Οι Εκπληκτικές Παράκτιες Θίνες της Πολωνίας

Από αρθρογράφο του Ξύπνα! στην Πολωνία

ΔΙΑΦΟΡΕΣ φωτογραφίες συνήθως απεικονίζουν την πολωνική ύπαιθρο ως ένα βαθυπράσινο τοπίο με καλοποτισμένα αγροκτήματα, χωράφια και δάση. Γνωρίζετε όμως ότι στην Πολωνία υπάρχει και ένα εκπληκτικό τοπίο με κυματιστές άσπρες θίνες που είναι ορατές ακόμη και από το έξω διάστημα; Αυτό το όμοιο με έρημο κομμάτι γης που εκτείνεται επί 18 χιλιόμετρα στις ακτές της Βαλτικής είναι ένα από τα πιο δημοφιλή χαρακτηριστικά του Εθνικού Πάρκου Σλοβίνσκι.

Εκεί, λέει μια επίσημη πηγή, «η θάλασσα, οι λίμνες, τα ποτάμια, οι θίνες, τα δάση, οι τυρφώνες και τα λιβάδια εναλλάσσονται δημιουργώντας ένα ποικιλόμορφο σύνθετο περιβάλλον. . . . Μόνο εδώ οι θίνες φτάνουν ως τις λίμνες και τα δάση». Πράγματι, οι μετακινούμενες θίνες, οι οποίες αποκαλούνται άσπρες θίνες ή άσπροι αμμόλοφοι, και οι ρηχές λίμνες αυτού του πάρκου είναι μοναδικά σε όλη την Ευρώπη.

Αυτοί οι όγκοι άσπρης και κιτρινωπής άμμου αποτελούν τη μεγαλύτερη περιοχή μη σταθεροποιημένων από τη βλάστηση θινών στην Ευρώπη​—έκτασης 5.000 στρεμμάτων περίπου. Κατάλληλα, το επίσημο σύμβολο του Εθνικού Πάρκου Σλοβίνσκι  είναι ένας λευκός γλάρος που πετάει πάνω από μια κιτρινωπή θίνα και από τα γαλάζια νερά.

Συνηθέστερες στο πάρκο, όχι όμως τόσο εντυπωσιακές, είναι οι λεγόμενες γκρίζες θίνες. Είναι παλιότερες από τις άσπρες και καλύπτονται από βλάστηση και δέντρα τα οποία, εκτός του ότι διαμορφώνουν το έδαφος, σταθεροποιούν την άμμο και την προστατεύουν από άμεση έκθεση στα στοιχεία της φύσης. Μια γκρίζα θίνα είναι μάλιστα η ψηλότερη από όλες τις θίνες του πάρκου. Ονομάζεται Τσολπίνο και έχει ύψος περίπου 55 μέτρα.

Πολλοί επισκέπτες, βλέποντας τις θίνες, και ιδιαίτερα την τεράστια έκταση των μετακινούμενων άσπρων θινών, κάνουν το εύλογο ερώτημα: «Από πού ήρθε όλη αυτή η άμμος; Και γιατί συσσωρεύτηκε τόσο μεγάλη ποσότητα σε αυτό το σχετικά μικρό τμήμα των ακτών της Βαλτικής;»

Ο Σχηματισμός των Θινών

Αν και οι ερευνητές δεν έχουν ξεκάθαρες απαντήσεις για τα παραπάνω ερωτήματα, σύμφωνα με τις ενδείξεις έχει παίξει ρόλο η ανθρώπινη παρέμβαση. Οι επιστήμονες οδηγήθηκαν σε αυτό το συμπέρασμα μελετώντας τη γύρη που έχει διατηρηθεί στα διάφορα στρώματα του εδάφους στο πάρκο. Η έρευνά τους έχει δείξει ότι η περιοχή όπου τώρα υπάρχουν θίνες ήταν κάποτε πυκνό δάσος, κυρίως με βελανιδιές. Τι προκάλεσε, λοιπόν, τη ριζική αλλαγή στο τοπίο;

