Ενθύμιο της Ισχυρής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Τι έχει ηλικία άνω των 1.900 ετών, μήκος πάνω από 500 χιλιόμετρα και αποτελεί ένα από τα πιο επιβλητικά ιστορικά μνημεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Κεντρική Ευρώπη; Η απάντηση είναι: τα λίμες.

ΛΙΜΕΣ είναι η ονομασία που χρησιμοποιείται για ένα σύνολο οχυρωμάτων τα οποία οικοδομήθηκαν από τους Ρωμαίους σε μια προσπάθεια να προστατέψουν τα βόρεια σύνορά τους από τις γερμανικές φυλές. Σήμερα αυτά τα οχυρώματα μαρτυρούν την ισχύ της αρχαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η αρχική έννοια της λατινικής λέξης λίμες είναι “τεχνητό πέρασμα από κάποια περιοχή, την οποία χωρίζει στα δύο”. Τα λίμες κατασκευάστηκαν ως πέρασμα, δρόμος. Ο αρχικός προορισμός τους δεν ήταν να αποτελούν συνοριακή γραμμή. Ωστόσο, μετά την κατασκευή τους κατέληξαν να είναι σύνορα. Η οικοδόμησή τους σηματοδότησε μια ριζική αλλαγή στην ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Γιατί Οικοδομήθηκαν τα Λίμες;

Οι γερμανικές φυλές που βρίσκονταν στην άλλη πλευρά του βόρειου συνόρου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας​—μιας περιοχής η οποία μερικές φορές αποκαλούνταν χώρα των βαρβάρων—​ήταν εχθρικές απέναντι στη Ρώμη. Σε εκείνη την περιοχή, φυλές όπως οι Χάτοι συνήθιζαν να κάνουν επιδρομές στα σύνορα. Οι Χάτοι ήταν άγριοι πολεμιστές, και έτσι μια στρατιωτική εκστρατεία εναντίον τους θα είχε μεγάλο κόστος.

Ο ρωμαϊκός στρατός, αντί να προσπαθήσει να εισβάλει στη χώρα των βαρβάρων, οικοδόμησε τα λίμες, τα οποία τη διέσχιζαν σχηματίζοντας έναν διάδρομο που ένωνε διαγωνίως τους ποταμούς Ρήνο και Δούναβη και περνούσε από ακατάκτητες περιοχές. Σε κάποια σημεία, αυτός ο διάδρομος είχε χαραχτεί ανάμεσα σε πυκνά δάση. Κατά μήκος του περιπολούσαν στρατιώτες, και έτσι οι ταξιδιώτες  μπορούσαν να διέρχονται από αυτόν με σχετική ασφάλεια.

Στην αρχή, οι Ρωμαίοι έφτιαξαν απλώς ένα φαρδύ πέρασμα. Αργότερα, κατασκευάστηκαν κατά μήκος του δρόμου ξύλινοι πύργοι στους οποίους μπορούσαν να καταλύσουν στρατιώτες. Κάθε πύργος οικοδομούνταν έτσι ώστε να υπάρχει οπτική επαφή με τον επόμενο. Κατά μήκος του δρόμου, φτιάχτηκε επίσης μια περίφραξη από αιχμηρούς ξύλινους πασσάλους ύψους 2,7 μέτρων. Κατόπιν, κατασκευάστηκε ανάχωμα και τάφρος. Σε κάποια σημεία, προστέθηκε πέτρινο τείχος καθώς και πέτρινα παρατηρητήρια.

Σε απομακρυσμένες περιοχές, ανεγέρθηκαν και άλλα οχυρά για να στεγάσουν τα στρατεύματα. Τελικά, τον τρίτο αιώνα Κ.Χ., η συνοριακή γραμμή των οχυρωμάτων λίμες στη Γερμανία είχε μήκος πάνω από 500 χιλιόμετρα. Σε αυτήν υπήρχαν 60 μεγάλα φρούρια και αναρίθμητα μικρότερα οχυρά. Επιπλέον, οι φρουροί έβγαιναν να περιπολήσουν στην περιοχή από τα τουλάχιστον 900 παρατηρητήρια. Μερικοί λένε ότι αυτά ήταν τριώροφα και έφταναν σε ύψος τα 10 μέτρα.

