Επιβίωση Πάνω από τα Σύννεφα

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΟΛΙΒΙΑ

Η ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ, τα μαγευτικά τοπία, καθώς και οι ευκαιρίες που έχουν να απολαύσουν το περπάτημα, την αναρρίχηση και το σκι ελκύουν πολλούς στα βουνά για τις διακοπές τους. Επιπλέον, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν μόνιμα σε κοιλάδες και οροπέδια με υψόμετρο μεγαλύτερο από αυτό στο οποίο βρίσκονται πολλές φορές τα σύννεφα. Εντούτοις, η διαβίωση σε τόσο μεγάλα ύψη μπορεί να επιδράσει με παράξενο τρόπο στην υγεία των ανθρώπων ή στα οχήματά τους, και μπορεί επίσης να επηρεάσει τη μαγειρική τους. Τι προξενεί αυτά τα προβλήματα και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν; Κατ’ αρχάς, υπάρχουν πράγματι τόσο πολλοί άνθρωποι που ζουν ψηλά στα βουνά;

Αρκετές ορεινές περιοχές έχουν γίνει ζώνες οικονομικής ανάπτυξης. Οι κάτοικοι της Πόλης του Μεξικού, που αριθμούν πολλά εκατομμύρια, ζουν σε υψόμετρο 2.000 και πλέον μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το Ντένβερ του Κολοράντο, στις ΗΠΑ, το Ναϊρόμπι της Κένυας και το Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής βρίσκονται σε υψόμετρο άνω των 1.500 μέτρων. Εκατομμύρια  άνθρωποι στα Ιμαλάια ζουν σε υψόμετρο 3.000 και πλέον μέτρων. Στις Άνδεις, μερικές μεγάλες πόλεις βρίσκονται 3.300 και πλέον μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, και οι άνθρωποι εκεί εργάζονται σε ορυχεία σε υψόμετρο 6.000 μέτρων. Εφόσον τόσο πολλοί άνθρωποι ζουν σε ορεινές περιοχές, η μελέτη του τρόπου με τον οποίο προσαρμόζεται το σώμα στη ζωή εκεί έχει αποκτήσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τα συμπεράσματα μπορούν να κάνουν βαθύτερη την εκτίμησή σας για τον έξοχο σχεδιασμό του σώματός σας.

Τι να Αναμένετε

Τα συμπτώματα που ένιωσε ο Νταγκ όταν έφτασε ψηλά στις Άνδεις είναι χαρακτηριστικά. Ο ίδιος λέει: «Κρατούσα τις βαλίτσες μας στο αεροδρόμιο, όταν ξαφνικά ένιωσα ζαλάδα και έντονη τάση λιποθυμίας. Αν και το ξεπέρασα σύντομα, τις πρώτες μια δυο εβδομάδες είχα πονοκεφάλους και ανήσυχο ύπνο. Ξυπνούσα ξαφνικά νιώθοντας ότι πνίγομαι. Έπειτα, για έναν δυο μήνες, είχα ανορεξία, κουραζόμουν εύκολα και ήθελα να κοιμάμαι περισσότερο». Η Κέιτι προσθέτει: «Παλιά πίστευα ότι όλα αυτά που λένε για τα προβλήματα που δημιουργεί το μεγάλο υψόμετρο βρίσκονταν στη φαντασία των ανθρώπων. Τώρα ξέρω πως δεν είναι έτσι».

Οι γιατροί αποκαλούν τον ανήσυχο ύπνο όπως αυτόν που είχε ο Νταγκ περιοδική αναπνοή. Παρουσιάζεται συχνά στους ανθρώπους λίγο μετά την άφιξή τους σε μεγάλο υψόμετρο. Αν όμως το ζήσετε αυτό προσωπικά, ίσως το χαρακτηρίσετε τρομακτικό. Κατά διαστήματα, ενώ κοιμάστε, ίσως σταματάει η αναπνοή σας για αρκετά δευτερόλεπτα. Εξαιτίας αυτού, μερικές φορές μπορεί να ξυπνάτε ξαφνικά, μη μπορώντας να αναπνεύσετε.

