Χορεύοντας με τους Γερανούς

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

ΣΤΗΝ πόλη Πουσάν της Νότιας Κορέας, μπορείτε να δείτε έναν ασυνήθιστο παραδοσιακό χορό. Άντρες με λευκές στολές και ψηλά μαύρα καπέλα κουνάνε τα χέρια τους, στριφογυρίζουν, υποκλίνονται και στηρίζονται ακόμη και στο ένα πόδι.

Οι παράξενες, αυτοσχέδιες κινήσεις τους έχουν μια απλή εξήγηση. Οι άντρες μιμούνται τους γερανούς της Ιαπωνίας, οι οποίοι εδώ και αιώνες διαχειμάζουν στη Νότια Κορέα. Ο απαράμιλλος χορός αυτών των γερανών εντυπωσίασε τόσο πολύ τους ντόπιους ώστε δημιούργησαν το δικό τους χορό, εμπνευσμένο από τις κινήσεις αυτών των πουλιών.

Χίλια πεντακόσια χιλιόμετρα μακριά, στο Χοκάιντο της Ιαπωνίας, οι φυσιολάτρες συρρέουν στο Εθνικό Πάρκο Κουσίρο Σιτσούγκεν για να δουν αληθινούς γερανούς. Χάρη σε ένα πρόγραμμα τεχνητής διατροφής στη διάρκεια των μηνών της βαρυχειμωνιάς, μια ιαπωνική αποικία αυτών των γερανών αριθμεί τώρα αρκετές εκατοντάδες μέλη. Μια τέτοια ομάδα κομψών ασπρόμαυρων πουλιών που χορεύουν ζωηρά στο χιόνι είναι πανέμορφο θέαμα. Η αρθρογράφος του Νάσιοναλ Τζεογκράφικ Τζένιφερ Άκερμαν χρησιμοποιεί την ιαπωνική λέξη αβαρέι για να περιγράψει πόσο γοητευμένη ένιωσε. Η λέξη αυτή εκφράζει «τα συναισθήματα που προκαλεί η οδυνηρή ομορφιά του εφήμερου», εξηγεί η ίδια.

Οι γερανοί, οι οποίοι συναντώνται σε όλες τις ηπείρους εκτός από τη Νότια Αμερική και την Ανταρκτική, γοήτευαν ανέκαθεν τους ανθρώπους. Αυτά τα πουλιά εμφανίζονται σε σπηλαιογραφίες στην Αυστραλία, στην Αφρική και στην Ευρώπη. Στην Άπω Ανατολή, όπου αποτελούν σύμβολα μακροζωίας και ευτυχίας, οι γερανοί είναι αγαπημένο θέμα των καλλιτεχνών. Ίσως επειδή μπορεί να παραμείνουν ισόβιοι σύντροφοι, αντιπροσωπεύουν επίσης τη γαμήλια ευτυχία και απεικονίζονται συχνά πάνω σε νυφικά κιμονό. Οι Κορεάτες συγκαταλέγουν το γερανό της Ιαπωνίας στα «μνημεία της φύσης» λόγω της σπανιότητας και της ομορφιάς του. Οι Ιάπωνες απεικονίζουν στα χαρτονομίσματά τους των 1.000 γιεν γερανούς που χορεύουν. Πριν από 2.500 χρόνια δε, οι Κινέζοι επινόησαν το «χορό των λευκών γερανών». Ίσως αυτή η μοναδική σχέση με το χορό να εξηγεί γιατί οι άνθρωποι συμπαθούν ιδιαίτερα τους γερανούς.

Ο Χορός των Γερανών

Και τα 15 είδη γερανών χορεύουν​—ακόμη και νεοσσοί μικρότεροι των δύο ημερών προσπαθούν να τα καταφέρουν. «Υπάρχουν και μερικές άλλες ομάδες πουλιών που χορεύουν», εξηγεί το Εγχειρίδιο των Πουλιών του Κόσμου (Handbook of the Birds of the World), «αλλά κανένα δεν χορεύει τόσο πολύ ούτε . . . τόσο όμορφα στα ανθρώπινα μάτια». Ο χορός χαρακτηρίζεται από αρκετή ποικιλία και είναι πάντοτε θεαματικός​—δεδομένου του μεγάλου μεγέθους των πουλιών, των κομψών κινήσεών τους και των εντυπωσιακών αλμάτων που κάνουν καθώς εκτινάσσονται ψηλά στον αέρα με απλωμένες φτερούγες. Ο χορός των γερανών συνήθως είναι μια «μακρά, περίπλοκη εναλλαγή από  συντονισμένες υποκλίσεις, άλματα, τρεχαλητά και σύντομες πτήσεις», προσθέτει το Εγχειρίδιο των Πουλιών του Κόσμου. Και όπως ακριβώς συμβαίνει με τους ανθρώπους, μόλις αρχίσουν να χορεύουν λίγοι γερανοί, συνήθως αποφασίζει να χορέψει ολόκληρη η ομάδα. Παρατηρητές στην Αφρική έχουν δει γύρω στα 60 ζευγάρια γκρίζων εστεμμένων γερανών να χορεύουν όλα μαζί αρμονικά.

