Χρειάζεστε Πράγματι Άσκηση;

«Να γυμνάζεστε δύο φορές την εβδομάδα για να διατηρείστε σε φόρμα. Να ασκείστε 30 λεπτά τη μέρα. Να αποφεύγετε το αλκοόλ για να μην πάθετε καρκίνο. Να πίνετε αλκοόλ για να μειώσετε τον κίνδυνο καρδιοπάθειας. Μήπως αισθάνεστε ποτέ ότι πολιορκείστε από έναν καταιγισμό καλοπροαίρετων συμβουλών; Τη μια μέρα τα μέσα ενημέρωσης λένε ένα πράγμα, και την άλλη εβδομάδα κάτι εντελώς διαφορετικό. . . . Μα γιατί δεν μπορούν οι επιστήμονες να συμφωνήσουν; Γιατί τη μια εβδομάδα ο καφές είναι επικίνδυνος και την άλλη αβλαβής;»​—Μπάρμπαρα Α. Μπρεμ, καθηγήτρια γυμναστικής και αθλητικών σπουδών.

ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ στο χώρο της υγείας διαφωνούν συχνά σε ζητήματα διατροφής και καλής φυσικής κατάστασης. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν μπερδεμένοι από την πληθώρα των πληροφοριών σχετικά με το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνουμε για να έχουμε ευεξία. Ωστόσο, αναφορικά με την ανάγκη για ήπια σωματική δραστηριότητα, φαίνεται πως όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν​—αν θέλετε καλύτερη υγεία, πρέπει να ασκείστε τακτικά!

Η έλλειψη επαρκούς σωματικής δραστηριότητας έχει γίνει σοβαρό πρόβλημα στη σύγχρονη εποχή, ιδιαίτερα στις βιομηχανοποιημένες χώρες. Επί γενιές, πολλοί άνθρωποι σε αυτές τις χώρες έκαναν σκληρή χειρωνακτική εργασία, είτε ασχολούνταν με τη γεωργία είτε με το κυνήγι είτε με οικοδομικές εργασίες. Ομολογουμένως, η μεγάλη σωματική προσπάθεια που απαιτούνταν για να εξοικονομούν οι πρόγονοί μας τα προς το ζην ήταν πολλές φορές εξαντλητική και μάλιστα συντόμευε τη διάρκεια της ζωής τους. Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica), «στην αρχαία Ελλάδα και στη Ρώμη η μέση αναμενόμενη διάρκεια ζωής ήταν περίπου 28 χρόνια». Αντιθέτως, στα τέλη του 20ού αιώνα, η αναμενόμενη διάρκεια ζωής στις αναπτυγμένες χώρες ήταν περίπου 74 χρόνια. Πού οφείλεται αυτή η αλλαγή;

Τεχνολογία​—Ευλογία ή Κατάρα;

Οι άνθρωποι σήμερα απολαμβάνουν σχετικά καλύτερη υγεία και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από εκείνους που έζησαν πριν από αιώνες. Αυτό συμβαίνει εν μέρει λόγω της τεχνολογικής επανάστασης. Οι σύγχρονες εφευρέσεις έχουν αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε διάφορα πράγματα, και πολλές κοπιαστικές εργασίες έχουν γίνει λιγότερο επίπονες. Η ιατρική έχει κάνει μεγάλα άλματα στη μάχη κατά των ασθενειών, βελτιώνοντας την υγεία των περισσότερων ανθρώπων. Ωστόσο, εδώ υπάρχει κάτι το παράδοξο.

