Η Διαρκής Έλξη του Χρυσού

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

ΣΤΑ βάθη της αυστραλιανής υπαίθρου, ο χρυσοθήρας βαδίζει με κόπο στην κοίτη μιας ξερής ρεματιάς. Ο μεσημεριανός ήλιος καίει την πλάτη του. Ιδρώτας μουσκεύει το σκονισμένο πουκάμισό του. Απτόητος, κρατάει σφιχτά μια μακριά μεταλλική ράβδο που φέρει μια συσκευή σε μέγεθος πιάτου. Κουνάει πέρα δώθε τον υπερσύγχρονο ανιχνευτή μετάλλων πάνω από το έδαφος. Το μαγνητικό πεδίο του εισχωρεί ένα μέτρο στο πετρώδες χώμα. Τα ακουστικά που φοράει λαμβάνουν σήμα από τον ανιχνευτή μετάλλων και εκπέμπουν ένα σταθερό, διαπεραστικό σφύριγμα.

Ξαφνικά, η καρδιά του χτυπάει πιο γρήγορα καθώς η ένταση του διαπεραστικού σφυρίγματος χαμηλώνει και γίνεται βαθύς μεταλλικός ήχος​—βέβαιη ένδειξη ότι η συσκευή του είναι πάνω από θαμμένο μέταλλο. Πέφτει στα γόνατα και αρχίζει να σκάβει. Με επίμονα χτυπήματα η μικρή σκαπάνη του εισχωρεί στη σκληρή γη. Το αντικείμενο είναι πιθανότατα ένα σκουριασμένο καρφί. Θα μπορούσε να είναι κάποιο παλιό νόμισμα. Αλλά καθώς σκάβει βαθύτερα, τα ορθάνοιχτα μάτια του ψάχνουν για ίχνη χρυσού.

Διαρκής Πυρετός του Χρυσού

Μπορεί οι μέθοδοι ανεύρεσης χρυσού να έχουν αλλάξει, αλλά στο διάβα της ιστορίας ο άνθρωπος ανέκαθεν έψαχνε με λαχτάρα να βρει αυτό το λαμπερό κίτρινο μέταλλο. Μάλιστα, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού, τα περασμένα 6.000 χρόνια έχουν εξορυχθεί περισσότεροι από 125.000 τόνοι χρυσού. a Μολονότι αρχαίοι πολιτισμοί στην Αίγυπτο, στο Οφείρ και στη Νότια Αμερική ήταν ξακουστοί για τον πλούτο τους σε χρυσό, το 90 και πλέον τοις εκατό όλου του χρυσού που εξορύχθηκε ποτέ έχει εξαχθεί τα περασμένα 150 χρόνια.​—1 Βασιλέων 9:28.

Η έξαρση σημειώθηκε το 1848 όταν βρέθηκε χρυσός στο Σάτερς Μιλ, στον ποταμό Αμέρικαν, της Καλιφόρνιας των ΗΠΑ. Τα ευρήματα προκάλεσαν το λεγόμενο πυρετό του χρυσού​—μια πλημμύρα από χρυσοθήρες που κατέφθαναν γεμάτοι ελπίδες στην περιοχή. Όλοι όσοι πήγαν εκεί ονειρεύονταν να βρουν την τύχη τους θαμμένη στη γη της Καλιφόρνιας. Πολλοί απέτυχαν, αλλά μερικοί είχαν εκπληκτική επιτυχία. Μέσα σε μία χρονιά, το 1851, τα χρυσωρυχεία της Καλιφόρνιας και μόνο παρήγαγαν 77 τόνους.

Τον ίδιο περίπου καιρό ανακαλύφτηκε χρυσός στην άλλη άκρη του κόσμου, στην καινούρια αποικία της Αυστραλίας. Ο Έντουαρντ Χάργκρεϊβς, ο οποίος είχε αποκτήσει πολύτιμη πείρα στα χρυσωρυχεία της Καλιφόρνιας, ήρθε στην Αυστραλία και βρήκε χρυσό σε ένα ρέμα κοντά στην κωμόπολη Μπάθερστ, στη Νέα Νότια Ουαλία. Το 1851, ανακαλύφτηκαν επίσης μεγάλα κοιτάσματα στις πόλεις Μπάλαρατ και Μπέντιγκοου, στην πολιτεία Βικτόρια. Όταν διαδόθηκαν τα νέα για τις ανακαλύψεις, ο πυρετός άρχισε να ανεβαίνει. Ορισμένοι από εκείνους που ήρθαν ήταν επαγγελματίες μεταλλωρύχοι.  Πολλοί, όμως, ήταν εργάτες σε αγροκτήματα ή υπάλληλοι γραφείων οι οποίοι δεν είχαν πιάσει ποτέ στα χέρια τους τη σκαπάνη του μεταλλωρύχου. Περιγράφοντας το σκηνικό σε μια κωμόπολη που είχε πληγεί από τον πυρετό του χρυσού, μια τοπική εφημερίδα της εποχής δήλωσε: «Το Μπάθερστ τρελάθηκε και πάλι. Το παραλήρημα από τον πυρετό του χρυσού επέστρεψε με αυξημένη ένταση. Οι άνθρωποι συναντιούνται, κοιτάζουν σαν χαζοί ο ένας τον άλλον, λένε ασυναρτησίες και αναρωτιούνται τι θα επακολουθήσει».