Πιστεύεται ότι, πριν από την Κοινή μας Χρονολογία, μεγάλες εκτάσεις παράκτιων δασών ερημώθηκαν από καταστροφικές πυρκαγιές που προκλήθηκαν από τις δραστηριότητες των ντόπιων φυλών. «Η άμμος, η οποία μέχρι τότε ήταν σταθεροποιημένη από τα δάση, μετακινήθηκε για πρώτη φορά», λέει το βιβλίο Εθνικό Πάρκο Σλοβίνσκι (Słowiński National Park). Σύμφωνα με στοιχεία που προκύπτουν από τη μελέτη της γύρης, όμως, δημιουργήθηκε και πάλι δάσος, αποτελούμενο αρχικά από οξιές και αργότερα από πεύκα.

Κατόπιν, όμως, στη διάρκεια του Μεσαίωνα, για κάποιον άγνωστο λόγο, οι θίνες «ξύπνησαν από το λήθαργό τους» και άρχισαν πάλι να κινούνται. Το 16ο αιώνα, απείλησαν μάλιστα να σκεπάσουν την παλιά πόλη Λέμπα. Οι άνθρωποι αντέδρασαν χτίζοντας μια άλλη πόλη, μακριά από την επικίνδυνη περιοχή, αλλά οι προσπάθειές τους απλώς χειροτέρεψαν την κατάσταση. Το βιβλίο Εθνικό Πάρκο  Σλοβίνσκι αναφέρει: «Η οικοδόμηση της πόλης και του λιμανιού συνοδεύτηκε από εκτεταμένη υλοτόμηση, αλλά κανένας δεν φαινόταν να αντιλαμβάνεται τις συνέπειες». Αυτή η υλοτόμηση, λέει το παραπάνω σύγγραμμα, «είχε ως αποτέλεσμα τη μετακίνηση των θινών σε άνευ προηγουμένου κλίμακα». Η άμμος, που κινούνταν με ταχύτητα 3 ως 10 μέτρων ετησίως, σκέπασε χωριά, χωράφια, λιβάδια, ακόμη και δασόφυτες εκτάσεις.

Από Πού Ήρθε η Άμμος;

Μπορεί οι άνθρωποι να έπαιξαν κάποιον ρόλο σε αυτή την τοπική αλλαγή του σκηνικού, αλλά δεν ήταν εκείνοι που έφεραν την άμμο. Από πού ήρθε, λοιπόν; Και συνεχίζεται ακόμη αυτή η διαδικασία; Οι απαντήσεις μπορεί να προμηνύουν ποια θα είναι η εξέλιξη του πάρκου στο μέλλον.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ένα μέρος της άμμου πιθανόν να προέρχεται από αποθέσεις άμμου που υπήρχαν στην ενδοχώρα και ότι μεταφέρθηκε στη θάλασσα μέσω των ποταμών. Μια άλλη πηγή προέλευσης ίσως είναι η ίδια η ακτογραμμή, όπου τα κύματα διαβρώνουν συνεχώς τις επιφάνειες των βράχων​—μια διαδικασία που ονομάζεται λείανση. Για παράδειγμα, σε ένα τμήμα των ακτών της Βαλτικής, τα κύματα φτάνουν στην παραλία υπό γωνία 45 μοιρών, διαβρώνοντας σιγά σιγά την επιφάνεια των βράχων και παρασύροντας την άμμο. Ως αποτέλεσμα, συσσωρεύεται άμμος στον πυθμένα της θάλασσας.

Με τρόπους που δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητοί, τα θαλάσσια ρεύματα σε συνδυασμό με τα κύματα μεταφέρουν μέρος αυτής της άμμου από τον πυθμένα της θάλασσας κοντά στις ακτές του εθνικού πάρκου, όπου σχηματίζονται μεγάλες προσαμμώσεις και τενάγη παράλληλα στην ακτογραμμή. Στη συνέχεια, τα κύματα και τα ρεύματα που κινούνται προς την ακτή μεταφέρουν σιγά σιγά την άμμο στην παραλία, όπου ο ήλιος και ο άνεμος τη στεγνώνουν και τη σπρώχνουν στην ενδοχώρα. Εκεί η άμμος σχηματίζει αρκετές παράλληλες ράχες οι οποίες γίνονται όλο και μεγαλύτερες καθώς η άμμος μετακινείται από τη μια ράχη στην άλλη, σχηματίζοντας τελικά τις άσπρες θίνες.

