Μια Δοκιμή της Πίστης

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΤΟ ΡΙΤΣΜΟΝΤ είναι μια γραφική πόλη στο Βόρειο Γιόρκσερ της Αγγλίας. Το κάστρο του, το οποίο χτίστηκε λίγο μετά την κατάκτηση από τους Νορμανδούς το 1066, προσφέρει επιβλητική θέα στην κοιλάδα του ποταμού Σουέιλ η οποία καταλήγει στο Εθνικό Πάρκο Γιόρκσερ Ντέιλς.

To τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ με τίτλο Οι Δεκαέξι του Ρίτσμοντ (The Richmond Sixteen) έχει αποκαλύψει μια σημαντική πτυχή της σύγχρονης ιστορίας του κάστρου​—ποια ήταν η τύχη των 16 αντιρρησιών συνείδησης που φυλακίστηκαν εκεί στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Τι συνέβη σε αυτούς;

Υποχρεωτική Στρατολόγηση

Μετά την κήρυξη του πολέμου από τη Βρετανία το 1914, ο πατριωτισμός ώθησε περίπου 2,5 εκατομμύρια άντρες να καταταχθούν στις ένοπλες δυνάμεις της. Καθώς, όμως, σκοτώνονταν ολοένα και περισσότεροι στρατιώτες ενώ παράλληλα γινόταν αντιληπτό ότι ο πόλεμος δεν θα τελείωνε τόσο γρήγορα όσο είχαν υποσχεθεί οι πολιτικοί, «η κατάταξη στο στρατό έγινε πιο πολύ ζήτημα εξαναγκασμού παρά ανοιχτής πρόσκλησης», σχολιάζει ο ιστορικός πολέμου Άλαν Λόιντ. Ως εκ τούτου, για πρώτη φορά στην ιστορία της Βρετανίας, το Μάρτιο του 1916 στρατολογήθηκαν υποχρεωτικά άγαμοι άντρες.

Δύο χιλιάδες δικαστήρια συστάθηκαν για να εξεταστούν οι προσφυγές, αλλά ελάχιστοι από αυτούς που αρνήθηκαν τη στράτευση ως αντιρρησίες συνείδησης έλαβαν ολοκληρωτική απαλλαγή. Οι περισσότεροι αντιρρησίες συνείδησης διατάχθηκαν να καταταχθούν στα μη μάχιμα σώματα στρατού, τα οποία είχαν συγκροτηθεί για να υποστηρίξουν την πολεμική μηχανή. Όσοι αρνούνταν να καταταχθούν περνούσαν στρατοδικείο επειδή εξακολουθούσαν να θεωρούνται στρατευμένοι. Τους αντιμετώπιζαν με σκληρότητα και τους στοίβαζαν σε φυλακές, συχνά κάτω από φρικτές συνθήκες.

Οι Δεκαέξι του Ρίτσμοντ

Ανάμεσα στους Δεκαέξι του Ρίτσμοντ ήταν και πέντε Διεθνείς Σπουδαστές της Γραφής, όπως ήταν τότε γνωστοί οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ο Χέρμπερτ Σίνιορ, ο οποίος έγινε Σπουδαστής της Γραφής το 1905 σε ηλικία 15 ετών, έγραψε σχεδόν 50 χρόνια αργότερα: «Μας έβαλαν σε κελιά που έμοιαζαν περισσότερο με μπουντρούμια. Πιθανότατα είχαν να χρησιμοποιηθούν πολλά χρόνια, εφόσον στο πάτωμα υπήρχαν περίπου 5 με 7 εκατοστά μπάζα». Τα σχέδια και οι επιγραφές​—ξεθωριασμένα τώρα πια και δυσανάγνωστα σε ορισμένα σημεία—​που έφτιαχναν και έγραφαν οι κρατούμενοι στους ασβεστωμένους τοίχους των κελιών τους έχουν πρόσφατα δημοσιοποιηθεί. Περιέχουν ονόματα, μηνύματα και σκίτσα αγαπημένων προσώπων, μαζί με εκφράσεις πίστης.

Ένας κρατούμενος έγραψε έτσι απλά: «Καλύτερα να πεθάνω επειδή έχω αρχές παρά να πεθάνω επειδή δεν έχω καμία αρχή». Πολλά μηνύματα περιλαμβάνουν αναφορές στον Ιησού Χριστό και στις διδασκαλίες του, και υπάρχουν επίσης προσεκτικά χαραγμένες απεικονίσεις του εμβλήματος που χρησιμοποιούσε εκείνον τον καιρό ο Διεθνής Σύλλογος Σπουδαστών της Γραφής (IBSA), δηλαδή του σταυρού με το στέμμα. Ο Χέρμπερτ Σίνιορ αναφέρει ότι χάραξε στον τοίχο του κελιού του το «Χάρτη των Αιώνων» από το βοήθημα για μελέτη της Γραφής Το Σχέδιον των Αιώνων, αλλά αυτή η απεικόνιση δεν έχει βρεθεί. Μπορεί να χάθηκε μαζί με άλλες επιγραφές  που υπήρχαν στους τοίχους της κεντρικής πτέρυγας των κελιών ή αλλού. Μια ακόμη επιγραφή λέει: “Κλάρενς Χολ, Λιντς, I.B.S.A. 29 Μαΐου 1916. Στάλθηκε στη Γαλλία”.

