Παχυσαρκία​—Τι την Προκαλεί;

«Βρισκόμαστε εν μέσω μιας επιδημίας η οποία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία των παιδιών μας. Αν η κοινωνία δεν ενεργήσει τώρα παίρνοντας προληπτικά μέτρα, η επέλαση της παχυσαρκίας δεν πρόκειται να ανακοπεί ».​—Γουίλιαμ Τζ. Κλις, καθηγητής παιδιατρικής.

ΜΕΡΙΚΟΙ που δεν έχουν πρόβλημα με το βάρος τείνουν να αντιμετωπίζουν τους υπέρβαρους και τους παχύσαρκους με επικριτική διάθεση και να τους θεωρούν άτομα με αδύναμη θέληση και έλλειψη κινήτρων. Είναι, όμως, τόσο απλό το πρόβλημα; Είναι οι παχύσαρκοι απαραιτήτως νωθρά άτομα τα οποία αποφεύγουν κάθε σωματική άσκηση; Ή μήπως σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν άλλες βαθύτερες αιτίες που είναι δυσκολότερο να τεθούν υπό έλεγχο;

Κληρονομικότητα; Περιβάλλον; Ή και τα Δύο;

Το βιβλίο Μάχη Φαγητού (Food Fight) δηλώνει: «Εδώ και πολύ καιρό υπάρχει μια αντιλογία γύρω από το αν αιτία της παχυσαρκίας είναι η γενετική ή το περιβάλλον». Τι εννοούμε μιλώντας για γενετική σε αυτό το ζήτημα; Μερικοί υποστηρίζουν τη θεωρία ότι το ανθρώπινο σώμα αποθηκεύει φυσιολογικά επιπλέον θερμίδες για πιθανές μελλοντικές ανάγκες. Η ίδια πηγή συνεχίζει: «Η γενετική της παχυσαρκίας έχει γίνει αντικείμενο μελέτης εδώ και δεκαετίες. . . . Σήμερα διεξάγονται πολλές έρευνες για τη σχέση που έχουν τα ανθρώπινα γονίδια με την παχυσαρκία. Χρησιμοποιούνται περίπλοκες μέθοδοι για τον προσδιορισμό των γονιδίων που προδιαθέτουν τους ανθρώπους στην απόκτηση βάρους και σε ασθένειες όπως ο διαβήτης. Στη γλώσσα της επιστήμης, το 25 ως 40 τοις εκατό της ποικιλίας στο σωματικό βάρος του πληθυσμού μπορεί να εξηγηθεί με βάση τα γονίδια». Το βιβλίο συνεχίζει: «Δεδομένου ότι η παχυσαρκία συνήθως αποδίδεται σε προσωπική αποτυχία, αυτοί οι αριθμοί τονίζουν το σπουδαίο ρόλο που παίζει η βιολογία. Και πάλι όμως, ένα ποσοστό 60 τοις εκατό ή και περισσότερο αυτής της ποικιλίας μπορεί να αποδοθεί στο περιβάλλον». Αυτό σημαίνει ότι βασικός παράγοντας παχυσαρκίας εξακολουθεί να είναι ο τρόπος ζωής του ατόμου. Μήπως παίρνει περισσότερες θερμίδες από όσες «καίει» κάθε μέρα; Μήπως καταναλώνει ακατάλληλα είδη τροφών σε τακτική βάση; Διαθέτει καθημερινά χρόνο για ήπια άσκηση;

Η Κλινική Μάγιο εξηγεί την αιτία της παχυσαρκίας με απλά λόγια: «Τα γονίδια μπορεί να είναι ένας παράγοντας για να γίνει κάποιος υπέρβαρος ή παχύσαρκος, αλλά το σωματικό σας βάρος τελικά καθορίζεται από το διαιτολόγιό σας και από τη σωματική σας δραστηριότητα. Μακροπρόθεσμα, η κατανάλωση επιπλέον θερμίδων, ο καθιστικός τρόπος ζωής ή ο συνδυασμός και των δύο οδηγεί σε παχυσαρκία». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Η ίδια πηγή συνεχίζει: «Κληρονομικότητα δεν σημαίνει ότι έχετε καταδικαστεί να είστε παχείς. . . . Ανεξάρτητα με το  τι λένε τα γονίδιά σας, τελικά εκείνο που θα καθορίσει το βάρος σας είναι οι επιλογές σας όσον αφορά τη διατροφή και τις δραστηριότητές σας».