Λίμνες Δίπλα στην «Έρημο»

Παρ’ όλα αυτά, το Εθνικό Πάρκο Σλοβίνσκι είναι κάθε άλλο παρά άψυχη έρημος. Απεναντίας, είναι ένα καταφύγιο όπου βρίθει η ζωή και αφθονεί το νερό. Στην πραγματικότητα, οι θίνες και οι αμμουδιές καλύπτουν μόνο το 5 τοις εκατό περίπου της έκτασης του πάρκου, ενώ τα ποτάμια, οι λίμνες και τα ρυάκια καλύπτουν περίπου το 55 τοις εκατό.

Η μεγαλύτερη από τις λίμνες είναι η Λέμπσκο, η οποία έχει έκταση 71 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μέγιστο βάθος γύρω στα 6 μέτρα. Ο μεγαλύτερος ποταμός, ο Λέμπα, χύνεται σε αυτή τη λίμνη. Δεύτερη σε μέγεθος είναι η λίμνη  Γκάρντνο, η οποία τροφοδοτείται από τον ποταμό Λουπάβα. Επειδή το έδαφος γύρω από αυτές τις δύο λίμνες είναι αμμώδες και ασταθές, οι όχθες τους υφίστανται διαρκείς αλλαγές.

Καταφύγιο Φυτών και Άγριας Ζωής

Οι λίμνες, τα ποτάμια και τα ρυάκια πλαισιώνουν τους τρεις κύριους βιότοπους του πάρκου​—τις θίνες, τους τυρφώνες και το πευκοδάσος. Αυτό το γεμάτο αντιθέσεις φυσικό περιβάλλον συντηρεί στη ζωή σχεδόν 900 είδη αγγειόφυτων, περιλαμβανομένης και της ορχιδέας. Ένα από τα ανθεκτικότερα και πολυτιμότερα από οικολογική άποψη φυτά είναι η ευρωπαϊκή αμμοφίλη. Αυτό το φυτό είναι «πρωτοπόρος»​—συνήθως σχηματίζει πρώτο αποικίες στις θίνες. Τα λεπιδωτά, υπόγεια στελέχη του απλώνονται σε απόσταση 13 μέτρων στέλνοντας στην επιφάνεια πολυάριθμους βλαστούς που σχηματίζουν συστάδες. Με αυτόν τον τρόπο, η αμμοφίλη σιγά σιγά «δένει» τις θίνες και τις σταθεροποιεί, ώστε να μπορούν να ριζώσουν και να αναπτυχθούν άλλα φυτά.

Καθώς βρίσκεται πάνω σε μια μεταναστευτική οδό πουλιών, το Εθνικό Πάρκο Σλοβίνσκι φιλοξενεί άφθονα πτηνά. Περίπου 260 είδη​—σχεδόν το 70 τοις εκατό όλων των ειδών που υπάρχουν στην Πολωνία—​είτε ζουν στο πάρκο είτε το χρησιμοποιούν ως ενδιάμεσο σταθμό στη διάρκεια της μετανάστευσής τους. Στα υδρόβια πουλιά περιλαμβάνονται καστανοκέφαλοι γλάροι, κοινά γλαρόνια, σκουφοβουτηχτάρες, πρασινοκεφαλόπαπιες, κύκνοι και χηνοπρίστες​—πάπιες που αναγνωρίζονται εύκολα από το αγκαθωτό τρίχωμα στο κεφάλι τους. Άλλα είδη είναι οι μπούφοι, οι χρυσαετοί, οι κραυγαετοί, οι θαλασσαετοί και τα κοράκια. Αν είστε παρατηρητικοί και περπατάτε αθόρυβα, μπορεί να δείτε επίσης μερικά από τα θηλαστικά του πάρκου, όπως κόκκινα ελάφια, ζαρκάδια, αγριογούρουνα, λαγούς και ένα κυνοειδές που μοιάζει με ρακούν και συγγενεύει με την αλεπού.