Τι επακολούθησε; Μια πληθυσμιακή έκρηξη. Τη δεκαετία μετά το 1851, ο αριθμός των κατοίκων της Αυστραλίας διπλασιάστηκε, καθώς αισιόδοξοι χρυσωρύχοι συνέρρεαν στη χώρα από κάθε γωνιά του πλανήτη. Σε όλη την ήπειρο έβρισκαν χρυσό σε διάφορες ποσότητες. Όταν ο πυρετός καταλάγιαζε σε κάποιο σημείο, ανέβαινε σε κάποιο άλλο. Το 1856 και μόνο, οι Αυστραλοί χρυσοθήρες εξήγαγαν 95 τόνους χρυσού. Έπειτα, το 1893, οι  μεταλλωρύχοι άρχισαν να εξορύσσουν χρυσό κοντά στο Καλγκούρλι-Μπόουλντερ, στη Δυτική Αυστραλία. Έκτοτε, πάνω από 1.300 τόνοι έχουν εξορυχθεί από «το πλουσιότερο τετραγωνικό μίλι χρυσοφόρου χώματος στον κόσμο», όπως έχει αποκληθεί η περιοχή. Αυτό το μέρος εξακολουθεί να παράγει χρυσό και τώρα έχει το βαθύτερο επιφανειακό χρυσωρυχείο του κόσμου​—ένα τεχνητό φαράγγι με πλάτος σχεδόν δύο χιλιόμετρα, μήκος περίπου τρία χιλιόμετρα και βάθος που φτάνει τα 400 μέτρα!

Σήμερα, η Αυστραλία είναι η τρίτη χώρα στον κόσμο όσον αφορά την παραγωγή χρυσού. Αυτή η βιομηχανία απασχολεί 60.000 ανθρώπους και εξορύσσει 300 περίπου τόνους χρυσού, ή αλλιώς χρυσό αξίας 3 δισεκατομμυρίων ευρώ, κάθε χρόνο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο σε εξόρυξη χρυσού. Για εκατό και πλέον χρόνια, όμως, η πρώτη χώρα στον κόσμο σε παραγωγή χρυσού είναι η Νότια Αφρική. Περίπου το 40 τοις εκατό όλου του χρυσού που έχει εξορυχθεί ποτέ προέρχεται από αυτή τη χώρα. Παγκοσμίως, περισσότεροι από 2.000 τόνοι χρυσού εξορύσσονται κάθε χρόνο. Τι γίνεται με όλο αυτό το πολύτιμο μέταλλο;

Συνδυασμός Πλούτου και Ομορφιάς

Μέρος του χρυσού χρησιμοποιείται ακόμη για την παραγωγή νομισμάτων. Το Νομισματοκοπείο του Περθ, στη Δυτική Αυστραλία, είναι τώρα ένας από τους κύριους παραγωγούς αυτού του είδους συναλλάγματος στον κόσμο. Αυτά τα νομίσματα δεν τίθενται σε γενική κυκλοφορία αλλά αποκτούνται από συλλέκτες. Επίσης, περίπου το ένα τέταρτο όλου του χρυσού που εξορύχθηκε ποτέ έχει μετατραπεί σε ράβδους χρυσού​—συμπαγείς πλάκες χρυσού—​και έχει κλειδωθεί σε θησαυροφυλάκια τραπεζών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες φυλάσσουν στα θησαυροφυλάκια των  τραπεζών τους το μεγαλύτερο μέρος των ράβδων χρυσού που υπάρχει παγκοσμίως.

Σήμερα, το 80 περίπου τοις εκατό του χρυσού που εξορύσσεται κάθε χρόνο​—σχεδόν 1.600 τόνοι—​μετατρέπεται σε κοσμήματα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να έχουν τον περισσότερο χρυσό στις τράπεζές τους αλλά, σε ό,τι αφορά τα κοσμήματα, η Ινδία κατέχει τη μεγαλύτερη ποσότητα χρυσού. Εκτός του ότι είναι πολύτιμο και όμορφο, αυτό το μαλακό μέταλλο διαθέτει ιδιότητες που το κάνουν κατάλληλο για «σκληρές» εργασίες.

Αρχαίο Μέταλλο με Σύγχρονες Χρήσεις

Οι Φαραώ της αρχαίας Αιγύπτου πιθανότατα ήξεραν ότι ο χρυσός είναι ανθεκτικός στη διάβρωση και έτσι τον χρησιμοποιούσαν για να κατασκευάζουν τις νεκρικές τους μάσκες. Ως επιβεβαίωση της ανθεκτικότητας του χρυσού, όταν οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως τον τάφο του Φαραώ Τουταγχαμών χιλιάδες χρόνια μετά το θάνατό του, η χρυσή νεκρική μάσκα του νεαρού βασιλιά βρέθηκε άθικτη και εξακολουθούσε να έχει το λαμπερό κίτρινο χρώμα της.

Ο χρυσός διατηρεί τη λάμψη του επειδή το νερό και ο αέρας​—στοιχεία που καταστρέφουν άλλα μέταλλα, όπως ο σίδηρος—​δεν τον επηρεάζουν. Αυτή η ανθεκτικότητα του χρυσού στη διάβρωση, σε συνδυασμό με την εξαιρετική ηλεκτρική αγωγιμότητά του, τον καθιστά ιδανικό για χρήση σε εξαρτήματα ηλεκτρονικών συσκευών. Κάθε χρόνο 200 περίπου τόνοι χρυσού χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τηλεοράσεων, βίντεο, κινητών τηλεφώνων και 50 περίπου εκατομμυρίων κομπιούτερ. Επίσης, οι ψηφιακοί δίσκοι υψηλής ποιότητας περιέχουν ένα λεπτό στρώμα ανθεκτικού χρυσού για να εξασφαλιστεί η αξιόπιστη διαφύλαξη των δεδομένων.

Τα λεπτά ελάσματα χρυσού παρουσιάζουν ορισμένα ασυνήθιστα χαρακτηριστικά. Εξετάστε την αλληλεπίδραση αυτού του μετάλλου με το φως. Όταν ο χρυσός υφίσταται επεξεργασία και μετατρέπεται σε πολύ λεπτά φύλλα, γίνεται διαφανής. Σε αυτό το πάχος επιτρέπει τη διέλευση στα πράσινα κύματα φωτός αλλά ανακλά το υπέρυθρο φως. Τα παράθυρα που είναι επιστρωμένα με χρυσό αφήνουν το φως να περάσει αλλά ανακλούν τη θερμότητα. Έτσι λοιπόν, τα παράθυρα στα πιλοτήρια των σύγχρονων αεροσκαφών είναι επιστρωμένα με χρυσό, και το ίδιο ισχύει για τα παράθυρα σε πολλά καινούρια κτίρια γραφείων. Επίσης, αδιαφανή λεπτότατα φύλλα χρυσού καλύπτουν ευαίσθητα τμήματα των διαστημικών οχημάτων, προστατεύοντάς τα αποτελεσματικά από την έντονη ακτινοβολία και τη θερμότητα.

Ο χρυσός είναι επίσης εξαιρετικά ανθεκτικός στα βακτήρια. Γι’ αυτό, οι οδοντίατροι τον χρησιμοποιούν για την επισκευή ή την αντικατάσταση κατεστραμμένων ή σάπιων δοντιών. Τα τελευταία χρόνια ο χρυσός έχει αποδειχτεί ιδανικό υλικό για χρήση σε χειρουργικά εμφυτεύματα όπως οι μεταλλικοί νάρθηκες (στεντ)​—μικροί συρμάτινοι αγωγοί που εμφυτεύονται στο σώμα για την ενίσχυση κατεστραμμένων φλεβών ή αρτηριών.

Με δεδομένη την πολύπλευρη χρησιμότητα, την αξία και την ομορφιά του χρυσού, οι χρυσοθήρες αναμφίβολα θα συνεχίσουν να ερευνούν εξονυχιστικά τη γη ψάχνοντας αυτό το ελκυστικό μέταλλο.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 25]

Πού Βρίσκεται ο Χρυσός;

◼ Πετρώματα: Χρυσός υπάρχει σε πολύ μικρές ποσότητες σε όλα τα πυριγενή πετρώματα. Ορισμένα κοιτάσματα πετρωμάτων έχουν αρκετά μεγάλη περιεκτικότητα σε χρυσό ώστε να συμφέρει τις εταιρίες να εξορύξουν το μετάλλευμα, να το θρυμματίσουν και να αφαιρέσουν το μέταλλο από αυτό με χημικά μέσα. Το μετάλλευμα υψηλής ποιότητας περιέχει μόνο 30 περίπου γραμμάρια χρυσού ανά τόνο πετρώματος.