Ενώ η σύγχρονη τεχνολογία έχει συμβάλει σε καλύτερη υγεία, με το πέρασμα του χρόνου έχει συντελέσει επίσης στον καθιστικό τρόπο ζωής για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Ο Αμερικανικός Καρδιολογικός Σύλλογος, σε μια πρόσφατη έκθεσή του με θέμα Διεθνείς Στατιστικές για τις Καρδιαγγειακές Παθήσεις (International Cardiovascular Disease Statistics), εξηγεί ότι «οι οικονομικές μεταβολές, η αστικοποίηση, η βιομηχανοποίηση και η παγκοσμιοποίηση επιφέρουν αλλαγές στον τρόπο ζωής οι οποίες ευνοούν τις καρδιοπάθειες». Η έκθεση συγκαταλέγει τη «σωματική αδράνεια και το ανθυγιεινό διαιτολόγιο» στους κύριους παράγοντες κινδύνου.

Σε πολλές χώρες πριν από 50 μόλις χρόνια, ο σκληρά εργαζόμενος άντρας ίδρωνε δουλεύοντας με το άλογο και το αλέτρι, πήγαινε με το ποδήλατο ως την τράπεζα του χωριού και έκανε διάφορα  μαστορέματα στο σπίτι τα βράδια. Ωστόσο, τα εγγόνια του ακολουθούν εντελώς διαφορετικό τρόπο ζωής. Ο σύγχρονος εργαζόμενος μπορεί να κάθεται μπροστά στο κομπιούτερ το μεγαλύτερο διάστημα της μέρας, να χρησιμοποιεί το αυτοκίνητό του για να πάει σχεδόν οπουδήποτε θέλει και να περνάει το βράδυ του βλέποντας τηλεόραση.

Σύμφωνα με μια μελέτη, οι Σουηδοί ξυλοκόποι, οι οποίοι στο παρελθόν έκαιγαν καθημερινά γύρω στις 7.000 θερμίδες κόβοντας δέντρα και μεταφέροντας κορμούς, τώρα στέκονται και παρατηρούν καθώς σύγχρονες μηχανές κάνουν το μεγαλύτερο μέρος της σκληρής εργασίας. Πολλοί δρόμοι στον κόσμο φτιάχνονταν και συντηρούνταν κάποτε από ανθρώπους με αξίνες και φτυάρια. Σήμερα, όμως, ακόμη και στις αναπτυσσόμενες χώρες, το σκάψιμο και το φτυάρισμα γίνονται από μπουλντόζες και άλλα βαριά μηχανήματα.

Σε μερικά μέρη της Κίνας, η μοτοσικλέτα αντικαθιστά σταθερά το ποδήλατο ως προτιμότερο μέσο μεταφοράς. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το 25 τοις εκατό όλων των διαδρομών αφορά αποστάσεις μικρότερες του ενάμισι χιλιομέτρου, το 75 τοις εκατό αυτών των κοντινών διαδρομών γίνεται με αυτοκίνητο.

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει επίσης παραγάγει μια γενιά παιδιών που κάνουν καθιστική ζωή. Κάποια μελέτη έδειξε ότι, καθώς τα βιντεοπαιχνίδια γίνονται «πιο απολαυστικά και πιο ρεαλιστικά, τα παιδιά . . . δαπανούν περισσότερες ώρες ασχολούμενα με το χειριστήριο του παιχνιδιού τους». Ανάλογες διαπιστώσεις έχουν γίνει και για την παρακολούθηση τηλεόρασης καθώς και για άλλες μορφές ψυχαγωγίας των παιδιών οι οποίες προάγουν την καθιστική ζωή.

Οι Κίνδυνοι της Καθιστικής Ζωής

Η δραστική μείωση της σωματικής προσπάθειας έχει οδηγήσει σε πολλά σωματικά, ψυχολογικά και συναισθηματικά προβλήματα. Λόγου χάρη, ένας οργανισμός υγείας στη Βρετανία ανέφερε πρόσφατα: «Τα αδρανή παιδιά κινδυνεύουν από χαμηλότερη αυτοεκτίμηση, μεγαλύτερη ανησυχία και αυξημένα επίπεδα άγχους. Αυτά τα παιδιά έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να καπνίζουν και να παίρνουν ναρκωτικά από ό,τι τα δραστήρια παιδιά. Οι αδρανείς εργαζόμενοι απουσιάζουν περισσότερες μέρες από την εργασία τους σε σύγκριση με τους δραστήριους. Σε προχωρημένη ηλικία, οι αδρανείς άνθρωποι χάνουν τη στοιχειώδη δύναμη και την ευλυγισία που απαιτούνται για τις καθημερινές δραστηριότητες. Ως αποτέλεσμα, πολλοί χάνουν την ανεξαρτησία τους και έχουν χειρότερη ψυχική υγεία».