Στη Γαλλία​—Και Πίσω!

Τα θύματα του πολέμου στη Γαλλία και στο Βέλγιο αυξάνονταν με ανησυχητικό ρυθμό. Ο υπουργός των στρατιωτικών Χοράσιο Χέρμπερτ Κίτσενερ και ο Βρετανός στρατηγός Ντάγκλας Χέιγκ χρειάζονταν απεγνωσμένα περισσότερους στρατιώτες, περιλαμβανομένων και παντρεμένων αντρών, οι οποίοι άρχισαν επίσης να στρατολογούνται από το Μάιο του 1916. Για να ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση, οι αξιωματούχοι αποφάσισαν να τιμωρήσουν παραδειγματικά τους αντιρρησίες συνείδησης. Έτσι λοιπόν, φόρτωσαν παράνομα τους Δεκαέξι του Ρίτσμοντ υπό την απειλή των όπλων σε ένα τρένο, με τα χέρια τους αλυσοδεμένα, και τους μετέφεραν κρυφά στη Γαλλία μέσω μιας παρακαμπτήριας διαδρομής. Στην παραλία της Βουλώνης, λέει το περιοδικό Κληρονομιά (Heritage), «έδεσαν τους άντρες με συρματόπλεγμα πάνω σε στύλους ώστε έμοιαζαν σχεδόν σαν σταυρωμένοι» και τους έβαλαν να παρακολουθήσουν τη θανάτωση ενός Βρετανού λιποτάκτη από το εκτελεστικό απόσπασμα. Τους ειπώθηκε ότι, αν δεν υπάκουαν στις διαταγές, τους περίμενε η ίδια κατάληξη.

Στα μέσα Ιουνίου του 1916, οι κρατούμενοι οδηγήθηκαν μπροστά σε 3.000 στρατιώτες για να τους απαγγελθεί η θανατική ποινή, αλλά στο μεταξύ ο Κίτσενερ είχε πεθάνει και είχε παρέμβει ο Βρετανός πρωθυπουργός. Μια ταχυδρομική κάρτα με κωδικοποιημένο μήνυμα είχε φτάσει στους αρμόδιους στο Λονδίνο, και η στρατιωτική διαταγή αποσύρθηκε. Ο στρατηγός Χέιγκ διατάχθηκε να μετατρέψει όλες τις θανατικές ποινές σε δέκα χρόνια καταναγκαστικά έργα.

Όταν επέστρεψαν στη Βρετανία, μερικοί από τους 16 μεταφέρθηκαν σε κάποιο σκωτσέζικο ορυχείο γρανίτη για να κάνουν «εργασία εθνικής σημασίας» κάτω από άθλιες συνθήκες, λέει μια επίσημη έκθεση. Άλλοι, μεταξύ αυτών και ο Χέρμπερτ Σίνιορ, στάλθηκαν πίσω σε πολιτικές και όχι σε στρατιωτικές φυλακές.

Το Κληροδότημα

Επειδή οι τοίχοι των κελιών είναι πολύ ευπαθείς, μια πλούσια έκθεση στο Κάστρο του Ρίτσμοντ, που τελεί τώρα υπό τη φροντίδα του Ιδρύματος για την Αγγλική Κληρονομιά, διαθέτει μια οθόνη εικονικής πραγματικότητας που δίνει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να εξετάσουν εξονυχιστικά τόσο τα κελιά όσο και τα σχέδια και τις επιγραφές στους τοίχους χωρίς να προκαλέσουν ζημιές. Ομάδες σπουδαστών παρακινούνται να κατανοήσουν γιατί οι αντιρρησίες συνείδησης ήταν διατεθειμένοι να υποστούν τιμωρία, φυλάκιση και πιθανή εκτέλεση λόγω των ειλικρινών πεποιθήσεών τους.

Οι Δεκαέξι του Ρίτσμοντ πέτυχαν να «φέρουν το ζήτημα των αντιρρησιών συνείδησης στην προσοχή του κοινού και έθεσαν τις βάσεις για να τύχει το εν λόγω ζήτημα αποδοχής και σεβασμού». Αυτό οδήγησε στο να αντιμετωπίσουν οι αρχές με περισσότερη κατανόηση όσους δήλωσαν αντιρρησίες συνείδησης στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Το έτος 2002, ένας ωραίος κήπος που υπάρχει στον περίβολο του κάστρου αφιερώθηκε εν μέρει στη μνήμη των Δεκαέξι του Ρίτσμοντ ως φόρος τιμής στις ηθικές τους πεποιθήσεις.

[Εικόνες στη σελίδα 12, 13]

Από αριστερά προς τα δεξιά: Ο πύργος του 12ου αιώνα στο Κάστρο του Ρίτσμοντ, με την πτέρυγα του δεσμωτηρίου που περιλάμβανε τα κελιά των φυλακών

Ο Χέρμπερτ Σίνιορ, ένας από τους Δεκαέξι του Ρίτσμοντ

Ένα από τα κελιά όπου κρατούνταν οι Δεκαέξι του Ρίτσμοντ

Φόντο στο περιθώριο: Τμήματα από επιγραφές σε τοίχο της φυλακής οι οποίες φτιάχτηκαν στο πέρασμα των ετών