Πετρέλαιο​—Ευλογία και Κατάρα;

ΜΕΧΡΙ ποιου σημείου εξαρτώνται οι βιομηχανοποιημένες χώρες από το πετρέλαιο και τα προϊόντα του; Το πετρέλαιο​—και το φυσικό αέριο—​είναι απαραίτητο για αυτές τις χώρες, και έτσι έχει δημιουργηθεί, όπως αναφέρει ο Ντάνιελ Γιέργκιν στο βιβλίο του Το Βραβείο (The Prize), μια «Κοινωνία Υδρογονάνθρακα». Σκεφτείτε για λίγο το πετρέλαιο θέρμανσης, το γράσο, το κερί, την άσφαλτο και τα είδη που κατασκευάζονται από πετροχημικές ουσίες—τα αεροπλάνα, τα αυτοκίνητα, τα πλοία, τις κόλλες, τα χρώματα, τα πολυεστερικά ρούχα, τα αθλητικά παπούτσια, τα παιχνίδια, τις βαφές, την ασπιρίνη, τα αποσμητικά, το μέικ απ, τους μουσικούς δίσκους, τα κομπιούτερ, τις τηλεοράσεις, τα τηλέφωνα. Κάθε μέρα πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν αρκετά από τα 4.000 και πλέον παράγωγα του πετρελαίου ή είδη που φτιάχνονται από αυτό και τα οποία επηρεάζουν τη σύγχρονη ζωή. Αλλά τι θα πούμε για τη βλάβη στον ιστό της ζωής η οποία χαρακτηρίζει την ιστορία του πετρελαίου από το ξεκίνημά της;

Ο Βασιλιάς που «Δεν Ασκεί Ευεργετική Διακυβέρνηση»

Στα τέλη του 1940, όταν ο πόλεμος μεταξύ Ρουμανίας και Ουγγαρίας φαινόταν αναπόφευκτος, ο ναζιστής δικτάτορας Αδόλφος Χίτλερ έσπευσε να αναλάβει το ρόλο του διαιτητή. Κίνηση καλής θέλησης; Αυτό που στην πραγματικότητα ήθελε να αποτρέψει ο Χίτλερ ήταν το να περιέλθουν οι ρουμανικές πετρελαιοπηγές στον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης. Το πετρέλαιο ήταν επίσης σημαντικός παράγοντας που προκάλεσε την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ το 1990 και την εμπλοκή άλλων χωρών για αντίποινα. Αυτά είναι κάθε άλλο παρά μεμονωμένα περιστατικά. Πάρα πολλές φορές, η επίμονη επιδίωξη για απόκτηση του ελέγχου του πετρελαίου έχει γίνει αιτία διαμάχης και συμφορών.

Το πετρέλαιο, εκτός του ότι είναι απαραίτητο στη σύγχρονη ζωή, παίζει επίσης βασικότατο ρόλο στην πολιτική και στα ιδιαίτερα συμφέροντα λίγων ισχυρών ανθρώπων. Όπως ανέφερε πρόσφατα ο Οργανισμός Πετρελαιοεξαγωγών Χωρών (OPEC), το πετρέλαιο δεν είναι ένα συνηθισμένο προϊόν αλλά «ένα στρατηγικό κεφάλαιο». Το έχουν χρησιμοποιήσει έθνη για να ασκήσουν πολιτική επιρροή, επιβάλλοντας εμπάργκο και κυρώσεις. Επιπλέον, οι πετρελαιοπηγές, τα διυλιστήρια και τα πετρελαιοφόρα έχουν αποτελέσει στόχους τρομοκρατικών επιθέσεων​—κάτι που προκαλεί συνήθως τεράστια βλάβη στο περιβάλλον.

Η βιομηχανία πετρελαίου έχει κατηγορηθεί ότι συμβάλλει στη βλάβη που προξενούν στο περιβάλλον οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, οι οποίες ίσως συντελούν στις παγκόσμιες κλιματικές αλλαγές. Σύμφωνα με μια έκθεση της εταιρίας PEMEX (Μεξικανικά Πετρέλαια), μιας από τις μεγαλύτερες πετρελαϊκές επιχειρήσεις στον κόσμο, εκπέμπονται ρύποι κατά τις διάφορες φάσεις κατεργασίας του πετρελαίου. Μολονότι οι βενζίνες είναι τώρα καθαρότερες​—περίπου έξι χρόνια μετά το Πρωτόκολλο του Κιότο, όταν 161 έθνη συναντήθηκαν προκειμένου να λάβουν μέτρα για να μειωθεί η απειλή της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας—​πολλοί πιστεύουν ότι λίγα πράγματα έχουν αλλάξει. Από την άλλη πλευρά, ο OPEC λέει ότι «το πετρέλαιο δημιουργεί τον πλούτο και την ευημερία που απολαμβάνουν σήμερα» πολλές χώρες. Αλλά ισχύει αυτό πάντοτε;

Μερικοί θα αναφέρονταν στη βλάβη που έχει προκύψει από τη διάνοιξη πετρελαιοπηγών και την κατασκευή αγωγών. Άλλοι ίσως θα επισήμαιναν τον ολοένα και αυξανόμενο αριθμό των ανέργων στη Σαουδική Αραβία, τη χώρα που έχει τα πλουσιότερα κοιτάσματα πετρελαίου. Ο Αλί Ροντρίγκεζ Αράκε, πρόεδρος του OPEC, δηλώνει: «Οι κυβερνήσεις των βιομηχανοποιημένων χωρών εκμεταλλεύονται σε τεράστιο βαθμό τις θυσίες που οι ίδιες απαιτούν από τους παραγωγούς, τα διυλιστήρια και τους καταναλωτές».

Ο οργανισμός Κόρπγουοτς (CorpWatch), ο οποίος καταγγέλλει όσες εταιρίες εμπλέκονται, μεταξύ άλλων, σε παραβιάσεις του περιβαλλοντικού δικαίου, αναφέρει: «Το πετρέλαιο εξακολουθεί να είναι Βασιλιάς. Αλλά δεν ασκεί ευεργετική διακυβέρνηση».

Τι επιφυλάσσει το μέλλον για το πετρέλαιο;