Υπαίθρια Έκθεση Ξύλινων Σπιτιών

Από αρθρογράφο του Ξύπνα! στη Σλοβακία

ΣΕ ΜΕΡΙΚΕΣ χώρες η ιστορία και η ομορφιά των σπιτιών της παλιάς εποχής διαφυλάσσονται σε υπαίθρια μουσεία σαν κόρη οφθαλμού. Αυτά τα μουσεία είναι συλλογές παραδοσιακών κτισμάτων συγκεντρωμένων μαζί σε εξωτερικό χώρο προκειμένου να εξοικειωθεί η σύγχρονη γενιά με τον τρόπο ζωής και τις καλλιτεχνικές προτιμήσεις των προγόνων τους.

Ας επισκεφτούμε ένα υπέροχο δείγμα υπαίθριου μουσείου, στην καρδιά της Ευρώπης, στην περιοχή του Όραβα στη βόρεια Σλοβακία.

Το Μουσείο του Χωριού Όραβα

Το υπαίθριο μουσείο του Όραβα στο Ζουμπέρετς παρέχει μια ζωντανή απεικόνιση της ιστορίας αυτής της περιοχής. Ιδρύθηκε το 1967 και περιλαμβάνει σπίτια από 74 κοντινά χωριά και αγροκτήματα καθώς και από απομακρυσμένους, απομονωμένους οικισμούς. Όλα αυτά τα κτίρια μεταφέρθηκαν στο χώρο του μουσείου τμηματικά και συναρμολογήθηκαν με προσοχή.

Εδώ μπορούμε να ξεναγηθούμε σε 11 πλήρη συγκροτήματα κτισμάτων, τα οποία αναπαριστάνουν τα σπίτια όπου έμεναν τόσο οι προύχοντες όσο και ο κοινός λαός του Όραβα​—δήμαρχοι, ευγενείς, ιδιοκτήτες και εργάτες αγροκτημάτων, καθώς και τεχνίτες. Εφόσον επί αιώνες η γεωργία, όπως και η εκτροφή βοοειδών και προβάτων, αποτελούσε την κύρια απασχόληση των κατοίκων του Όραβα, το μουσείο περιέχει αρκετές κατασκευές αυτού του είδους. Μεταξύ άλλων υπάρχουν αχυρώνες, ένα αλώνι, στάβλοι, η καλύβα και η στάνη κάποιου βοσκού, καθώς και σιταποθήκες και άλλου είδους αποθήκες φτιαγμένες από κορμούς δέντρων. Επίσης, εδώ βρίσκουμε μια κυψέλη, παραδοσιακά χειροποίητα εργαλεία, ένα καμπαναριό και μια ξύλινη εκκλησία στην οποία υπάρχει ακόμη και εικονικό νεκροταφείο!

Καθώς κοιτάμε στο εσωτερικό των σπιτιών, παρατηρούμε ότι ένα συνηθισμένο σπίτι στην περιοχή του Όραβα αποτελούνταν από τέσσερα δωμάτια​—ένα καθιστικό, ένα χολ, μια κουζίνα και μια μικρή αποθήκη στην πίσω πλευρά. Μπορούσε επίσης να έχει και κάποιο χαμηλοτάβανο ημιυπόγειο στρωμένο με επίπεδες πέτρες. Τα σπίτια ήταν κατασκευασμένα από κατεργασμένο ξύλο, το οποίο γύρω από τα παράθυρα και τις πόρτες ήταν βαμμένο άσπρο. Οι στέγες και τα περίτεχνα τριγωνικά τμήματά τους πάνω από το πρόστεγο καλύπτονταν από λεπτές σανίδες. Μερικές φορές το καθιστικό είχε χωματένιο δάπεδο, αλλά ακόμη και τότε οι τοίχοι μπορεί να ήταν ασπρισμένοι ή επενδυμένοι με λειασμένο ξύλο στο φυσικό του χρώμα. Το μαγείρεμα γινόταν πάνω σε ανοιχτή φωτιά στην κουζίνα, και ο καπνός έβγαινε από μια καμινάδα. Η ζέστη της κουζίνας έφτανε ως το καθιστικό.