Τεχνητή Συνοριακή Γραμμή

Έτσι λοιπόν, το αρχικό εκείνο πέρασμα μέσα από εχθρική περιοχή έγινε τεχνητή συνοριακή γραμμή. Το σύνορο που οριοθετούσαν τα λίμες εκτεινόταν πέρα από τη Γερμανία στη σημερινή Ολλανδία, φτάνοντας ως τις ακτές της Βόρειας Θάλασσας. Στη δε ρωμαϊκή Αγγλία, το Τείχος του Αδριανού και το Τείχος του Αντωνίνου οικοδομήθηκαν για να προστατέψουν τα σύνορα από τις φυλές της Καληδονίας οι οποίες κατοικούσαν στη σημερινή Σκωτία.

Τα λίμες ποτέ δεν αποτέλεσαν αδιαπέραστα σύνορα. Κατασκευάστηκαν πύλες οι οποίες επέτρεπαν στον πληθυσμό της χώρας των βαρβάρων να τα διασχίζει και να εισέρχεται στις ρωμαϊκές επαρχίες της Ρετίας και της Άνω Γερμανίας. Αυτό παρείχε στους ανθρώπους τη δυνατότητα να έχουν εμπορικές συναλλαγές.

Τα λίμες αποτελούν πειστήριο μιας εντυπωσιακής αντιστροφής της ρωμαϊκής πολιτικής. Ο Τ. Γ. Πάτερ γράφει: «Από τη σκοπιά των Ρωμαίων, η ιδέα ότι η αυτοκρατορία θα  έπρεπε να έχει καθορισμένα σύνορα ήταν επί πολλούς αιώνες κάτι το εντελώς αδιανόητο». Ως εκ τούτου, η συνοριακή γραμμή σηματοδότησε «την έναρξη μιας καθοριστικής αλλαγής στην πολιτική, από την επέκταση στην περιχαράκωση».

Τι Έχει Απομείνει;

Τον τρίτο αιώνα, η μακρά και αργή παρακμή της αυτοκρατορίας είχε ήδη αρχίσει. Τελικά, ο στρατός αποσύρθηκε από τη συνοριακή γραμμή των οχυρωμάτων λίμες. Τα οχυρώματα παραμελήθηκαν, ενώ οι πέτρες και η ξυλεία χρησιμοποιήθηκαν για άλλους σκοπούς. Η συνοριακή γραμμή μιας από τις ισχυρότερες αυτοκρατορίες που πέρασε ποτέ από τον κόσμο σύντομα ερημώθηκε, εγκαταλείφθηκε και έπεσε σταδιακά στη λήθη.

Εντούτοις, στα τέλη του 19ου αιώνα παρατηρήθηκε στη Γερμανία αυξημένο ενδιαφέρον για τη ρωμαϊκή ιστορία και παράδοση. Έκτοτε, έχουν αποκατασταθεί μικρά τμήματα της τάφρου, του αναχώματος και του τείχους των λίμες, καθώς και μερικά οχυρά και παρατηρητήρια. Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλα τμήματα που δεν έχουν αποκατασταθεί και αναγνωρίζονται με δυσκολία.

Ένα από τα πιο όμορφα ανακατασκευασμένα οχυρά είναι το Ζάαλμπουργκ, στην περιοχή Τάουνους, περίπου 40 χιλιόμετρα μακριά από το γραφείο τμήματος των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Γερμανία. Το οχυρό έχει διαστάσεις 147 επί 221 μέτρα και περιβάλλεται από τάφρο και πέτρινο τείχος με παρατηρητήρια. Αρχικά στέγαζε  περίπου 500 στρατιώτες. Στο κέντρο του οχυρού βρίσκεται το σημαντικότερο κτίσμα του, το αρχηγείο, ή αλλιώς πρινκίπια.

Στο πίσω μέρος του πρινκίπια υπάρχει ένα ιερό όπου φυλασσόταν το έμβλημα, ή αλλιώς το λάβαρο. Το βιβλιάριο Το Οχυρό Λίμες Ζάαλμπουργκ (Limeskastell Saalburg) αναφέρει: «Το ιερό όπου φυλασσόταν το λάβαρο ήταν αφιερωμένο στους προστάτες θεούς της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και στη λατρεία του αυτοκράτορα. Την ημέρα παρέλαυνε μπροστά του μια τιμητική φρουρά». Έτσι λοιπόν, η αποκατάσταση των οχυρωμάτων λίμες επιβεβαιώνει το ρόλο που έπαιζε η θρησκεία στη ζωή των στρατιωτών.