Ορισμένοι άνθρωποι δεν παρουσιάζουν κανένα πρόβλημα όταν φτάσουν σε μεγάλο υψόμετρο. Κάποιοι νιώθουν δυσάρεστες επιδράσεις στα 2.000 μέτρα, κάτι που συμβαίνει στους μισούς περίπου ταξιδιώτες όταν φτάνουν στα 3.000 μέτρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι όσοι κατοικούν σε μεγάλα υψόμετρα και επιστρέφουν στον τόπο τους έχοντας δαπανήσει μόλις μία ή δύο εβδομάδες στα πεδινά συνήθως έχουν παρόμοιες αντιδράσεις. Γιατί;

Γιατί Επηρεάζει το Υψόμετρο το Σώμα Σας

Τα περισσότερα προβλήματα προέρχονται από την έλλειψη οξυγόνου. Εφόσον η ατμοσφαιρική πίεση μειώνεται όσο πάτε ψηλότερα, στα 2.000 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, μια συγκεκριμένη ποσότητα αέρα περιέχει περίπου 20 τοις εκατό λιγότερο οξυγόνο, ενώ στα 4.000 μέτρα ο αέρας περιέχει 40 τοις εκατό λιγότερο οξυγόνο. Η έλλειψη οξυγόνου επηρεάζει τις περισσότερες σωματικές σας λειτουργίες. Οι μύες σας μπορούν να κάνουν λιγότερη εργασία, το νευρικό σας σύστημα μπορεί να αντέξει λιγότερη καταπόνηση και το πεπτικό σας σύστημα, επίσης, δεν μπορεί να επεξεργαστεί κατάλληλα το λίπος. Φυσιολογικά, όταν το σώμα σας χρειάζεται περισσότερο οξυγόνο, αυτόματα αναπνέετε πιο βαριά και καλύπτετε αυτή την ανάγκη. Γιατί, λοιπόν, δεν συμβαίνει το ίδιο όταν φτάνετε σε μεγάλο υψόμετρο;

Το πώς ακριβώς ελέγχει το σώμα σας το ρυθμό της αναπνοής σας είναι ένα θαύμα που δεν έχει κατανοηθεί πλήρως. Όταν, όμως, καταβάλλετε σωματική προσπάθεια, η βαριά αναπνοή δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη οξυγόνου. Αντιθέτως, η συσσώρευση διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα η οποία προκαλείται από τη μυϊκή δραστηριότητα φαίνεται πως αποτελεί το βασικό παράγοντα που σας κάνει να αναπνέετε πιο γρήγορα. Ναι, όταν βρίσκεστε σε μεγαλύτερο υψόμετρο αναπνέετε πιο βαριά, αλλά όχι αρκετά ώστε να αντισταθμίσετε τη διαρκή έλλειψη οξυγόνου.

Τι προξενεί τους πονοκεφάλους; Ένας ομιλητής στο Πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Ιατρικής και Φυσιολογίας σε Μεγάλα Υψόμετρα, το οποίο έγινε στη Λα Πας της Βολιβίας, εξήγησε ότι πολλά από τα συμπτώματα της ασθένειας του βουνού προέρχονται από τη συσσώρευση υγρού στον εγκέφαλο. Σε μερικούς ανθρώπους αυτό προξενεί πίεση μέσα στο κεφάλι. Προφανώς λόγω του μεγέθους του κρανίου τους, ορισμένοι δεν νιώθουν αυτά τα συμπτώματα. Ωστόσο, σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί κάποια κατάσταση που είναι πιθανό να αποβεί θανατηφόρα. Η απώλεια του μυϊκού ελέγχου, η θολή όραση, οι παραισθήσεις και η διανοητική σύγχυση είναι σημάδια που σας προειδοποιούν ότι πρέπει να ζητήσετε αμέσως ιατρική βοήθεια και να κατεβείτε σε χαμηλότερο υψόμετρο.

