Η Ασφαλτολίμνη των Νησιών Τρινιδάδ και Τομπάγκο

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟ ΤΡΙΝΙΔΑΔ

ΤΙ ΚΟΙΝΟ έχουν η σήραγγα που διασχίζει το λιμάνι του Χονγκ Κονγκ, ο αυτοκινητόδρομος που περνάει από τις αυστριακές Άλπεις και η οδογέφυρα Τζούμπιλι Γουέι της Αγγλίας; Όλα αυτά στρώθηκαν κάποτε με μείγμα που περιείχε μια ξεχωριστή άσφαλτο a​—άσφαλτο από την Ασφαλτολίμνη των νησιών Τρινιδάδ και Τομπάγκο.

Η μεγάλη Ασφαλτολίμνη είναι ένα φυσικό, επιφανειακό κοίτασμα ασφάλτου. Το 1814 ένα γεωγραφικό λεξικό την περιέγραφε ως «καταπληκτικό φαινόμενο». Αυτό μπορείτε να το διαπιστώστε και μόνοι σας καθώς θα επισκεπτόμαστε την περιοχή όπου βρίσκεται, κοντά στη νοτιοδυτική ακτή του Τρινιδάδ.

 Περίπατος Πάνω στη Λίμνη

Πλησιάζοντας στο χωριό Λα Μπρέα (στην ισπανική σημαίνει «πίσσα»), παρατηρούμε ότι τα πεζοδρόμια φαίνονται σαν να βυθίζονται στο έδαφος. Ακόμη και μερικά σπίτια έχουν γείρει παράξενα, σαν να έχουν λυγίσει από το βάρος τους. Δεν έχουμε πολύ χρόνο να σκεφτούμε τι έχει συμβεί, επειδή μπροστά μας απλώνεται ένα μέρος που μοιάζει με απέραντο, εγκαταλειμμένο χώρο στάθμευσης. Έχουμε φτάσει στην Ασφαλτολίμνη. Ο ξεναγός μας μάς πληροφορεί ότι η έκταση της λίμνης είναι περίπου 470 στρέμματα και στο κέντρο της το βάθος φτάνει τα 80 μέτρα. «Ας τη δούμε από πιο κοντά», μας προτείνει.

Με επιφυλακτικότητα κάνουμε τα πρώτα μας βήματα πάνω στη λίμνη και διαπιστώνουμε ότι η επιφάνειά της είναι απρόσμενα στερεή, αν και ανώμαλη. Στην πραγματικότητα, η λίμνη μπορεί να αντέξει άνετα το βάρος ενός φορτηγού και άλλων βαρέων μηχανημάτων! (Θα μπορούσαν, όμως, σιγά σιγά να βυθιστούν αν μείνουν για πολύ καιρό στο ίδιο σημείο.) Ωστόσο, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί! Διάσπαρτα στη μέση αυτής της στερεής επιφάνειας, υπάρχουν μικρά τμήματα με κολλώδη άσφαλτο που ίσως να επιφυλάσσουν στον ανυποψίαστο επισκέπτη μια δυσάρεστη έκπληξη καθώς μπορεί να κολλήσει σε αυτήν.

Από την ώρα που ήρθαμε, κάπου κάπου φτάνει στη μύτη μας μια έντονη μυρωδιά. Μαθαίνουμε ότι είναι υδρόθειο. Μικρές ποσότητες σχηματίζονται στη λίμνη, μαζί με μεθάνιο, αιθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα. Ο ξεναγός μας σπάζει έναν σβόλο ασφάλτου και βλέπουμε ότι μοιάζει με ελβετικό τυρί​—είναι γεμάτος τρύπες που σχηματίστηκαν από παγιδευμένες φυσαλίδες αερίου.

