Άγχος​—Οι Αιτίες και οι Συνέπειές Του

ΤΙ ΕΙΝΑΙ το άγχος; Σύμφωνα με κάποια ειδικό, το άγχος μπορεί να οριστεί ως «οποιοσδήποτε φυσικός, χημικός ή συναισθηματικός παράγοντας ο οποίος προκαλεί σωματική ή διανοητική ένταση». Μήπως αυτό σημαίνει ότι το άγχος είναι εξ ορισμού βλαβερό; Όχι. Όπως παρατηρεί η Δρ Μελίσα Σ. Στόπλερ, «το άγχος και η ένταση σε ήπιο βαθμό μπορεί μερικές φορές να ωφελούν. Το να νιώθουμε άγχος σε λογικό βαθμό όταν επιτελούμε κάποια εργασία ή κάποιον διορισμό συνήθως μας ωθεί να κάνουμε καλή δουλειά και να εργαζόμαστε δραστήρια».

Πότε, λοιπόν, γίνεται το άγχος πρόβλημα; Η Στόπλερ λέει: «Μόνο όταν μας καταβαρύνει, ή όταν δεν το ελέγχουμε επαρκώς, εμφανίζονται οι αρνητικές συνέπειές του». Εξετάστε μερικές συνηθισμένες πηγές άγχους.

Άγχος για τα προς το Ζην

Ο Βασιλιάς Σολομών είπε: «Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο για έναν άνθρωπο από το να τρώει και να πίνει και να κάνει την ψυχή του να απολαμβάνει το καλό λόγω της σκληρής εργασίας του». (Εκκλησιαστής 2:24) Ωστόσο, για πολλούς εργαζομένους, ο χώρος της εργασίας μοιάζει με καζάνι που βράζει εξαιτίας των πιέσεων.

Μια έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία ανέφερε ότι οι εργαζόμενοι συχνά νιώθουν άγχος στην εργασία τους επειδή, μεταξύ άλλων, δεν υπάρχει επαρκής επικοινωνία ανάμεσα στη διοίκηση και στους εργαζομένους, η διοίκηση επιτρέπει στους εργαζομένους μικρή συμμετοχή σε αποφάσεις που τους επηρεάζουν, λαβαίνουν χώρα διαμάχες με τους συνεργάτες ή υπάρχει επαγγελματική ανασφάλεια και/ή χαμηλές αποδοχές. Όποιοι και αν είναι οι λόγοι, η αντιμετώπιση των πιέσεων στο χώρο της εργασίας μπορεί να αφήσει στους εργαζόμενους γονείς λίγες δυνάμεις για να ασχοληθούν με τις απαιτήσεις της οικογένειάς τους. Και αυτές οι απαιτήσεις μπορεί να είναι τεράστιες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, στη διάρκεια ενός έτους, περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι παρείχαν φροντίδα σε κάποιο άρρωστο ή ηλικιωμένο μέλος της οικογένειας. Τα οικονομικά προβλήματα μπορεί επίσης να αποτελέσουν σημαντική πηγή άγχους στην οικογένεια. Η Ρίτα, μητέρα δύο παιδιών,  αντιμετώπισε οικονομικές δυσχέρειες όταν ο σύζυγός της, ο Λεάντρο, είχε ένα αυτοκινητικό δυστύχημα που τον περιόρισε σε αναπηρική καρέκλα. Η ίδια παραδέχεται: «Τα οικονομικά προβλήματα προκαλούν ένταση. Όταν δεν έχεις τα χρήματα για να καλύψεις όλα τα έξοδα του σπιτιού, επηρεάζεται η διάθεσή σου».

Πιέσεις που Αντιμετωπίζουν οι Μεμονωμένοι Γονείς

Οι μεμονωμένοι γονείς παρόμοια κυριεύονται από έντονο άγχος καθώς προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες της οικογένειάς τους. Σηκώνονται νωρίς για να ετοιμάσουν πρωινό, ντύνουν τα παιδιά και τα πηγαίνουν στο σχολείο, τρέχουν για να είναι στην ώρα τους στην εργασία και έπειτα προσπαθούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της​—όλα αυτά μπορεί να εξουθενώνουν έναν μεμονωμένο γονέα τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά. Όταν τελειώνει δε η εργάσιμη ημέρα μιας μητέρας, ξεκινάει ένας άλλος κύκλος άγχους καθώς τρέχει για να πάρει τα παιδιά της από το σχολείο, να ετοιμάσει το φαγητό και να κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Η Μαρία, μια μεμονωμένη μητέρα με τέσσερις έφηβες κόρες, συγκρίνει τη ζωή της με χύτρα ταχύτητας, λέγοντας: «Η πίεση μπορεί να μεγαλώσει τόσο πολύ ώστε να νιώθω ότι θα εκραγώ».

