Ντομάτα​—«Λαχανικό» με Πάρα Πολλές Χρήσεις

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

«ΤΙ ΘΑ έκανα χωρίς τις ντομάτες!» λέει μια Ιταλίδα νοικοκυρά. Το ίδιο πιστεύουν και αναρίθμητοι άλλοι μάγειρες σε όλο τον κόσμο. Πράγματι, η ντομάτα περιλαμβάνεται στις συνταγές πολλών πολιτισμών. Όσοι έχουν λαχανόκηπο στο σπίτι τους την καλλιεργούν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη τροφή. Είναι, όμως, φρούτο ή λαχανικό;

Από βοτανολογική άποψη, η ντομάτα είναι φρούτο επειδή πρόκειται για καρπό που περιέχει σπόρους. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι τη θεωρούν λαχανικό, επειδή συνήθως τρώγεται ως μέρος του κυρίου γεύματος. Αυτή η νόστιμη τροφή έχει συναρπαστικό παρελθόν.

Ενδιαφέρουσα Ιστορία

Στο Μεξικό, οι Αζτέκοι καλλιεργούσαν την ντομάτα ως τροφή. Στις αρχές του 16ου αιώνα, οι Ισπανοί κονκισταδόρες που επέστρεφαν στην πατρίδα τους τη μετέφεραν εκεί και, έχοντας δανειστεί από τους Νάχουατλ τη λέξη τομάτλ, την ονόμασαν τομάτε. Δεν πέρασε πολύς καιρός και οι ισπανικές κοινότητες στην Ιταλία, στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή απολάμβαναν αυτή τη νέα νοστιμιά.

Αργότερα τον ίδιο αιώνα, η ντομάτα έφτασε στη βόρεια Ευρώπη. Στην αρχή, επικρατούσε η άποψη πως ήταν δηλητηριώδης και καλλιεργούνταν ως διακοσμητικός θάμνος σε κήπους. Αν και είναι μέλος της οικογένειας Σολανίδες, με πολύ αρωματικά φύλλα και τοξικούς βλαστούς, ο καρπός αποδείχτηκε εντελώς αβλαβής.

Αυτός ο νεοφερμένος στην Ευρώπη καρπός ήταν πιθανότατα κίτρινος, γι’ αυτό και οι Ιταλοί τον ονόμασαν πομοντόρο (χρυσό μήλο). Οι Άγγλοι τον ονόμασαν τομέιτ και αργότερα τομέιτο, αλλά χρησιμοποιούνταν πολύ και η ονομασία «μήλο του έρωτα». Από την Ευρώπη, η ντομάτα έκανε το μακρύ υπερατλαντικό ταξίδι της επιστροφής στη Βόρεια Αμερική, όπου τελικά, στη διάρκεια του 19ου αιώνα, έγινε σημαντικό είδος τροφής.

Αξιοσημείωτη Ποικιλία και Δημοτικότητα

Ρωτήστε τι χρώμα έχουν οι ντομάτες, και η απάντηση πιθανότατα θα είναι «κόκκινες». Ξέρετε, όμως, ότι υπάρχουν ποικιλίες που είναι κίτρινες, πορτοκαλί, ροζ, μοβ, καφέ, άσπρες ή πράσινες, και μερικές μάλιστα έχουν ραβδώσεις; Δεν είναι όλες στρογγυλές. Μερικές είναι πλακουτσωτές ή έχουν σχήμα δαμάσκηνου ή αχλαδιού. Το μέγεθός τους μπορεί να είναι μικρό όσο ένα μπιζέλι ή μεγάλο όσο μια ανθρώπινη κλειστή γροθιά.

Αυτή η δημοφιλής τροφή ευδοκιμεί σε πολύ βόρειες περιοχές, όπως η Ισλανδία, αλλά και σε πολύ νότιες, όπως η Νέα Ζηλανδία. Μεγάλοι παραγωγοί είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι χώρες της νοτιότερης Ευρώπης. Στα ψυχρότερα κλίματα οι ντομάτες παράγονται σε θερμοκήπια, ενώ στις άνυδρες περιοχές καλλιεργούνται με υδροπονικές μεθόδους​—δηλαδή μέσα σε θρεπτικό διάλυμα χωρίς χώμα.

Η ντομάτα παραμένει η αγαπημένη καλλιέργεια του ερασιτέχνη κηπουρού. Αναπτύσσεται εύκολα, και αρκούν λίγα φυτά για να παραγάγουν αρκετές ντομάτες ώστε να τραφεί μια μικρή οικογένεια. Αν ο χώρος σας είναι περιορισμένος, αναζητήστε ποικιλίες που έχουν δημιουργηθεί ειδικά για αυλές και παρτέρια.