Σοφά Μέτρα Προφύλαξης

Επειδή τα συμπτώματα των μεγάλων υψομέτρων αποκορυφώνονται γύρω στη δεύτερη ή τρίτη μέρα, λίγες μέρες πριν και μετά την άφιξή σας είναι καλύτερα να τρώτε μόνο ελαφριά γεύματα, ιδιαίτερα το βράδυ. Μετά την άφιξή σας, πρέπει να τρώτε υδατάνθρακες, όπως ρύζι, βρώμη και πατάτες, αντί για λιπαρές τροφές. Θα ήταν καλό να ακολουθήσετε τη συμβουλή: «Το πρωί να τρως σαν βασιλιάς και το βράδυ σαν ζητιάνος». Επίσης, να αποφεύγετε τη  σωματική καταπόνηση, επειδή μπορεί να προκαλέσει σοβαρό επεισόδιο ασθένειας του βουνού. Ίσως λόγω του ότι οι νέοι έχουν την τάση να αψηφούν αυτή τη συμβουλή, συνήθως υποφέρουν περισσότερο.

Η συμβουλή να χρησιμοποιείτε καπέλο και άφθονη αντιηλιακή κρέμα είναι κατάλληλη και σε αυτή την περίπτωση, εφόσον η ατμόσφαιρα είναι πιο αραιή και δεν παρέχει επαρκή προστασία από τις επικίνδυνες ακτίνες του ήλιου. Αυτές οι ακτίνες μπορούν να ερεθίσουν ή και να βλάψουν τα μάτια σας, και γι’ αυτό πρέπει να φοράτε καλής ποιότητας γυαλιά ηλίου. Ο αραιός βουνίσιος αέρας στεγνώνει επίσης το δάκρυ στα μάτια σας, συμβάλλοντας στον ερεθισμό τους. Συστήνεται να πίνετε άφθονα υγρά.

Οι γιατροί προειδοποιούν όσους είναι σε σοβαρό βαθμό υπέρβαροι ή όσους πάσχουν από παθήσεις όπως υπέρταση, δρεπανοκυτταρική αναιμία, καρδιοπάθεια ή πνευμονοπάθεια να υποβάλλονται σε λεπτομερή ιατρικό έλεγχο προτού αποφασίσουν να ταξιδέψουν σε μεγάλα υψόμετρα. a Αν έχετε σοβαρό κρυολόγημα, βρογχίτιδα ή πνευμονία, ίσως είναι σοφό να αναβάλετε το ταξίδι σας, εφόσον το μεγάλο υψόμετρο σε συνδυασμό με κάποια αναπνευστική λοίμωξη ή την έντονη σωματική άσκηση μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει επικίνδυνη συσσώρευση υγρού στους πνεύμονες. Οι αναπνευστικές παθήσεις μπορούν να προξενήσουν έλλειψη οξυγόνου ακόμη και σε άτομα που κατοικούν όλη τους τη ζωή σε μεγάλο υψόμετρο, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα υγείας. Από την άλλη πλευρά, οι ασθματικοί συνήθως νιώθουν καλύτερα σε μεγαλύτερα ύψη. Μάλιστα, μια ομάδα Ρώσων γιατρών ανέφεραν στο Πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Ιατρικής και Φυσιολογίας σε Μεγάλα Υψόμετρα ότι για να θεραπεύσουν ασθενείς με ορισμένες παθήσεις τούς στέλνουν σε κλινικές που βρίσκονται σε μεγάλα υψόμετρα.