Έπειτα από αυτή την αποκατάσταση, η συνοριακή γραμμή των οχυρωμάτων λίμες έχει γίνει δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο. Σε πολλά μέρη, η διαδρομή που καθορίζουν τα λίμες αποτελεί μονοπάτι για πεζοπορία. Αν έρθετε στη Γερμανία, γιατί να μην τα δείτε από κοντά; Θα αντικρίσετε ένα εντυπωσιακό ενθύμιο που μαρτυρεί ότι, αργά ή γρήγορα, ακόμη και οι πιο ισχυρές ανθρώπινες αυτοκρατορίες παρακμάζουν και χάνονται.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 15]

Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ

Ο ρωμαϊκός στρατός αποτελούνταν από λεγεωνάριους, οι οποίοι ήταν Ρωμαίοι πολίτες, και από βοηθητικά στρατεύματα (αουξίλια), επανδρωμένα από τους κατακτημένους λαούς της αυτοκρατορίας. Η μικρότερη μονάδα του στρατού ήταν το κοντουμπέρνιουμ, αποτελούμενο από περίπου δέκα στρατιώτες που ζούσαν μαζί. Τα κοντουμπέρνια διοικούνταν ανά δέκα από έναν αξιωματούχο, τον εκατόνταρχο. Εξήντα εκατονταρχίες συνιστούσαν μια λεγεώνα, η οποία αριθμούσε από 4.500 ως 7.000 στρατιώτες περίπου.

«Ο στρατός προελαύνει όταν έχει γεμάτο στομάχι», είπε ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Η Ρώμη το είχε αντιληφθεί αυτό πολύ πριν τον Ναπολέοντα και έτρεφε καλά τα στρατεύματά της. «Ποτέ δεν έγινε εξέγερση στο ρωμαϊκό στρατό εξαιτίας κακής ποιότητας της τροφής», σχολιάζει το περιοδικό Η Αρχαιολογία στη Γερμανία (Archäologie in Deutschland). Στην πραγματικότητα, «σε μερικά μέρη του ρωμαϊκού κόσμου, η τροφή των στρατιωτών ήταν καλύτερης ποιότητας από ό,τι των πολιτών».

Το καθημερινό συσσίτιο αποτελούνταν από φρέσκο κρέας, φρούτα, λαχανικά, σταρένιο ψωμί και λάδι. Ωστόσο, οι στρατιώτες δεν ήταν κακομαθημένοι. «Στο ρωμαϊκό στρατό δεν υπήρχε κυλικείο», εξηγεί το παραπάνω περιοδικό. Κάθε κοντουμπέρνιουμ έπρεπε να ετοιμάζει τροφή για τους στρατιώτες που το αποτελούσαν.

Έπειτα από 25 χρόνια στρατιωτικής υπηρεσίας, ο Ρωμαίος στρατιώτης αποστρατευόταν με τιμές και, σε αναγνώριση της υπηρεσίας του, λάβαινε ένα χρηματικό ποσό ή μια έκταση γης. Ο βοηθητικός στρατιώτης αποκτούσε τη ρωμαϊκή υπηκοότητα τόσο ο ίδιος όσο και τα παιδιά του. «Η υπηρεσία στο ρωμαϊκό στρατό ήταν για πολλούς άντρες ο γρηγορότερος τρόπος για να γίνουν Ρωμαίοι πολίτες», αναφέρει το βιβλίο Τα Λίμες Ανάμεσα στο Ρήνο και στο Μάιν (Der Limes zwischen Rhein und Main).

[Χάρτης/Εικόνες στη σελίδα 16, 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΑ ΛΙΜΕΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

–– Η συνοριακή γραμμή των οχυρωμάτων λίμες

1 Βισμπάντεν

Περίφραξη και πέτρινο παρατηρητήριο

2 Μπούτσμπαχ

Παρατηρητήριο με ξύλινο σκελετό και χωμάτινους τοίχους

3 Βάισενμπουργκ

Βόρεια πύλη πέτρινου οχυρού

4 Ζάαλμπουργκ

Ένα από τα πιο όμορφα ανακατασκευασμένα οχυρά

5 Ράιναου

Ξύλινος πύργος και περίφραξη

[Ευχαριστίες]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.