Ο Παράδεισος του Περιπατητή

Η πεζοπορία είναι η μόνη μορφή τουρισμού που επιτρέπεται. Γι’ αυτόν το σκοπό, το πάρκο έχει μονοπάτια μήκους 140 χιλιομέτρων, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σταδιακά τον επισκέπτη στον καθένα από τους διάφορους βιότοπους: κωνοφόρα δάση, γκρίζες θίνες, λιβάδια, τυρφώνες και βαλτότοπους, λίμνες με εξέδρες και παρατηρητήρια, άσπρες θίνες, θίνες δίπλα στο νερό, και τελικά λευκές αμμουδιές που εκτείνονται επί χιλιόμετρα.

Οι φθινοπωρινοί ή οι χειμερινοί επισκέπτες μπορεί ακόμη να δουν το μοναδικό θέαμα που προσφέρουν οι θίνες καθώς οι άνεμοι φυσούν δυνατά σηκώνοντας σύννεφα άμμου από τις κορυφές των αμμόλοφων, σαν τα νέφη από σταγόνες που τινάζουν τα ωκεάνια κύματα. Οι θίνες τότε «καπνίζουν», όπως λένε. Το θέαμα περιλαμβάνει και ήχο, καθώς οι εκατομμύρια κόκκοι άμμου τρίβονται δυνατά μεταξύ τους, κάνοντας τις θίνες να σφυρίζουν ή να τραγουδούν.

Περίπου 800.000 άνθρωποι επισκέπτονται ετησίως το πάρκο για να δουν την εκπληκτική και πολυποίκιλη φυσική ομορφιά του. Ασφαλώς πολλοί επισκέπτες θέλουν να ξεφύγουν από τη θορυβώδη και πολύβουη ζωή της πόλης, αναζητώντας λίγη ηρεμία για τα τεντωμένα νεύρα τους στη φύση​—στην ερημιά του δάσους, στο γαλήνιο βουητό των κυμάτων και στη μοναχική κραυγή του γλάρου.

[Πλαίσιο/​Χάρτης στη σελίδα 19]

Εθνικό Πάρκο Σλοβίνσκι

Αυτό το πάρκο βρίσκεται στις κεντρικές ακτές της Πολωνίας, ανάμεσα στις πόλεις Λέμπα και Ρόβι. Πήρε το όνομά του από την κασουβική φυλή Σλοβίντσι, έναν σλαβικό λαό ο οποίος ζούσε στην περιοχή μέχρι λίγο πριν από το τέλος του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου. Το πάρκο εγκαινιάστηκε το 1967 και ανακηρύχτηκε Παγκόσμιο Καταφύγιο Βιόσφαιρας το 1977. Έχει έκταση 186.180 στρέμματα, από τα οποία τα μισά και πλέον καλύπτονται από νερό. Το υπόλοιπο πάρκο αποτελείται από δάση (25 τοις εκατό), αμμουδιές και θίνες (5 τοις εκατό), έλη και τυρφώνες (8 τοις εκατό), καθώς και λιβάδια και βοσκότοπους (8 τοις εκατό).

[Χάρτης]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΒΑΛΤΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

ΡΩΣΙΑ

ΠΟΛΩΝΙΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΣΛΟΒΙΝΣΚΙ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΤΣΕΧΙΑ

ΣΛΟΒΑΚΙΑ

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Λένε πως οι θίνες «καπνίζουν» όταν φυσούν οι δυνατοί χειμερινοί άνεμοι σηκώνοντας σύννεφα άμμου

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Κοινό γλαρόνι

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία από Chukchi Imuruk, National Park Service

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Οι θίνες το καλοκαίρι

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Οι θίνες το χειμώνα

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Λίμνη Λέμπσκο

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Χηνοπρίστες

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Ευρωπαϊκή αμμοφίλη

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Μοναδικοί σχηματισμοί άμμου

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Ζαρκάδι