Παιδιά με Άγχος

Ο κοινωνιολόγος Ρόναλντ Λ. Πίτζερ λέει: «Πολλά νεαρά άτομα έχουν έντονο άγχος». Τέτοια άτομα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές της εφηβείας. Υπάρχουν επίσης οι πιέσεις στο σχολείο. Σύμφωνα με το βιβλίο Παιδικό Άγχος! (Childstress!) μια συνηθισμένη ημέρα στο σχολείο «είναι κατάφορτη με προβλήματα και πιέσεις που  δημιουργούν άγχος​—στα μαθήματα, στα αθλήματα, στις σχέσεις με τους συνομηλίκους και στις επαφές με τους καθηγητές».

Σε μερικές περιοχές η απειλή της σχολικής βίας εντείνει τα αισθήματα ανησυχίας​—για να μην αναφερθούμε στους φόβους που έχουν τώρα πολλά νεαρά άτομα για τρομοκρατικές επιθέσεις και για άλλες καταστροφές. «Όταν οι γονείς μιλούν συνεχώς για το πόσο τρομακτικός είναι ο κόσμος σήμερα», γράφει μια έφηβη, «μας κάνουν να τρομάζουμε».

Οι γονείς πρέπει να είναι πηγή δύναμης για τα παιδιά τους. Αλλά όπως λέει ο Πίτζερ: «Πολύ συχνά, οι προσπάθειες που κάνουν τα παιδιά και οι έφηβοι για να εκφράσουν τα έντονα συναισθήματά τους μικροποιούνται, παραμερίζονται, απορρίπτονται με βάση διάφορα επιχειρήματα ή αγνοούνται από τους γονείς». Σε μερικές περιπτώσεις οι γονείς αδυνατούν να ανταποκριθούν εξαιτίας των δικών τους εντάσεων στο γάμο. «Ήταν λες και οι γονείς μου μάλωναν συνέχεια», λέει ο νεαρός Τίτο, του οποίου οι γονείς τελικά χώρισαν. Όπως παρατηρεί το βιβλίο Παιδικό Άγχος!, «οι σωματικές και οι φραστικές επιθέσεις δεν είναι οι μόνες αιτίες συναισθηματικού τραύματος. Όταν επικρατεί μια υποβόσκουσα εχθρότητα, ακόμη και αν συγκαλύπτεται από φαινομενικά γλυκά λόγια, τα παιδιά αναστατώνονται».

Το Τίμημα του Άγχους

Είτε είστε νέοι είτε ηλικιωμένοι, είτε το άγχος στη ζωή σας προέρχεται από την εργασία είτε από το σχολείο, το χρόνιο άγχος μπορεί να κοστίσει ακριβά στην υγεία σας. Κάποιος ιατρικός συγγραφέας εξηγεί: «Η αντίδραση του οργανισμού στο άγχος μοιάζει με αεροπλάνο που ετοιμάζεται για απογείωση». Ναι, όταν νιώθετε άγχος, η καρδιακή συχνότητά σας και η πίεση του αίματός σας φτάνουν στα ύψη. Τα επίπεδα του σακχάρου σας ανεβαίνουν. Απελευθερώνονται ορμόνες. «Αν το άγχος επιμένει», συνεχίζει ο ίδιος συγγραφέας, «όλα τα όργανα του σώματος που επηρεάζονται από το άγχος (ο εγκέφαλος, η καρδιά, οι πνεύμονες, τα αγγεία και οι μύες) γίνονται υπερδραστήρια ή υποτονικά σε μόνιμη βάση. Αυτό μπορεί με τον καιρό να προκαλέσει σωματική ή ψυχολογική βλάβη». Ο κατάλογος των ασθενειών στις οποίες το άγχος μπορεί να παίξει κάποιον ρόλο είναι ανησυχητικά μεγάλος: καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό, διαταραχές του ανοσολογικού συστήματος, καρκίνος, μυοσκελετικές διαταραχές και διαβήτης, για να αναφέρουμε μόνο λίγες.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί ο νοσηρός τρόπος με τον οποίο πολλοί​—κυρίως νεαρά άτομα—​προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το άγχος. Η Δρ Μπέτι Μπ. Γιανγκς λέει με λύπη: «Είναι πολύ απογοητευτικό να ανακαλύπτουμε ότι, επιθυμώντας να γλιτώσουν από τον πόνο, οι έφηβοι ακολουθούν δρόμους όπως είναι η κατάχρηση αλκοόλ και τα ναρκωτικά, το σκασιαρχείο, η εγκληματικότητα, η αχαλίνωτη σεξουαλική συμπεριφορά, η επιθετικότητα και η βία καθώς επίσης η φυγή από το σπίτι​—δρόμοι οι οποίοι τους οδηγούν σε προβλήματα που τους καταβαρύνουν περισσότερο από εκείνα τα οποία προσπαθούν να αποφύγουν».

Το άγχος αποτελεί πραγματικότητα της σύγχρονης ζωής. Δεν μπορούμε να το αποφύγουμε εντελώς. Αλλά όπως θα δείξει το επόμενο άρθρο, μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα για να ελέγχουμε το άγχος!

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

«Η πίεση μπορεί να μεγαλώσει τόσο πολύ ώστε να νιώθω ότι θα εκραγώ»

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Η ζωή των μεμονωμένων γονέων είναι συνήθως γεμάτη πιέσεις

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Το σχολείο μπορεί να ασκεί υπερβολική πίεση στα νεαρά άτομα