Γιατί χορεύουν οι γερανοί; Μήπως για να ασκηθούν, να επικοινωνήσουν, να ερωτοτροπήσουν, να δείξουν την ανησυχία τους ή μήπως επειδή έχουν χαρούμενη διάθεση; Ο λόγος μπορεί να είναι οτιδήποτε από αυτά ή και όλα μαζί. Βέβαια, στους γερανούς αρέσει να χορεύουν ανά ζευγάρια, και ο χορός αποτελεί μέρος των εκδηλώσεων της ερωτοτροπίας τους. Αλλά χορεύουν ακόμη και οι γερανοί που δεν έχουν φτάσει σε ώριμη ηλικία, και τα μικρά συνήθως είναι οι πιο ενθουσιώδεις χορευτές. «Για οποιονδήποτε λόγο και αν χορεύουν, είναι απόλαυση να τους βλέπεις», καταλήγει το Εγχειρίδιο των Πουλιών του Κόσμου.

Η Πτήση των Γερανών

Συνήθως ακούει κανείς τους γερανούς πολύ προτού τους δει. Μια διαπεραστική κραυγή σαν σάλπισμα αναγγέλλει την παρουσία τους, έστω και αν είναι χιλιόμετρα μακριά. Αυτή η κραυγή προφανώς βοηθάει στο να παραμένει μαζί το σμήνος στη διάρκεια των μακρινών μεταναστευτικών τους πτήσεων. Τα περισσότερα είδη γερανών μεταναστεύουν από τους βόρειους τόπους αναπαραγωγής τους. Το φθινόπωρο διανύουν τεράστιες αποστάσεις από τον Καναδά, τη Σκανδιναβία ή τη Σιβηρία προς τα θερμότερα κλίματα της Κίνας, της Ινδίας, των Ηνωμένων Πολιτειών (Τέξας) ή της περιοχής της Μεσογείου. Αυτά τα ταξίδια είναι επικίνδυνα και εξαντλητικά. Μερικοί σταχτογερανοί έχουν παρατηρηθεί να πετούν σε ύψος σχεδόν 10.000 μέτρων καθώς διασχίζουν τα Ιμαλάια ταξιδεύοντας προς την Ινδία. Πετούν με τους συνηθισμένους σχηματισμούς Λ και εκμεταλλεύονται τα θερμά ανοδικά ρεύματα αέρα ώστε να μπορούν να ανεμοπορούν όσο το δυνατόν πιο μακριά. Ωστόσο, όταν διασχίζουν υδάτινες μάζες, πρέπει να βασίζονται στη δύναμη των φτερών τους και μόνο. a

Ο Ισπανός ορνιθολόγος Χουάν Κάρλος Αλόνσο έχει αφιερώσει σχεδόν 20 χρόνια παρακολουθώντας τις μεταναστευτικές συνήθειες των 70.000 σταχτογερανών οι οποίοι διαχειμάζουν στην Ισπανία. «Μερικά πουλιά είναι δακτυλιωμένα, ενώ σε άλλα έχουν τοποθετηθεί μικροί ραδιοπομποί ώστε να μπορούμε να παρακολουθούμε τη μεταναστευτική πτήση τους», εξηγεί. «Εντυπωσιάζομαι βαθιά όταν, στην ισπανική περιοχή στην οποία διαχειμάζουν, ανακαλύπτω κάποιο πουλί που έχω δακτυλιώσει εγώ ο ίδιος όταν ήταν νεοσσός στη Βόρεια Γερμανία. Οι γερανοί χρησιμοποιούν αυτές τις μεταναστευτικές οδούς εδώ και αιώνες. Ένας γερανός που δακτυλιώθηκε στη Φινλανδία βρέθηκε να διαχειμάζει πολύ νότια, στην Αιθιοπία, ενώ μερικοί γερανοί από τη Σιβηρία διαχειμάζουν στο Μεξικό».