Μυστικά Καθώς και Συμβουλές για την Υγεία

Οι χαμηλές θερμοκρασίες επηρεάζουν το άρωμα της ντομάτας, και γι’ αυτό δεν πρέπει να τις βάζετε στο ψυγείο. Για να επιταχύνετε την ωρίμανσή τους, μπορείτε είτε να τις βάλετε σε ένα ηλιόλουστο περβάζι είτε να τις διατηρήσετε σε θερμοκρασία δωματίου μέσα σε ένα σκεύος μαζί με κάποια ώριμη ντομάτα ή μπανάνα ή μέσα σε κλειστή καφέ χάρτινη σακούλα για μερικές μέρες.

Οι ντομάτες είναι ωφέλιμες για την υγεία σας. Περιέχουν βιταμίνες A, C και E, καθώς και κάλιο, ασβέστιο και μεταλλικά άλατα. Οι ερευνητές ανακαλύπτουν επίσης ότι αποτελούν άριστη πηγή λυκοπένιου, ενός δραστικού αντιοξειδωτικού, το οποίο  πιστεύεται πως μειώνει τον κίνδυνο ορισμένων ασθενειών, όπως είναι ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες. Οι ντομάτες περιέχουν 93 ως 95 τοις εκατό νερό, ενώ όσοι προσέχουν το βάρος τους θα χαρούν να μάθουν ότι έχουν πολύ λίγες θερμίδες.

Νόστιμες και με Πολλές Χρήσεις

Όταν αγοράζετε ντομάτες, ποιο είδος θα διαλέξετε; Η γνωστή κόκκινη, κλασική ποικιλία είναι κατάλληλη για σαλάτες, σούπες και σάλτσες. Οι μικρές κόκκινες, πορτοκαλί ή κίτρινες κερασόμορφες ντομάτες, που είναι πολύ γλυκές επειδή έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε σάκχαρα, τρώγονται ευχάριστα ωμές. Αν φτιάχνετε πίτσα ή ζυμαρικά, ίσως η δαμασκηνόμορφη ντομάτα με το ωοειδές σχήμα και τη σφιχτή σάρκα να είναι καλή επιλογή. Η μεγάλη ντομάτα μπίφστεϊκ​—η οποία ονομάζεται έτσι λόγω της παχιάς και σκληρής σάρκας της—​είναι ιδανική για γεμιστά ή για ψητή. Η πράσινη ντομάτα, μερικές φορές με ευδιάκριτες ραβδώσεις, είναι έξοχο συνοδευτικό. Πράγματι, οι ντομάτες προσθέτουν το ξεχωριστό άρωμα και χρώμα τους σε μια τεράστια ποικιλία από νόστιμα φαγητά με λαχανικά, αβγά, ζυμαρικά, κρέας ή ψάρι. Αν δεν μπορείτε να βρείτε φρέσκες ντομάτες, θα βρείτε σίγουρα πολλά προϊόντα επεξεργασμένης ντομάτας στην τοπική αγορά.

Κάθε μάγειρας έχει τις δικές του συνταγές με ντομάτες, αλλά ακολουθούν μερικές προτάσεις που ίσως θέλετε να δοκιμάσετε.

1. Ετοιμάστε μέσα σε λίγη ώρα ένα εντυπωσιακό ορεκτικό βάζοντας φέτες ντομάτας, μοτσαρέλας και αβοκάντο τη μία πάνω στην άλλη. Ραντίστε με ελαιόλαδο στο οποίο έχετε προσθέσει μαύρο πιπέρι και γαρνίρετε με φύλλα βασιλικού.

2. Κάντε μια χωριάτικη σαλάτα αναμειγνύοντας ντομάτα, αγγούρι και φέτα κομμένα σε κομμάτια μαζί με μαύρες ελιές και τεμαχισμένο κόκκινο κρεμμύδι. Βάλτε αλάτι και πιπέρι, και σερβίρετε αφού προσθέσετε ένα μείγμα από ελαιόλαδο και χυμό λεμονιού.

3. Φτιάξτε μια μεξικάνικη σάλτσα με φρεσκοκομμένη ντομάτα, κρεμμύδι, πράσινες καυτερές πιπεριές και κορίανδρο, και ανακατέψτε τα με λίγο χυμό λεμονιού λάιμ.

4. Ετοιμάστε μια απλή αλλά νόστιμη σάλτσα ντομάτας για ζυμαρικά βάζοντας σε ένα σκεύος ψιλοκομμένη ντομάτα κονσέρβας, λίγη ζάχαρη (ή κέτσαπ), ελαιόλαδο, μια ψιλοκομμένη σκελίδα σκόρδο, λίγα βότανα, όπως βασιλικό, φύλλα δάφνης ή ρίγανη, και καρυκεύματα. Αφήστε το μείγμα να πάρει βράση και κατόπιν να σιγοβράσει επί 20 λεπτά περίπου μέχρις ότου «δέσει» η σάλτσα. Προσθέστε την στα ζυμαρικά αφού τα βράσετε και τα στραγγίσετε.

Η ντομάτα με τις πολλές χρήσεις είναι ένα μόνο παράδειγμα της θαυμάσιας ποικιλίας τροφών που έχουν δημιουργηθεί για εμάς.