Το «Κόσμημα της Θάλασσας»

Τα διάτομα, μικροσκοπικά φύκη που περιβάλλονται από περίτεχνα, γυάλινα κελύφη με εξαίσια σχέδια, βρίσκονται σε αναρίθμητες ποσότητες σε κάθε θάλασσα πάνω στη γη. Αιώνες τώρα, συναρπάζουν τους επιστήμονες​—στην πραγματικότητα, από τότε που εφευρέθηκε το μικροσκόπιο και ο άνθρωπος μπόρεσε να απεικονίσει την ομορφιά τους. Δικαιολογημένα, το διάτομο αποκαλείται κόσμημα της θάλασσας.

Ο Άλφρεντ Νόμπελ, εφευρέτης της δυναμίτιδας τη δεκαετία του 1860, χρησιμοποίησε διοξείδιο του πυριτίου από διάτομα για να σταθεροποιήσει τη νιτρογλυκερίνη, γεγονός που του έδωσε τη δυνατότητα να παρασκευάσει φορητές ράβδους αυτής της εκρηκτικής ύλης. Τα απολιθωμένα κελύφη διατόμων χρησιμοποιούνται σήμερα με πολλούς τρόπους στο εμπόριο​—λόγου χάρη, για το φωσφορισμό των διαγραμμίσεων του οδοστρώματος, για την επεξεργασία κρασιών και για το φιλτράρισμα του νερού στις πισίνες.

Πολύ πιο σημαντικό, όμως, είναι το γεγονός ότι αυτά τα μικροσκοπικά μονοκύτταρα φυτά συντελούν στο ένα τέταρτο της φωτοσύνθεσης που επιτελείται στον πλανήτη μας. Οι ερευνητές Άλεν Μίλιγκαν και Φρανσουά Μορέλ, από το Πανεπιστήμιο Πρίνστον των ΗΠΑ, ανακάλυψαν ότι το διοξείδιο του πυριτίου που έχει το γυάλινο κέλυφος του διατόμου προκαλεί χημικές αλλαγές στο νερό που περιέχει, δημιουργώντας ιδανικό περιβάλλον για τη φωτοσύνθεση. Ο λόγος για τον οποίο το γυάλινο κέλυφος είναι τόσο περίτεχνο, όπως πιστεύουν οι επιστήμονες, είναι ότι με αυτόν τον τρόπο εκτίθεται μεγαλύτερη επιφάνεια του κελύφους στο νερό που περιέχει, πράγμα που κάνει πιο δραστική τη φωτοσύνθεση. Το πώς ακριβώς σχηματίζονται αυτά τα μικροσκοπικά αλλά όμορφα κελύφη από πυρίτιο διαλυμένο στο θαλασσινό νερό εξακολουθεί να αποτελεί μυστήριο, αλλά αυτό που ξέρουν οι ερευνητές είναι ότι απορροφώντας διοξείδιο του άνθρακα και απελευθερώνοντας οξυγόνο, τα διάτομα παίζουν ουσιώδη ρόλο στη διατήρηση της ζωής στη γη, ίσως ακόμη πιο σημαντικό από τα περισσότερα χερσαία φυτά.

Ο Μορέλ κατατάσσει τα διάτομα «μεταξύ των πιο επιτυχημένων οργανισμών στη γη». Ο Μίλιγκαν προσθέτει ότι, χωρίς την όρεξή τους για διοξείδιο του άνθρακα, «το φαινόμενο του θερμοκηπίου ίσως να ήταν ακόμη πιο έντονο».

Όταν πεθαίνουν τα διάτομα, τα ανθρακούχα υπολείμματά τους βυθίζονται στον ωκεάνιο πυθμένα και τελικά απολιθώνονται. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι σε αυτή τη μορφή, σε συνθήκες μεγάλης πίεσης, τα διάτομα συμβάλλουν στην παραγωγή των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου. Εντούτοις, εντείνεται η ανησυχία ότι, καθώς οι θερμοκρασίες του θαλασσινού νερού ανεβαίνουν εξαιτίας της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας, τα βακτήρια μπορεί να τρώνε τα υπολείμματα των διατόμων πριν αυτά προλάβουν να βυθιστούν, και ο άνθρακας απελευθερώνεται στην επιφάνεια του νερού. Έτσι λοιπόν, ακόμη και αυτό το μικροσκοπικό «κόσμημα της θάλασσας» αποτελεί μέρος ενός θαυμάσια σχεδιασμένου συστήματος που συντηρεί τη ζωή και το οποίο μπορεί τώρα να απειλείται.

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 31]

© Dr. Stanley Flegler/​Visuals Unlimited