Η Κόρα Κρεγκ, πρόεδρος του Καναδικού Ινστιτούτου Έρευνας για την Καλή Φυσική Κατάσταση και τον Τρόπο Ζωής, εξηγεί ότι «οι Καναδοί κινούνται πολύ λιγότερο στην εργασία τους από ό,τι συνήθιζαν  κάποτε . . . Γενικά, η δραστηριότητα έχει μειωθεί». Η εφημερίδα Γκλόουμπ εντ Μέιλ (Globe and Mail) του Καναδά αναφέρει: «Το 48 τοις εκατό περίπου των Καναδών είναι υπέρβαροι, και από αυτούς το 15 τοις εκατό είναι παχύσαρκοι». Η εφημερίδα προσθέτει ότι στον Καναδά το 59 τοις εκατό των ενηλίκων κάνουν καθιστική ζωή. Ο Δρ Μάτι Ουσιτούπα, από το Πανεπιστήμιο του Κουόπιο, στη Φινλανδία, προειδοποιεί ότι «η συχνότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου ΙΙ αυξάνεται ραγδαία παγκοσμίως εξαιτίας της αύξησης των περιπτώσεων παχυσαρκίας και της επέκτασης του καθιστικού τρόπου ζωής».

Στο Χονγκ Κονγκ μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι μεταξύ των ατόμων ηλικίας 35 χρονών και άνω, το 20 περίπου τοις εκατό του συνόλου των θανάτων πιθανόν να σχετίζεται με την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας. Η μελέτη, η οποία έγινε υπό την επίβλεψη του καθηγητή Τάι-Χινγκ Λαμ, από το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, και δημοσιεύτηκε το 2004 στα Χρονικά της Επιδημιολογίας (Annals of Epidemiology), συμπέρανε ότι ο «κίνδυνος από τη σωματική αδράνεια υπερβαίνει αυτόν του καπνίσματος» στον κινεζικό πληθυσμό του Χονγκ Κονγκ. Οι ερευνητές προβλέπουν ότι και η υπόλοιπη Κίνα «θα σηκώσει ένα παρόμοιο βάρος μεγάλης θνησιμότητας».

Είναι βάσιμη μια τέτοια ανησυχία; Μπορεί πράγματι η σωματική αδράνεια να βλάψει την υγεία μας, και μάλιστα περισσότερο από ό,τι το κάπνισμα; Είναι ευρέως αποδεκτό ότι, συγκριτικά με τους δραστήριους ανθρώπους, οι αδρανείς έχουν υψηλότερη πίεση αίματος, μεγαλύτερο κίνδυνο εγκεφαλικών επεισοδίων και καρδιακών προσβολών, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων ειδών καρκίνου, αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης, καθώς και μεγαλύτερη τάση για παχυσαρκία. a

Η εφημερίδα Δε Γουόλ Στριτ Τζέρναλ (The Wall Street Journal) αναφέρει: «Σε κάθε ήπειρο της  υδρογείου, ακόμη και στις περιοχές όπου θερίζει ο υποσιτισμός, ο αριθμός των υπέρβαρων ή παχύσαρκων ανθρώπων αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό. Ο βασικός υπαίτιος: ο ίδιος συνδυασμός πλούσιου σε θερμίδες διαιτολογίου και καθιστικού τρόπου ζωής που υποθάλπει την επιδημία παχυσαρκίας στις ΗΠΑ». Ο Δρ Στέφαν Ρόσνερ, καθηγητής συμπεριφοράς σε θέματα υγείας στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Στοκχόλμης, στη Σουηδία, συμφωνεί και μάλιστα υποστηρίζει: «Δεν υπάρχει καμία χώρα στον κόσμο όπου να μην εξαπλώνεται η παχυσαρκία».