 Αγώνας για Επιβίωση​—Με τη Βοήθεια του Ανθρώπου

Σήμερα, 9 από τα 15 είδη γερανών απειλούνται με εξαφάνιση. Το είδος που κινδυνεύει περισσότερο, ο σαλπιγκτής γερανός της Βόρειας Αμερικής, μειώθηκε τόσο πολύ ώστε αριθμούσε μόνο 14 πουλιά το 1938. Εντούτοις, ένα πρόγραμμα διατροφής πουλιών υπό συνθήκες αιχμαλωσίας και η προστασία βασικών βιότοπων οδήγησαν στο να αυξηθεί ο αριθμός τους σιγά σιγά σε πάνω από 300. Οι φυσιοδίφες τώρα εκτρέφουν νεοσσούς σε αιχμαλωσία και κατόπιν τους απελευθερώνουν σε προστατευμένες περιοχές στο φυσικό τους περιβάλλον. Πρόσφατα έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία πολύ ελαφριά αεροπλάνα για να διδαχτούν μερικοί νεαροί σαλπιγκτές γερανοί πώς να μεταναστεύουν. Ρώσοι επιστήμονες καταβάλλουν παρόμοιες προσπάθειες για να προστατέψουν τον απειλούμενο σιβηρικό λευκογερανό.

Μια από τις πιο συγκινητικές ιστορίες με επιτυχή έκβαση συνέβη στην Ιαπωνία. Μια μικρή αποικία γερανών της Ιαπωνίας στο Χοκάιντο δεν μετανάστευε, επειδή τα πουλιά μπορούσαν να τρέφονται στη διάρκεια των χειμερινών μηνών κατά μήκος των ποταμών που βρίσκονται κοντά σε θερμές πηγές. Ωστόσο, στη διάρκεια της βαρυχειμωνιάς του 1952, ακόμη και αυτά τα ποτάμια πάγωσαν, και το μικρό σμήνος των 30 πουλιών φαινόταν καταδικασμένο σε εξαφάνιση. Τα παιδιά του τοπικού σχολείου, όμως, σκόρπιζαν καλαμπόκι πάνω στα παγωμένα ποτάμια, και έτσι τα πουλιά επέζησαν. Από τότε, οι γερανοί τρέφονται από τους ανθρώπους σε τακτική βάση, και το μικρό σμήνος έχει αυξηθεί φτάνοντας σχεδόν τα 900 μέλη​—περίπου το ένα τρίτο του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού τους.

Αντιμετώπιση ενός Αβέβαιου Μέλλοντος

Όπως και πολλά άλλα είδη, οι γερανοί υποφέρουν από την αποστράγγιση των υγρότοπων καθώς και από την απώλεια των λιβαδιών. Για να επιβιώσουν, χρειάστηκε να μάθουν να ζουν μαζί με τους ανθρώπους. Γενικά, προτιμούν να κρατούν τους ανθρώπους σε απόσταση ασφαλείας​—αρκετά χιλιόμετρα μακριά—​αλλά όταν δεν δέχονται ενοχλήσεις μπορούν να συνηθίσουν την ανθρώπινη παρουσία. Στην Ινδία, ο γερανός αντιγόνη, το ψηλότερο από όλα τα πουλιά που πετούν, έχει συνηθίσει να αναπαράγεται σε λιμνούλες χωριών. Άλλα είδη γερανών που τα καταφέρνουν πολύ καλά έχουν μάθει να βρίσκουν τροφή σε χωράφια είτε ενώ μεταναστεύουν είτε στους τόπους όπου διαχειμάζουν.

Ελπίζουμε ότι οι συντονισμένες προσπάθειες των υπέρμαχων για τη διατήρηση του περιβάλλοντος σε πολλές χώρες θα διασφαλίσουν την επιβίωση αυτών των χαριτωμένων πλασμάτων. Πόσο λυπηρό θα ήταν αν οι μελλοντικές γενιές δεν θα μπορούσαν ποτέ να απολαύσουν το μεγαλοπρεπή χορό των γερανών ή να ακούσουν τα σαλπίσματά τους καθώς πετούν προς τα νότια διασχίζοντας το φθινοπωρινό ουρανό!

[Υποσημείωση]

 [Εικόνα στη σελίδα 15]

Γερανοί της Ιαπωνίας, Ασία

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Λεπτομέρεια από κορεατική πορσελάνη

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Ασπρόμαυροι γερανοί με τούφες από φτερά

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Κοινοί ευρωπαϊκοί γερανοί εν πτήσει

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Εστεμμένοι γερανοί