, η Λία, εξέφρασε παρόμοιους φόβους: «Αν πω κάτι που δεν είναι σωστό, οι άλλοι θα καταλήξουν σε λάθος συμπέρασμα για εμένα. Έτσι λοιπόν, δεν εκφράζω τις σκέψεις μου».

Επομένως, είναι ολοφάνερο ότι η τελειομανία είναι επιβλαβής και νοσηρή. Αν έχεις κάποιο από τα χαρακτηριστικά που περιγράφτηκαν σε αυτό το άρθρο, ίσως διακρίνεις την ανάγκη να κάνεις αλλαγές στον τρόπο σκέψης σου. Ένα μελλοντικό άρθρο θα δείξει πώς μπορείς να το πετύχεις αυτό.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 12]

Ο φόβος της αποτυχίας εμποδίζει μερικούς νέους να ολοκληρώνουν τις εργασίες τους

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Η τελειομανία μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση