Γελαδάρης​—Φίλος Ανθρώπων και Ζώων

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ για έναν από τους πιο ειρηνικούς αποικισμούς όλων των εποχών. Δεν ακούστηκε ούτε ένας πυροβολισμός. Δεν χύθηκε ούτε μια σταγόνα αίμα. Οι ντόπιοι λαοί δεν έγιναν θύματα εκμετάλλευσης, και καμία χώρα δεν αποστερήθηκε τον πλούτο της. Παρ’ όλα αυτά, οι εισβολείς κατέλαβαν ακάθεκτοι τη μια χώρα μετά την άλλη.

Η εισβολή συνέβη στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Αλλά αυτή η νέα κατάκτηση πέρασε ως επί το πλείστον απαρατήρητη, επειδή οι αποικιστές ήταν πουλιά. Αυτά τα επινοητικά πουλιά, που τώρα έχουν καταλάβει πέντε ηπείρους, είναι γνωστά ως γελαδάρηδες​—ή ερωδιοί οι βουκόλοι, για να χρησιμοποιήσουμε την επιστημονική τους ονομασία.

Αποικισμός Χωρίς Προηγούμενο

Επί αιώνες ο γελαδάρης περιοριζόταν κυρίως στην τροπική Αφρική. Ωστόσο, πριν από έναν αιώνα περίπου, αποίκισε με επιτυχία τη Νότια Αφρική. Μερικές πηγές λένε ότι, τη δεκαετία του 1930, αρκετά μεγάλοι αριθμοί γελαδάρηδων διέσχισαν τον Ατλαντικό και εγκαταστάθηκαν στη Νότια Αμερική. Στα μέσα του 20ού αιώνα, έφτασαν στη Φλόριντα, και μια δεκαετία αργότερα η επικράτειά τους εκτεινόταν από τον Καναδά, στα βόρεια, ως την Αργεντινή, στα νότια. «Αν ο γελαδάρης . . . ήρθε στο Νέο Κόσμο με μόνη βοήθεια τα δυο φτερά του και τον άνεμο», έγραψε ο Ρότζερ Τόρι Πίτερσον το 1954, «τότε είναι το μοναδικό πουλί του Παλαιού Κόσμου στην ιστορία που εγκαταστάθηκε στην ηπειρωτική Αμερική χωρίς τη συνδρομή του ανθρώπου».

Οι ορνιθολόγοι έχουν καταλήξει τώρα στο συμπέρασμα ότι οι ερωδιοί επιτέλεσαν πράγματι αυτόν τον αξιοσημείωτο άθλο. Υπολογίζεται πως με τη βοήθεια των επικρατούντων αληγών ανέμων, ένας ερωδιός θα μπορούσε να διασχίσει τον ωκεανό που χωρίζει τη Δυτική Αφρική από τη Νότια Αμερική μέσα σε 40 ώρες περίπου. Και ο Ατλαντικός Ωκεανός δεν ήταν το μόνο εμπόδιο που ξεπέρασαν. Άλλοι γελαδάρηδες κατευθύνθηκαν ανατολικά, ωσότου έφτασαν στη Νέα Ζηλανδία. Την ίδια εκείνη περίοδο, εγκαταστάθηκαν σε μεγάλο μέρος της Ευρασίας, όπου η αχανής επικράτειά τους εκτείνεται τώρα από την Ιβηρική Χερσόνησο, στη δύση, ως την Ιαπωνία, στην ανατολή.

Ο γελαδάρης ενδημεί σε χώρες όπου του το επιτρέπει ο καιρός. Σε περιοχές όμως όπου οι χειμώνες είναι δριμείς, μεταναστεύει σε θερμότερα κλίματα μετά τον κύκλο αναπαραγωγής. Τα επικά ταξίδια του συνεχίζονται, και συχνά εμφανίζεται σε απομονωμένα νησιά του Ειρηνικού ή ακόμη και στην Ανταρκτική.

Το Μυστικό της Κατάκτησης

Ένας βασικός παράγοντας που συνέβαλε στην εξάπλωση του γελαδάρη είναι η προσαρμοστικότητά του και η σχέση του με τον άνθρωπο, ιδιαίτερα με τους εκτροφείς βοοειδών. Αν και οι περισσότεροι ερωδιοί τρέφονται με υδρόβια ζώα, ο γελαδάρης προτιμάει τα έντομα. «Κάνει παρέα» με βοοειδή, αν και μπορεί επίσης να ακολουθεί ελέφαντες, καγκουρό, φορτηγά ή ακόμη και πυρκαγιές στα δάση​—οτιδήποτε διαταράσσει τα έντομα με τα οποία τρέφεται ο γελαδάρης.

Ασφαλώς, οι γελαδάρηδες μπορούν να βρουν την τροφή τους χωρίς τη βοήθεια τρίτων, αλλά τα βοοειδή είναι εξαιρετικοί συνεργάτες αυτών των φτερωτών κυνηγών. Καθώς τα βοοειδή περιφέρονται αργά στους βοσκότοπους, αναστατώνουν τις ακρίδες, τις μύγες και τα σκαθάρια. Οι άγρυπνοι γελαδάρηδες που προχωρούν δίπλα στα βοοειδή μπορούν να αρπάξουν τα έντομα που πετούν προς το μέρος τους. Έτσι λοιπόν, τα βοοειδή βοηθούν τους γελαδάρηδες  να βρίσκουν και να συλλαμβάνουν τη λεία τους​—που μπορεί να είναι δύο ως τρία έντομα το λεπτό, σύμφωνα με κάποιον υπολογισμό. Οι ορνιθολόγοι εκτιμούν ότι η συνεργασία με τα βοοειδή μπορεί να μειώσει τη δαπάνη ενέργειας του γελαδάρη κατά 30 τοις εκατό αυξάνοντας συγχρόνως την ποσότητα της λείας που συλλαμβάνει κατά 50 τοις εκατό.

Η εξεύρεση πολύτιμου συντρόφου στο κυνήγι δεν ήταν ο μόνος λόγος για την επιτυχία που γνώρισε ο γελαδάρης στον αποικισμό του κόσμου. Οι γελαδάρηδες έχουν αντοχή. Το πέταγμά τους μπορεί να φαίνεται κάπως κοπιαστικό σε σύγκριση με το σταθερό, δυναμικό πέταγμα της πάπιας ή του περιστεριού. Αλλά οι γελαδάρηδες μπορούν να διασχίσουν τη Σαχάρα και, όπως ήδη αναφέρθηκε, έχουν διανύσει τα 4.000 χιλιόμετρα που χωρίζουν τη Δυτική Αφρική από τη Νότια Αμερική.

Οι γελαδάρηδες φαίνεται πως έχουν νομαδικό χαρακτήρα, και αυτή η μανία για περιπλανήσεις διευκολύνει επίσης την εξάπλωσή τους. Ποιο άλλο εντομοφάγο πουλί θα τολμούσε να φτάσει τόσο νότια ως την ακατοίκητη Ανταρκτική​—φαινομενικά απλώς και μόνο από περιέργεια;

Καθώς πετούσαν σε μακρινά μέρη, οι γελαδάρηδες έβρισκαν σχεδόν παντού ιδανικό φυσικό περιβάλλον. Σε κάθε ήπειρο που πήγαιναν, οι αγρότες είχαν μετατρέψει τεράστιες εκτάσεις γης είτε σε αγροκτήματα για βοοειδή είτε σε ποτιστικά χωράφια τα οποία έβριθαν από έντομα. Έτσι λοιπόν, οι ερωδιοί έμεναν εκεί και ευημερούσαν.

Οφέλη για Ανθρώπους και Ζώα

Το κατάλευκο φτέρωμά τους, οι αγελαίες συνήθειές τους και η προτίμησή τους για τη συντροφιά των βοοειδών καθιστούν εύκολη την παρατήρηση αυτών των πουλιών. Οι χιονόλευκοι γελαδάρηδες που πετούν σε σχηματισμούς πάνω από τις πεδιάδες, όχι μόνο ομορφαίνουν το περιβάλλον, αλλά και επιτελούν πολύτιμη υπηρεσία ως μέσα ελέγχου των παρασίτων. Κάποτε εθεάθη στην Τανζανία ένα κοπάδι περίπου 40.000 γελαδάρηδων που τρεφόταν με σμήνη ακρίδων. Μερικοί αγρότες θεωρούν το γελαδάρη τόσο χρήσιμο πουλί ώστε τον έχουν εισαγάγει με σκοπό τον έλεγχο των εντόμων που βλάπτουν τις σοδειές τους. Κάθε πουλί μπορεί να φάει πάνω από 600 ακρίδες και γρύλους την ημέρα.

Και τα βοοειδή επίσης ωφελούνται από την παρουσία κάποιου κοπαδιού ερωδιών, εφόσον αυτοί τρώνε μύγες και άλλα έντομα τα οποία ενοχλούν συνεχώς τα ζώα. Τα βοοειδή φαίνεται να καταλαβαίνουν πως οι ερωδιοί είναι φίλοι τους και τους ανέχονται πρόθυμα καθώς αυτά τα τολμηρά πουλιά κάθονται μερικές φορές στη ράχη τους για να τα μεταφέρουν.

Ομαδική Ζωή

Οι γελαδάρηδες προτιμούν να έχουν συντροφιά, είτε αναπαράγονται είτε κουρνιάζουν είτε τρώνε. Όταν αναπαράγονται, μοιράζονται πρόθυμα κάποιο δέντρο μαζί με άλλα είδη ερωδιών ή πελαργών. Προφανώς, τέτοιες ομαδικές φωλιές απωθούν τα αρπακτικά, και όλα τα είδη ωφελούνται από αυτόν τον κοινόχρηστο χώρο διαβίωσης. Οι αποικίες αναπαραγωγής είναι σχεδόν πάντα πολύβουες και θορυβώδεις. Οι γελαδάρηδες δεν διστάζουν να κλέβουν κλαδάκια από τις γύρω φωλιές, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλοί διαπληκτισμοί. Μερικοί σκύβουν και καλύπτουν τη φωλιά τους, ενώ άλλοι ψάχνουν με επιμέλεια κάτω από το δέντρο για να βρουν πεσμένα κλαδάκια που μπορούν να τους φανούν χρήσιμα. Τα ξαδέλφια τους, άλλοι ερωδιοί και πελαργοί, που οι μεγάλες τους φωλιές καταλαμβάνουν πιο εξέχουσες θέσεις, συνήθως αδιαφορούν για την αταξία που υπάρχει γύρω τους.

Οι εντυπωσιακές εκδηλώσεις ερωτοτροπίας των γελαδάρηδων περιλαμβάνουν τεντώματα, ραμφίσματα καθώς και το φανταχτερό κυματισμό των κίτρινων φτερών του αρσενικού κατά την περίοδο της αναπαραγωγής. Όταν φτάνει στη φωλιά ο ένας από τους δύο γονείς, το ταίρι του τον υποδέχεται με μια «τελετή χαιρετισμού» που περιλαμβάνει την καμαρωτή επίδειξη των φτερών της ράχης του. Αυτές τις εκδηλώσεις δεν είναι δύσκολο να τις παρατηρήσει κανείς, εφόσον τα πουλιά είναι αρκετά ανεκτικά με τους ανθρώπους.

Είτε κάνετε σαφάρι στην Αφρική είτε περνάτε από κάποια κτηνοτροφική περιοχή στη Βόρεια Αμερική είτε επισκέπτεστε ορυζώνες στην Ανατολή, είναι πολύ πιθανό να δείτε αυτά τα χαριτωμένα πουλιά. Μπορεί να περπατούν ανάμεσα στα πόδια των ελεφάντων, να κάθονται καμαρωτά στη ράχη κάποιου βοδιού ή απλώς να πετούν προς τη φωλιά τους για να κουρνιάσουν καθώς σουρουπώνει. Όπου και αν τα δείτε, σίγουρα θα προσθέτουν μια γραφική νότα στο τοπίο και παράλληλα θα προσφέρουν πολύτιμη υπηρεσία σε ανθρώπους και ζώα. Ο επικός αποικισμός τους υπήρξε ένας από τους ευγενέστερους που έλαβαν χώρα ποτέ στον κόσμο.

[Εικόνες στη σελίδα 14, 15]

 Οι γελαδάρηδες έχουν αποικίσει πέντε ηπείρους, νιώθοντας εξίσου άνετα με τους ελέφαντες όσο και με τα βοοειδή

Γουιάνα

Αυστραλία

Κένυα

Ηνωμένες Πολιτείες

Ισπανία

[Ευχαριστίες]

© Joe McDonald