Παγκόσμιο Πρόβλημα

Είναι φανερό ότι ένα πρόγραμμα ήπιας σωματικής δραστηριότητας είναι ουσιώδες για την ευεξία μας. Ωστόσο, παρά τους πασίγνωστους κινδύνους της σωματικής αδράνειας, μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού παραμένει ουσιαστικά αδρανές. Ο Παγκόσμιος Καρδιολογικός Οργανισμός πιστεύει ότι το 60 ως 85 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού «δεν είναι σωματικά δραστήριο σε βαθμό που να υπάρχουν οφέλη για την υγεία του, ιδιαίτερα τα κορίτσια και οι γυναίκες». Αυτός ο οργανισμός ισχυρίζεται ότι «σχεδόν τα δύο τρίτα των παιδιών, επίσης, δεν είναι δραστήρια στο βαθμό που απαιτείται για να έχουν καλή υγεία». Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου το 40 τοις εκατό των ενηλίκων κάνουν καθιστική ζωή ενώ σχεδόν οι μισοί νέοι 12 ως 21 χρονών δεν επιδίδονται τακτικά σε έντονες δραστηριότητες.

Μια μελέτη που ασχολήθηκε με την εξάπλωση του καθιστικού τρόπου ζωής σε 15 ευρωπαϊκές χώρες έδειξε ότι τα ποσοστά των αδρανών ανθρώπων κυμαίνονταν από 43 τοις εκατό στη Σουηδία ως 87 τοις εκατό στην Πορτογαλία. Στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας, περίπου το 70 τοις εκατό του πληθυσμού κάνει καθιστική ζωή. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) αναφέρει ότι τα «στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από έρευνες για την υγεία σε όλο τον κόσμο συμφωνούν σε αξιοσημείωτο βαθμό». Δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει, λοιπόν, το γεγονός ότι γύρω στα δύο εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από αιτίες που σχετίζονται με τη σωματική αδράνεια.

Οι ειδικοί σε θέματα υγείας παγκοσμίως θεωρούν ανησυχητική αυτή την τάση. Σε ανταπόκριση, κρατικοί φορείς σε όλο τον κόσμο έχουν θέσει σε εφαρμογή διάφορα προγράμματα με σκοπό την ενημέρωση του κοινού γύρω από τα οφέλη της ήπιας σωματικής δραστηριότητας. Ως το έτος 2010, η Αυστραλία, η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες ελπίζουν να έχουν βοηθήσει τους πολίτες τους να αυξήσουν τη σωματική τους δραστηριότητα κατά 10 τοις εκατό. Ο στόχος της Σκωτίας είναι, ως το έτος 2020, να ενασχολείται τακτικά με σωματικές δραστηριότητες το 50 τοις εκατό του ενήλικου πληθυσμού της. Μια έκθεση της WHO αναφέρει ότι «άλλες χώρες που έδωσαν έμφαση στα εθνικά τους προγράμματα για σωματική δραστηριότητα ήταν το Μεξικό, η Βραζιλία, η Τζαμάικα, η Νέα Ζηλανδία, η Φινλανδία, η Ρωσική Ομοσπονδία, το Μαρόκο, το Βιετνάμ, η Νότια Αφρική και η Σλοβενία».