Η Ασφαλτολίμνη αποτελεί επίσης σημαντικό βιότοπο. Μερικοί νερόλακκοι που σχηματίζονται στην επιφάνειά της και στις χλοώδεις παρυφές γύρω από αυτήν αποτελούν κατοικία της σπάνιας πάπιας Oxyura dominica. Πιθανότατα δεν θα δούμε αυτό το μικρό πουλί σήμερα, επειδή συνήθως μένει ακίνητο ή καταδύεται αθόρυβα όταν το πλησιάζουν. Καθώς προσπερνάμε μερικά φυτά που φτάνουν μέχρι το στήθος μας, εμφανίζεται ξαφνικά ένα άλλο πουλί, η γιακάνα (Jacana jacana). Το σκουρόχρωμο σώμα της δημιουργεί αντίθεση με το υποκίτρινο χρώμα που έχει κάτω από τα φτερά της. Η αμερικανική σουλτανοπουλάδα (Porphyrula martinica) και άλλα ελόβια είδη βρίσκονται επίσης εδώ. Στους υγρότοπους κατοικούν  μικρά ψάρια του γλυκού νερού και περιστασιακά εμφανίζονται κροκόδειλοι καϊμάν.

Χρησιμοποιείται Εδώ και 400 Χρόνια

Δείχνοντας προς την ακτή, ο ξεναγός μας αφηγείται ότι το 1595 ο Βρετανός εξερευνητής Σερ Γουόλτερ Ράλι αγκυροβόλησε σε αυτή την περιοχή. Τότε η λίμνη, η οποία τώρα βρίσκεται σε χαμηλό κοίλωμα, ήταν στο ίδιο επίπεδο με ρεύματα ασφάλτου τα οποία έφταναν στην ακτή. Ο Ράλι χρησιμοποίησε την άσφαλτο για να στεγανοποιήσει τα πλοία του που έμπαζαν νερά και ανέφερε ότι ήταν «το πιο εξαίρετο υλικό», τονίζοντας ότι «δεν λιώνει με τον ήλιο όπως η πίσσα της Νορβηγίας, και επομένως είναι πολύ χρήσιμη για τα πλοία που ταξιδεύουν σε λιμάνια του Νότου». b

Το 1846, ο Καναδός Δρ Έιμπραχαμ Γκέσνερ, ο οποίος αργότερα ονομάστηκε Πατέρας της Πετρελαιοβιομηχανίας, παρήγαγε με διύλιση ένα νέο φωτιστικό πετρέλαιο από την άσφαλτο του Τρινιδάδ. Το ονόμασε κηροζίνη. Δυστυχώς, το θειάφι που περιείχε αυτή η άσφαλτος έδωσε στην κηροζίνη μια μάλλον δυσάρεστη μυρωδιά. Ο Γκέσνερ βρήκε αργότερα μια άλλη πηγή ασφάλτου η οποία ήταν ουσιαστικά άοσμη.

Η άσφαλτος της λίμνης του Τρινιδάδ έγινε πολύτιμη όταν ανακαλύφτηκε η αξία της για την οδοποιία. Το 1876, κάποιοι μηχανικοί πρότειναν να χρησιμοποιηθεί για να ασφαλτοστρωθεί η Λεωφόρος Πενσυλβάνια στην Ουάσινγκτον, D.C. Παρά τη μεγάλη κυκλοφορία, αναφέρεται ότι ο δρόμος παρέμεινε σε άριστη κατάσταση επί 11 χρόνια. Χάρη σε αυτό, η άσφαλτος του Τρινιδάδ απέκτησε καλή φήμη.

Τα τελευταία χρόνια οι εταιρίες πετρελαιοειδών μπορούν να παράγουν φτηνότερα βιτουμένια ως υποπροϊόντα της διύλισης πετρελαίου. Ωστόσο, μηχανικοί συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τη φυσική άσφαλτο του Τρινιδάδ σε κατασκευές αυτοκινητόδρομων, γεφυρών, αεροδρομίων και λιμανιών. Γιατί;

