Ζωντανή Φωτεινή Παράσταση Κάτω από τα Κύματα

Κάποιος δύτης, καθώς κολυμπούσε παραπλεύρως της βάσης ενός βραχώδους υφάλου, είδε μια σουπιά μήκους περίπου 60 εκατοστών να πηγαινοέρχεται σε κάποια εσοχή, σχεδόν τέλεια καμουφλαρισμένη στο γκριζογάλανο περιβάλλον της. Όταν ο δύτης πλησίασε πιο κοντά, η σουπιά απέκτησε ένα αστραφτερό βαθυκόκκινο χρώμα που λαμπύριζε. Μόλις ο δύτης έκανε πίσω, η σουπιά επανήλθε στο αρχικό της χρώμα. Έχετε ποτέ αναρωτηθεί πώς καταφέρνουν αυτά τα εκπληκτικά μαλάκια να κάνουν κάτι τέτοιο​—μια ικανότητα την οποία διαθέτουν και ορισμένα χταπόδια και καλαμάρια;

Το μυστικό τους βρίσκεται στα χρωματοφόρα, τα οποία είναι δερματικά κύτταρα που περιέχουν χρωστικές ουσίες. Τα νεύρα προκαλούν μυϊκές συσπάσεις οι οποίες ρυθμίζουν το μέγεθος αυτών των κυττάρων, προξενώντας έτσι αλλαγές στο χρώμα του πλάσματος και δημιουργώντας διάφορα σχέδια χρωμάτων.

Εκτός του ότι ελέγχουν το χρώμα τους, πολλά είδη καλαμαριών παράγουν ακόμη και το δικό τους φως, με τρόπο παρόμοιο με αυτόν της κοινής πυγολαμπίδας. Αυτός ο βιοφωσφορισμός, ο οποίος παρατηρείται και σε πολλά άλλα θαλάσσια πλάσματα​—από τη μέδουσα ως τη γαρίδα—​είναι αποτέλεσμα περίπλοκων χημικών αντιδράσεων που λαβαίνουν χώρα σε κύτταρα τα οποία ονομάζονται φωτοκύτταρα ή σε όργανα που ονομάζονται φωτοφόρα. Μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα της δράσης φωτεινών βακτηρίων τα οποία έχουν συμβιωτική σχέση με τον ξενιστή τους.

Στην πρώτη περίπτωση, τα φωτοβόλα κύτταρα και όργανα περιέχουν μια χημική ουσία που ονομάζεται λουσιφερίνη, η οποία, παρουσία κάποιου ενζύμου, αντιδρά με το οξυγόνο, δημιουργώντας φως γαλαζοπράσινου συνήθως χρώματος. Μερικά φωτοβόλα όργανα, λέει το περιοδικό Σαϊεντίφικ Αμέρικαν (Scientific American), «είναι περίπλοκες συσκευές με φακούς εστίασης, έγχρωμο φίλτρο ή ρυθμιζόμενο πτερύγιο που λειτουργεί ως διακόπτης. Τα καλαμάρια που έχουν και φωτοφόρα και χρωματοφόρα κύτταρα στο δέρμα τους μπορούν να ελέγξουν τόσο το χρώμα όσο και την ένταση του παραγόμενου φωτός».

Τα πλάσματα που φεγγοβολούν με τη βοήθεια φωτεινών βακτηρίων φιλοξενούν τους μικροσκοπικούς επισκέπτες τους σε ειδικά φωτοβόλα όργανα, στα οποία υπάρχει πλούσια αιμάτωση. Το αίμα μεταφέρει θρεπτικά στοιχεία στα μικρόβια, πληρώνοντας, στην ουσία, το «λογαριασμό του ηλεκτρικού».

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 31]

Ένθετο: Ευγενής παραχώρηση από Jeffrey Jeffords/www.divegallery.com

© David Nicholson/Lepus/Photo Researchers, Inc.