Εγκατάσταση σε Μεγάλα Ύψη

Δεν υπάρχει λόγος να φοβάται κάποιος τη διαβίωση σε μεγάλο υψόμετρο. Στην πραγματικότητα, είναι πασίγνωστο ότι σε μερικές ορεινές περιοχές, όπως στις οροσειρές του Καυκάσου, υπάρχουν πολλοί ντόπιοι οι οποίοι είναι ασυνήθιστα μακρόβιοι. Μερικοί άνθρωποι έχουν αντέξει σε εξαιρετικά μεγάλα υψόμετρα επί χρόνια. Ένας αναγνώστης του Ξύπνα! στις Άνδεις αφηγείται: «Έζησα και εργάστηκα 13 χρόνια σε κάποιο ορυχείο σε υψόμετρο 6.000 μέτρων, κοντά στην κορυφή ενός ηφαιστείου. Κάναμε σκληρή εργασία​—σπάζαμε κομμάτια θείου με τη βαριά. Ωστόσο, στο τέλος της μέρας, παίζαμε ποδόσφαιρο!» Το ανθρώπινο σώμα είναι προικισμένο με εξαιρετικές ικανότητες προσαρμογής σε νέες συνθήκες οι οποίες μας κάνουν να θαυμάζουμε τη σοφία του Δημιουργού. Πώς αντιμετωπίζει το σώμα σας την έλλειψη οξυγόνου σε μεγάλο υψόμετρο;

Η πρώτη αντίδραση του σώματός σας όταν βρεθεί σε μεγάλο υψόμετρο είναι να επιταχύνει το ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς και των πνευμόνων σας. Έπειτα αποβάλλετε πλάσμα από το αίμα σας, με αποτέλεσμα τη συμπύκνωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, τα οποία μεταφέρουν το οξυγόνο. Σύντομα, αποστέλλεται επιπλέον αίμα στον εγκέφαλό σας, ο οποίος το χρειάζεται περισσότερο. Και μέσα σε λίγες  μόνο ώρες, ο μυελός των οστών σας έχει ήδη αρχίσει να παράγει επιπλέον ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία έχουν πιθανώς την ικανότητα να μεταφέρουν περισσότερο οξυγόνο. Όλα αυτά σημαίνουν ότι, αν και ο πλήρης εγκλιματισμός σας σε μεγάλο υψόμετρο μπορεί να απαιτήσει μήνες, οι χτύποι της καρδιάς σας και η αναπνοή σας μπορούν μέσα σε λίγες μόνο μέρες να επανέλθουν στα φυσιολογικά επίπεδα.

Προβλήματα με τα Οχήματα και τη Μαγειρική

Ωστόσο, το οξυγόνο δεν λείπει μόνο από το σώμα σας. Και το αυτοκίνητό σας επίσης θα φαίνεται βραδυκίνητο. Ακόμη και αν ο μηχανικός σας μπορεί να ρυθμίσει το μείγμα αέρος-καυσίμου και το αβάνς, η μηχανή σας θα έχει λιγότερη ισχύ. Τι συμβαίνει, όμως, στην κουζίνα;

Το κέικ που «έκατσε», το εύθρυπτο ψωμί, τα κακόβραστα φασόλια και το μισοβρασμένο αβγό είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που μπορεί να στενοχωρήσουν μια μαγείρισσα. Γιατί συμβαίνουν τέτοια πράγματα, και τι μπορείτε να κάνετε για αυτά;

Οι αποτυχίες αυτού του είδους παρατηρούνται πιο συχνά και πιο έντονα στην αρτοποιία. Η χαμηλότερη ατμοσφαιρική πίεση κάνει τα αέρια που φουσκώνουν το ψωμί και τα κέικ να διογκώνονται περισσότερο από ό,τι στην επιφάνεια της θάλασσας. Οι μικροσκοπικές φυσαλίδες στη ζύμη ή στο χυλό μεγαλώνουν, κάνοντας το προϊόν εύθρυπτο, ή ακόμη χειρότερα, οι φυσαλίδες μπορεί να σκάσουν κάνοντας το κέικ να «κάτσει». Αλλά το πρόβλημα λύνεται εύκολα. Αν προσθέσετε στο κέικ χτυπημένα αβγά για να γίνει πιο αφράτο, απλώς μην τα χτυπήσετε τόσο πολύ. Ή αν η συνταγή περιλαμβάνει κάποια διογκωτική ουσία, χρησιμοποιήστε λιγότερη. Το Νέο Βιβλίο Μαγειρικής για Μεγάλα Υψόμετρα (The New High Altitude Cookbook) συστήνει να βάζετε 25 τοις εκατό λιγότερη ποσότητα στα 600 μέτρα και να τη μειώνετε σταδιακά ως και 75 τοις εκατό στα 2.000 μέτρα.