Μοναδικό Μείγμα

Όταν χρησιμοποιείται σε μείγματα οδοποιίας, αυτή η άσφαλτος είναι γνωστό ότι προσδίδει σκληρότητα, ανθεκτικότητα, σταθερότητα και αντιολισθητικές ιδιότητες στις επιφάνειες που στρώνονται, καθώς και ένα ματ γκρι φινίρισμα το οποίο βελτιώνει την ορατότητα κατά τη νυχτερινή οδήγηση. Η άσφαλτος της λίμνης έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία για επιφάνειες δρόμων σε περιοχές όπου οι θερμοκρασίες ξεπερνούν τους 40 βαθμούς Κελσίου το καλοκαίρι και πέφτουν κάτω από τους –25 βαθμούς Κελσίου το χειμώνα. Οι διάδρομοι τροχοδρόμησης σε αεροδρόμια που έχουν στρωθεί με αυτή την άσφαλτο διατηρούνται σε καλή κατάσταση, παρά την καταπόνηση από τις συνεχείς απογειώσεις και προσγειώσεις βαρέων αεροσκαφών. Αυτού  του είδους το οδόστρωμα είναι επίσης ανθεκτικό στη διάβρωση από αντιψυκτικά υγρά και διαρροές καυσίμων και πετρελαίου. Πολλές από αυτές τις στρωμένες επιφάνειες διατηρήθηκαν επί 20 και πλέον χρόνια με λίγη ή καθόλου συντήρηση.

Οι ιδιότητες της ασφάλτου της λίμνης του Τρινιδάδ έχουν αποδοθεί στην ιδιαίτερη σύνθεσή της. Αυτή η άσφαλτος αποτελείται από 63 ως 67 τοις εκατό μαλθένια και 33 ως 37 τοις εκατό ασφαλτένια. Τα μαλθένια είναι μια κατηγορία κολλωδών χημικών ουσιών που σχετίζονται με το πετρέλαιο και οι οποίες δίνουν στα βιτουμένια τις κολλητικές τους ιδιότητες. Οι χημικές ουσίες που περιέχονται στην άσφαλτο αυτής της λίμνης έχουν περιγραφτεί ως «εξαιρετικά κολλώδεις και τσιμεντώδεις παρά ελαιώδεις, όπως συμβαίνει με ορισμένα βιτουμένια που προέρχονται από διύλιση». Τα ασφαλτένια είναι μια άλλη ομάδα υδρογονανθράκων τα οποία συμβάλλουν στο να γίνουν τα βιτουμένια θερμοπλαστικό υλικό​—μαλακώνει και ρευστοποιείται όταν θερμαίνεται και σκληραίνει όταν ψύχεται. Τα χαρακτηριστικά και οι σχετικές αναλογίες όλων αυτών των συστατικών δίνουν στην άσφαλτο ιδιότητες οι οποίες δεν είναι εύκολο να αναπαραχθούν στα διυλιστήρια.

Εξόρυξη και Διύλιση

Το βουητό των βαρέων μηχανημάτων τραβάει την προσοχή μας και γυρίζουμε για να δούμε τον εξοπλισμό εξόρυξης που κινείται μέσα στη λίμνη. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα τεράστιο φορτηγό στο οποίο έχουν προσαρμοστεί γερά μεταλλικά δόντια ή πιρούνια τα οποία σπάζουν την άσφαλτο από την επιφάνεια της λίμνης. Η τεμαχισμένη άσφαλτος φορτώνεται έπειτα σε μεγάλα βαγόνια που σύρονται με συρματόσχοινα ως ένα κοντινό εργοστάσιο. Περισσότεροι από εννέα εκατομμύρια τόνοι ασφάλτου έχουν εξορυχθεί από αυτό το μέρος από τα τέλη του 19ου αιώνα! Σύμφωνα με τον τωρινό ρυθμό κατανάλωσης, οι δέκα εκατομμύρια τόνοι οι οποίοι υπολογίζεται ότι απομένουν προγραμματίζεται να φτάσουν για άλλα 400 χρόνια.

Ο λάκκος που σχηματίστηκε από την αφαίρεση αρκετών τόνων ασφάλτου από τη λίμνη μικραίνει και εξαφανίζεται μέσα σε μερικές εβδομάδες. Αυτό δίνει την εντύπωση ότι η λίμνη αναπληρώνει το χαμένο υλικό. Εντούτοις, η «στερεή» άσφαλτος είναι στην πραγματικότητα ένα πολύ παχύρρευστο υγρό και το υλικό που βρίσκεται δίπλα στο κοίλωμα που δημιουργείται απλώς πέφτει μέσα σε αυτό. Ολόκληρη η λίμνη, λοιπόν, βρίσκεται σε κατάσταση συνεχούς αλλά ανεπαίσθητης κίνησης.