Παρά τις προσπάθειες των κυβερνήσεων και των οργανισμών υγείας, η τελική ευθύνη για τη φροντίδα της υγείας ανήκει αναμφίβολα στον καθένα μας προσωπικά. Ρωτήστε τον εαυτό σας: “Είμαι εγώ αρκετά δραστήριο άτομο; Ασκούμαι αρκετά; Αν όχι, τι μπορώ να κάνω για να αποδεσμευτώ από τον καθιστικό τρόπο ζωής;” Το επόμενο άρθρο θα σας δείξει πώς μπορείτε να αυξήσετε το βαθμό της σωματικής σας δραστηριότητας.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 4]

Το Τίμημα της Αδράνειας

Πολλές κυβερνήσεις και οργανισμοί υγείας ανησυχούν σοβαρά για το οικονομικό βάρος που εναποθέτει στην κοινωνία η σωματική αδράνεια.

● Αυστραλία - Σε αυτή τη χώρα τα ετήσια έξοδα για την υγεία που συνδέονται με τη σωματική αδράνεια αντιστοιχούν σε 283 εκατομμύρια ευρώ.

● Καναδάς - Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Καρδιολογικό Οργανισμό, μέσα σε έναν μόλις χρόνο, ο Καναδάς δαπάνησε ποσά που αντιστοιχούν σε 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ και πλέον για έξοδα υγείας «τα οποία οφείλονταν στη σωματική αδράνεια».

● Ηνωμένες Πολιτείες - Το έτος 2000 οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπάνησαν ένα αστρονομικό ποσό αντίστοιχο των 56 δισεκατομμυρίων ευρώ για ιατρικά έξοδα που σχετίζονταν άμεσα με τη σωματική αδράνεια.

[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 5]

Τα Παιδιά Χρειάζονται Σωματική Δραστηριότητα

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι ολοένα και περισσότερα παιδιά δεν ενασχολούνται με σωματικές δραστηριότητες σε τακτική βάση. Η αδράνεια είναι πιο διαδεδομένη στα κορίτσια παρά στα αγόρια. Φαίνεται ότι, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, μειώνεται η σωματική τους δραστηριότητα. Ακολουθούν μερικά από τα πολλά οφέλη τα οποία μπορούν να αποκομίσουν τα παιδιά από την τακτική σωματική δραστηριότητα:

● Διαμόρφωση ισχυρών οστών και μυών καθώς και υγιών αρθρώσεων

● Πρόληψη υπερβολικού βάρους και παχυσαρκίας

● Πρόληψη ή καθυστέρηση εμφάνισης προβλημάτων υπέρτασης

● Πρόληψη σακχαρώδους διαβήτη τύπου ΙΙ

● Αύξηση αυτοεκτίμησης και πρόληψη ανησυχίας και άγχους

● Ανάπτυξη δραστήριου τρόπου ζωής που μπορεί να αποτρέψει την καθιστική ζωή μετά την ενηλικίωση

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 6]

Καλύτερη Υγεία για τους Ηλικιωμένους

Έχει λεχθεί ότι, όσο μεγαλύτερος είναι κάποιος, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να ωφεληθεί από ένα ήπιο πρόγραμμα άσκησης. Ωστόσο, πολλοί ηλικιωμένοι διστάζουν να ασχοληθούν τακτικά με σωματικές δραστηριότητες επειδή φοβούνται μήπως τραυματιστούν ή αρρωστήσουν. Πράγματι, οι ηλικιωμένοι είναι καλό να συμβουλευτούν το γιατρό τους προτού αρχίσουν κάποιο πρόγραμμα εντατικής δραστηριότητας. Ωστόσο, οι ειδικοί πιστεύουν ότι η σωματική δραστηριότητα μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των μεγαλύτερων σε ηλικία ενηλίκων. Στη συνέχεια αναφέρονται μερικοί τομείς στους οποίους οι ηλικιωμένοι μπορεί να δουν βελτίωση με τακτική άσκηση:

● Διανοητική ετοιμότητα

● Ισορροπία και ευλυγισία

● Συναισθηματική υγεία

● Ταχύτητα ανάρρωσης από ασθένεια ή τραυματισμό

● Γαστρεντερικές και ηπατικές λειτουργίες

● Μεταβολισμός

● Ανοσολογικό σύστημα

● Οστική πυκνότητα

● Βαθμός ενεργητικότητας