◼ Φλέβες: Σε σπάνιες περιπτώσεις ο χρυσός βρίσκεται σε φύλλα ή φλέβες ανάμεσα σε στρώματα χαλαζία.

◼ Ποτάμια: Με το πέρασμα του χρόνου, οι φλέβες χρυσού που εκτίθενται στον ήλιο, στη βροχή και στον άνεμο διασπώνται, απελευθερώνοντας τον παγιδευμένο χρυσό, ο οποίος στη συνέχεια συσσωρεύεται σε ρέματα και ποτάμια με τη μορφή μικροσκοπικών ψηγμάτων ή νιφάδων.

◼ Επιφάνεια της Γης: Μάζες χρυσού σε ακανόνιστα σχήματα οι οποίες φαίνεται να σχηματίζονται τυχαία στην επιφάνεια της γης είναι γνωστές ως βόλοι. Αυτές οι μάζες φτάνουν μερικές φορές σε εντυπωσιακά μεγέθη. Ο μεγαλύτερος βόλος χρυσού που βρέθηκε ποτέ στην Αυστραλία αποκαλούνταν Δε Γουέλκαμ Στρέιντζερ και ζύγιζε 70 περίπου κιλά! Ανακαλύφτηκε το 1869 στην πολιτεία Βικτόρια της Αυστραλίας. Η Αυστραλία είναι η χώρα των μεγάλων βόλων καθώς από εκεί προήλθαν οι 23 από τους 25 μεγαλύτερους βόλους που έχουν ανακαλυφτεί ποτέ. Σήμερα, οι βόλοι χρυσού, οι οποίοι μπορεί να είναι τόσο μικροί όσο το κεφάλι ενός σπίρτου, είναι πιο σπάνιοι ακόμη και από τα υψηλής ποιότητας διαμάντια.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 27]

Πώς Λειτουργεί ο Ανιχνευτής Μετάλλων;

Τα βασικά στοιχεία του ανιχνευτή μετάλλων είναι συνήθως δύο σπείρες καλωδίου. Το ηλεκτρικό ρεύμα περνάει μέσα από τη μία σπείρα, παράγοντας μαγνητικό πεδίο. Αν ο ανιχνευτής μετάλλων περάσει πάνω από κάποιο μεταλλικό αντικείμενο, λόγου χάρη έναν βόλο χρυσού, προκαλεί ασθενές μαγνητικό πεδίο σε αυτό το αντικείμενο. Η δεύτερη σπείρα του ανιχνευτή μετάλλων εντοπίζει αυτό το ασθενές πεδίο και ειδοποιεί το χειριστή μέσω ενός φωτεινού σήματος, ενός δείκτη ή κάποιου ήχου.

[Εικόνες στη σελίδα 25]

Η έξαρση της αναζήτησης χρυσού στα μέσα του 19ου αιώνα:

1. Σάτερς Μιλ, Καλιφόρνια, ΗΠΑ

2. Μπέντιγκοου Κρικ, Βικτόρια, Αυστραλία

3. Γκόλντεν Πόιντ, Μπάλαρατ, Βικτόρια, Αυστραλία

[Ευχαριστίες]

1: Library of Congress; 2: Gold Museum, Ballarat; 3: La Trobe Picture Collection, State Library of Victoria

[Εικόνες στη σελίδα 26]

Σύγχρονες Χρήσεις του Χρυσού

Ψηφιακοί δίσκοι υψηλής ποιότητας περιέχουν λεπτό στρώμα χρυσού

Λεπτότατα φύλλα χρυσού χρησιμοποιούνται σε διαστημικά οχήματα

Ο χρυσός χρησιμοποιείται σε μικροτσίπ

Καλώδια με επίστρωση χρυσού έχουν εξαιρετική ηλεκτρική αγωγιμότητα

[Ευχαριστίες]

NASA photo

Carita Stubbe

Courtesy Tanaka Denshi Kogyo

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Το βαθύτερο επιφανειακό χρυσωρυχείο του κόσμου, στο Καλγκούρλι-Μπόουλντερ, Δυτική Αυστραλία

[Ευχαριστίες]

Courtesy Newmont Mining Corporation

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 24]

Brasil Gemas, Ouro Preto, MG