Θυμάστε τα γερμένα σπίτια τα οποία είδαμε πρωτύτερα; Η μετακίνησή τους οφείλεται εν μέρει σε υπόγειες φλέβες ασφάλτου οι οποίες εκτείνονται πέρα από τα όρια της λίμνης. Όσοι οικοδομούν σε αυτή την περιοχή πρέπει να επιλέγουν την τοποθεσία τους προσεκτικά.

«Ας πάμε στο εργοστάσιο», προτείνει ο ξεναγός μας. Ουσιαστικά, η διύλιση είναι πολύ απλή διαδικασία. Η ακατέργαστη άσφαλτος αδειάζεται σε μεγάλους κάδους, ο καθένας από τους οποίους μπορεί να χωρέσει 100 και πλέον τόνους. Εδώ, σπειροειδείς σωλήνες που περιέχουν ατμό θερμασμένο στους 165 βαθμούς Κελσίου λιώνουν την άσφαλτο. Με αυτόν τον τρόπο απελευθερώνονται παγιδευμένα αέρια και εξατμίζεται το επιπλέον νερό το οποίο αποτελεί περίπου το 30 τοις εκατό του βάρους της ακατέργαστης ασφάλτου. Κατόπιν, η άσφαλτος φιλτράρεται για να αφαιρεθούν κομμάτια ξύλου και άλλα φυτικά υλικά. Τελικά, η καυτή άσφαλτος χύνεται σε βαρέλια από ινόπλακες επιστρωμένες με χαρτί σιλικόνης. Τα βαρέλια κατασκευάζονται εδώ στο εργοστάσιο, και το καθένα χωράει περίπου 240 κιλά. Ολόκληρη η διαδικασία διύλισης διαρκεί περίπου 18 ώρες.

«Η καθαρισμένη άσφαλτος ονομάζεται Επουρέ», λέει ο ξεναγός μας. Αναμειγνύεται καλά με βιτουμένια διυλιστηρίου και άλλα υλικά για να παραχθούν υψηλής απόδοσης μείγματα οδοποιίας. Τα πρόσφατα χρόνια χρησιμοποιείται επίσης για την παρασκευή μιας ποικιλίας χρωμάτων, καθώς και σε προϊόντα τσιμεντοποιίας, μόνωσης και στεγανοποίησης. Έτσι λοιπόν, έχει μπει σε πολλά σπίτια και κτίρια σε όλο τον κόσμο.

Κάποιος συγγραφέας συνόψισε κατάλληλα το θέμα γράφοντας: «Φαίνεται πως υπάρχει κάτι το ιδιαίτερα . . . ενδιαφέρον όσον αφορά αυτό το θαυμαστό έργο του Θεού, κάτι που γεμίζει τον παρατηρητή της φύσης με δέος και θαυμασμό». Ναι, η Ασφαλτολίμνη των νησιών Τρινιδάδ και Τομπάγκο είναι πράγματι ένας πολύ ενδιαφέρων τόπος για να τον επισκεφτεί κανείς!

[Υποσημειώσεις]

Το αργό πετρέλαιο, όταν εξατμίζεται, αφήνει ένα ίζημα το οποίο αποτελείται σχεδόν ολοκληρωτικά από βιτουμένια. Τα βιτουμένια που προέρχονται από το πετρέλαιο ονομάζονται επίσης άσφαλτος. Ωστόσο, σε πολλές περιοχές ο όρος «άσφαλτος» αναφέρεται σε βιτουμένια αναμειγμένα με ορυκτές μάζες όπως η άμμος ή το χαλίκι, υλικό που χρησιμοποιείται συχνά στην οδοποιία. Σε αυτό το άρθρο ο όρος «άσφαλτος» αναφέρεται και στο ακατέργαστο και στο επεξεργασμένο προϊόν της Ασφαλτολίμνης.

[Εικόνα στη σελίδα 24, 25]

Η Ασφαλτολίμνη είναι ένα φυσικό, επιφανειακό κοίτασμα ασφάλτου

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Διυλιστήριο ασφάλτου

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Εξόρυξη ασφάλτου από τη λίμνη