Η βιομηχανία αδυνατίσματος κερδίζει εκατομμύρια ευρώ καθώς απελπισμένοι άνθρωποι ψάχνουν τρόπο να επανακτήσουν τη σιλουέτα που είχαν κάποτε. Ωστόσο, τι λένε οι ειδικοί για αυτά τα προγράμματα; «Είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί η παχυσαρκία, και οι περισσότεροι άνθρωποι που χάνουν βάρος δεν διατηρούνται σε αυτή την κατάσταση», λέει το βιβλίο Μάχη Φαγητού. «Οι πιο αισιόδοξοι υπολογισμοί λένε ότι το 25 τοις εκατό [ο ένας στους τέσσερις] χάνει βάρος και το διατηρεί, πράγμα που συνήθως απαιτεί πολλές προσπάθειες».

Κίνδυνοι Εξαιτίας της Παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας. Ο Δρ Σκοτ Λόρεν-Σέλκο, νευρολόγος στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, προειδοποιεί για τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου ΙΙ ακόμη και σε νεαρά παχύσαρκα άτομα. (Βλέπε Ξύπνα! 8 Μαΐου 2003.) Ο ίδιος λέει: «Το βλέπουμε να συμβαίνει συνεχώς τώρα, και πιστέψτε με, είναι φοβερό. Λέω [στους παχύσαρκους ασθενείς] ότι θα μπορούσα να τους πάρω επάνω στην πτέρυγα με τους διαβητικούς και να τους δείξω το πιθανό μέλλον τους: τους τυφλούς, τους ακρωτηριασμένους, τα αμέτρητα άτομα που είναι ολοκληρωτικά ανάπηροι εξαιτίας του [διαβήτη] τύπου ΙΙ—και οι οποίοι είναι όλοι παχύσαρκοι». Ποιος είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει σε αυτό; «Έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράζουν υπερμεγέθη χάμπουργκερ και τηγανητές πατάτες​—και έτσι τα αγοράζουν», λέει ο Λόρεν-Σέλκο. «Δεν υπάρχει κανείς να τους πει ότι αυτό είναι λάθος—​ασφαλώς δεν θα έκαναν κάτι τέτοιο οι εταιρίες φαστ φουντ, και για να είμαστε ειλικρινείς, ούτε οι περισσότεροι γιατροί οι οποίοι δεν είναι ακόμη εκπαιδευμένοι σε ζητήματα διατροφής».

Ο Δρ Έντουαρντ Τόουμπ, γνωστός συγγραφέας σε θέματα διατροφής, αναφέρει: «Τελευταία έχει γίνει της μόδας​—θεωρείται ακόμη και ένδειξη διακριτικότητας—​το να πιστεύουμε ότι το επιπλέον βάρος είναι απλώς ένα φυσιολογικό και αποδεκτό μέρος της σύγχρονης ζωής. Πρόκειται πράγματι για καταπληκτικό επίτευγμα στον τομέα των δημοσίων σχέσεων το οποίο έχουν πραγματοποιήσει τα οικονομικά συμφέροντα που ευημερούν με το να μας παχαίνουν».

Οι ειδικοί λένε ότι εκείνοι των οποίων το σώμα έχει σχήμα αχλαδιού, που έχουν δηλαδή επιπλέον λίπος στους γοφούς, μπορεί να είναι πιο υγιείς από εκείνους των οποίων το σώμα έχει σχήμα μήλου, και στους οποίους το λίπος κατανέμεται γύρω από τα κοιλιακά όργανα (ιδιαίτερα αν η περιφέρεια μέσης ξεπερνάει τα 90 ως 100 εκατοστά). Γιατί; Επειδή «το λίπος στην κοιλιακή σας χώρα αυξάνει τον κίνδυνο να πάθετε υπέρταση, στεφανιαία νόσο, διαβήτη, εγκεφαλικό και συγκεκριμένες μορφές καρκίνου», λέει το βιβλίο Το Υγιές Βάρος Σύμφωνα με την Κλινική Μάγιο (Mayo Clinic on Healthy Weight). «Αν το σώμα σας έχει σχήμα αχλαδιού​—μεγάλοι γοφοί, μηροί και γλουτοί—​οι κίνδυνοι για την υγεία σας δεν είναι τόσο αυξημένοι».