Μαζί στην Εργασία και στο Παιχνίδι

Ο τρόπος με τον οποίο είναι σχεδιασμένες αυτές οι ξύλινες κατασκευές μαρτυρεί τους ισχυρούς δεσμούς που υπήρχαν τόσο ανάμεσα στα μέλη των διαφορετικών γενεών όσο και της κοινωνίας γενικά. Τα σπίτια και τα χωριά ήταν οργανωμένα έτσι ώστε να προάγεται η συνεργασία. Πράγματι, η επιβίωση υπό τις σκληρές συνθήκες αυτής της ορεινής περιοχής θα ήταν πρακτικά αδύνατη αν οι άνθρωποι δεν συνεργάζονταν στενά. Οι οικογένειες και οι γείτονες εργάζονταν μαζί για να οδηγήσουν τις αγελάδες, τα πρόβατα και τις χήνες στα βοσκοτόπια, και όλο το χωριό μαζευόταν για το θερισμό των αγρών και τη μεταφορά των αγροτικών προϊόντων στην αγορά. Οι κάτοικοι φρόντιζαν επίσης μαζί να διατηρούν σε καλή κατάσταση τα βοσκοτόπια και τους χωματόδρομους.

Παρά τη σκληρή δουλειά, η ζωή του χωριού ήταν γενικά χαρούμενη, ιδιαίτερα τον καιρό του θερισμού. Η άφθονη παραγωγή γάλακτος και η γέννηση μοσχαριών και αρνιών ήταν πράγματα που έφερναν χαρά. Σε αυτές τις περιστάσεις, οι λόφοι αντηχούσαν  από τραγούδια και λαϊκούς σκοπούς​—τραγουδισμένα από αρμονικές φωνές με τη συνοδεία αυλού, φυσαρμόνικας ή ακορντεόν. Το χειμώνα, τα κορίτσια και οι παντρεμένες γυναίκες συγκεντρώνονταν και μαδούσαν φτερά από χήνες για να φτιάξουν μαξιλάρια και παπλώματα. Οι άντρες περνούσαν την ώρα τους αφηγούμενοι ιστορίες ενώ εργάζονταν, και στο τέλος της ημέρας όλοι μαζεύονταν και χόρευαν. Σε ορισμένα μέρη αυτής της περιοχής, τέτοιες παραδόσεις συνεχίζονται ως τις μέρες μας.

Μια Ματιά στο Παρελθόν

Οι επιδέξιοι τεχνίτες που κατασκεύαζαν αυτά τα κομψά παλιά ξύλινα κτίρια βάσιζαν τα σχέδιά τους σε κατασκευαστικές αρχές και σχέδια που μεταβιβάζονταν από τη μια γενιά στην άλλη. Τα σχέδια πρόβλεπαν την αποτελεσματική αξιοποίηση των τοπικών υλικών. Επιπλέον, ο ευχάριστος τρόπος με τον οποίο «δένουν» τα κτίρια με το περιβάλλον τους αναδεικνύει την πρακτικότητα και την αισθητική τους. Είναι φανερό ότι οι κατασκευαστές έδιναν όλο τους τον εαυτό στο έργο τους.

Ο παγκοσμίου φήμης αρχιτέκτονας Λούτβιγκ Μις βαν ντερ Ρόε επισήμανε: «Κάθε πελέκημα έχει νόημα και κάθε σμίλευμα μεταδίδει ένα μήνυμα. . . . Η τέχνη ολόκληρων γενεών φυλάσσεται εδώ. Πόσο αριστοτεχνικά από πλευράς υλικών και πόσο εκφραστικά είναι αυτά τα κτίρια! Πόσο ευχάριστα και γοητευτικά είναι! Μοιάζουν με απόηχο αρχαίων ασμάτων!»

Καθώς κοντοστεκόμαστε για να θαυμάσουμε την αρχιτεκτονική του υπαίθριου μουσείου, προσπαθούμε επίσης να φανταστούμε τους ανθρώπους που έζησαν σε αυτά τα κτίρια να ασχολούνται με τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Ας ελπίσουμε ότι θα μπορέσουμε να πάρουμε μαζί μας στο σημερινό ξέφρενο κόσμο μας λίγη από την ηρεμία αυτού του πιο αργού ρυθμού ζωής.

[Χάρτης στη σελίδα 14]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Ζουμπέρετς

[Εικόνες στη σελίδα 15]

(1) Ξύλινα σπίτια· (2) εσωτερική άποψη· (3) κάτοικοι που παίζουν μουσική και χορεύουν με τις παραδοσιακές στολές τους