Όταν φτιάχνετε ψωμί με μαγιά, να προσέχετε ώστε η ζύμη να μη φουσκώνει περισσότερο από το διπλάσιο. Επειδή τα αβγά κάνουν τη ζύμη να «δέσει», όταν προσαρμόζετε τις συνταγές σας να χρησιμοποιείτε αβγά μεγάλου μεγέθους. Από την άλλη μεριά, επειδή η πολλή ζάχαρη κάνει χαλαρή τη ζύμη και επειδή επίσης η χαμηλή πίεση του αέρα συμπυκνώνει τη ζάχαρη στο μείγμα σας μέσω γρηγορότερης εξάτμισης του νερού, να χρησιμοποιείτε κάπως λιγότερη ποσότητα. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες συνταγές απαιτούν πιο πολλά υγρά, επειδή ο αραιός και στεγνός βουνίσιος αέρας αφυδατώνει τις τροφές.

Σε μεγάλα υψόμετρα, σχεδόν όλες οι τροφές χρειάζονται περισσότερη ώρα για να μαγειρευτούν. Λόγου χάρη, για να βράσει ένα αβγό χρειάζεται ένα επιπλέον λεπτό στα 1.500 μέτρα και τρία επιπλέον λεπτά στα 3.000 μέτρα. Η χύτρα ταχύτητας θα σας φανεί πολύ χρήσιμη. Στην πραγματικότητα, σε μεγαλύτερα υψόμετρα, δεν μπορείτε να μαγειρέψετε φασόλια και μπιζέλια αν δεν έχετε χύτρα.

Έτσι λοιπόν, μη φοβάστε να ταξιδέψετε σε ορεινές περιοχές. Μπορεί να βαριανασαίνετε για κάποιο διάστημα, το αφράτο κέικ σας μπορεί να γίνει σαν τηγανίτα, το αυτοκίνητο που οδηγείτε μπορεί να πηγαίνει σαν χελώνα με αρθριτικά, αλλά αν έχετε σχετικά καλή υγεία, πιθανότατα θα βρείτε την εμπειρία αναζωογονητική.

[Υποσημείωση]

[Διάγραμμα/Εικόνες στη σελίδα 12, 13]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μερικές Πόλεις και Βουνά του Κόσμου με Μεγάλο Υψόμετρο

—9.000 μέτρα—

Όρος Έβερεστ, Νεπάλ και Κίνα

8.850 μέτρα

—7.500 μέτρα—

—6.000 μέτρα—

Όρος Κιλιμάντζαρο, Τανζανία

5.895 μέτρα

Οκανγκίλτσα, Χιλή

5.346 μέτρα

Λευκό Όρος, Γαλλία

4.807 μέτρα

—4.500 μέτρα—

Ποτοσί, Βολιβία

4.180 μέτρα

Πούνο, Περού

3.826 μέτρα

Όρος Φούτζι, Ιαπωνία

3.776 μέτρα

Λα Πας, Βολιβία

3.625 μέτρα

—3.000 μέτρα—

Τρόνγκσο Τζονγκ, Μπουτάν

2.398 μέτρα

Πόλη του Μεξικού, Μεξικό

2.239 μέτρα

Όρος Ουάσινγκτον,

Νιου Χάμσαϊρ, ΗΠΑ

1.917 μέτρα

Ναϊρόμπι, Κένυα

1.675 μέτρα

Ντένβερ, Κολοράντο, ΗΠΑ

1.609 μέτρα

—1.500 μέτρα—

—Επιφάνεια της θάλασσας—

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Λα Πας, Βολιβία 3.625 μέτρα

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Γιοχάνεσμπουργκ, Νότια Αφρική 1.750 μέτρα