Ποια είναι, λοιπόν, η λύση για εκατομμύρια ενηλίκους και παιδιά σε όλο τον κόσμο που είναι υπέρβαροι και αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών στην υγεία τους; Υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία;

 [Πλαίσιο/​Πίνακας στη σελίδα 5]

Τι είναι ο ΔΜΣ; Τι σας λέει;

Ο ΔΜΣ (δείκτης μάζας σώματος) είναι μια αναλογία ύψους-βάρους η οποία μπορεί να βοηθήσει κάποιον να προσδιορίσει αν είναι υπέρβαρος ή ήδη παχύσαρκος. Σύμφωνα με την Κλινική Μάγιο, ο ΔΜΣ που κυμαίνεται από 18,5 ως 24,9 θεωρείται ο καλύτερος για την υγεία. Αν ο ΔΜΣ σας είναι μεταξύ 25 και 29,9, τότε είστε υπέρβαρος. Οποιαδήποτε τιμή ΔΜΣ πάνω από 30 θεωρείται παχυσαρκία. Σε τι κατάσταση βρίσκεστε σύμφωνα με τον πίνακα; Μήπως χρειάζεται να επισκεφτείτε το γιατρό σας για συμβουλές ή για να επιβεβαιώσει την κατάστασή σας;

Για να υπολογίσετε το ΔΜΣ σας, διαιρέστε το βάρος σας σε κιλά με το ύψος σας σε μέτρα, έπειτα διαιρέστε το αποτέλεσμα με το ύψος σας σε μέτρα. Για παράδειγμα αν έχετε βάρος 90 κιλά και ύψος 1,80 μέτρα, ο ΔΜΣ σας είναι 27,7 (90÷1,80÷1,80=27,7).

[Πίνακας]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Υγιής Υπέρβαρος Παχύσαρκος

ΔΜΣ 18,5-24,9 25-29,9 30 ή περισσότερο

Ύψος Βάρος σε κιλά

1,47 53 ή λιγότερο 54-64 65 ή περισσότερο

1,50 55 ή λιγότερο 56-66 67 ή περισσότερο

1,52 57 ή λιγότερο 58-68 69 ή περισσότερο

1,55 59 ή λιγότερο 60-71 72 ή περισσότερο

1,57 61 ή λιγότερο 62-73 74 ή περισσότερο

1,60 63 ή λιγότερο 64-76 77 ή περισσότερο

1,63 65 ή λιγότερο 66-79 80 ή περισσότερο

1,65 67 ή λιγότερο 68-81 82 ή περισσότερο

1,68 69 ή λιγότερο 70-84 85 ή περισσότερο

1,70 71 ή λιγότερο 72-86 87 ή περισσότερο

1,73 74 ή λιγότερο 75-89 90 ή περισσότερο

1,75 76 ή λιγότερο 77-91 92 ή περισσότερο

1,78 78 ή λιγότερο 79-94 95 ή περισσότερο

1,80 80 ή λιγότερο 81-96 97 ή περισσότερο

1,83 83 ή λιγότερο 84-99 100 ή περισσότερο

1,85 85 ή λιγότερο 86-102 103 ή περισσότερο

1,88 87 ή λιγότερο 88-105 106 ή περισσότερο

1,90 89 ή λιγότερο 90-107 108 ή περισσότερο

[Ευχαριστίες]

Με βάση το βιβλίο Το Υγιές Βάρος Σύμφωνα με την Κλινική Μάγιο (Mayo Clinic on Healthy Weight)

[Πλαίσιο στη σελίδα 5]

Τι είναι η θερμίδα;

Πώς ορίζεται η θερμίδα στις δίαιτες; Είναι μια σταθερή μονάδα μέτρησης της θερμικής ενέργειας. Έτσι λοιπόν, όταν ιδρώνετε, «καίτε» θερμίδες, ή αλλιώς θερμική ενέργεια. «Μια θερμίδα είναι η ποσότητα θερμότητας που απαιτείται για την αύξηση της θερμοκρασίας ενός κιλού νερού κατά έναν ακριβώς βαθμό Κελσίου». (Ισορροπήστε το Σώμα σας, Ισορροπήστε τη Ζωή Σας [Balance Your Body, Balance Your Life]) Οι καθημερινές ανάγκες κάθε ατόμου σε θερμίδες, ή ενέργεια, διαφέρουν και εξαρτώνται από παράγοντες όπως το ύψος, το βάρος, η ηλικία και ο βαθμός δραστηριότητάς του.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 6]

Κάνετε καθιστική ζωή αν

◼ Δαπανάτε το μεγαλύτερο μέρος της μέρας σας καθιστοί​—παρακολουθώντας τηλεόραση ή σε κάποιο γραφείο ή σε κάποιο όχημα—​με άλλα λόγια, δεν κινείστε

◼ Σπάνια περπατάτε πάνω από 100 μέτρα

◼ Η εργασία σας σάς κρατάει αδρανείς

◼ Δεν διαθέτετε 20 ως 30 λεπτά για άσκηση τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα

[Ευχαριστίες]

Με βάση το βιβλίο Το Υγιές Βάρος Σύμφωνα με την Κλινική Μάγιο