Ένας Καλλιτέχνης Αναζητά την Ευτυχία στον «Παράδεισο»

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΤΑΪΤΗ

ΑΠΟ τότε που ο πρώτος άνθρωπος, ο Αδάμ, έχασε τον Παράδεισο, οι απόγονοί του επιδιώκουν να ανακτήσουν ό,τι χάθηκε. Αυτή η πυρετώδης αναζήτηση του Παραδείσου έχει ωθήσει πολλούς καλλιτέχνες να προσπαθήσουν να τον ανακαλύψουν μέσω της ζωγραφικής τους. Ένας από αυτούς τους ζωγράφους ήταν ο διάσημος καλλιτέχνης του 19ου αιώνα Πολ Γκογκέν.

Πριν από δυο χρόνια περίπου, εκατοντάδες επισκέπτες, περιλαμβανομένων και ερασιτεχνών ζωγράφων, πήγαν με δύο πλοία στο μικροσκοπικό νησί Χίβα Όα, ένα από τα νησιά Μαρκέσας της Γαλλικής Πολυνησίας. Σε αυτό το νησί πέθανε ο Γκογκέν το 1903. Εκατό χρόνια μετά το θάνατό του, η εγκαινίαση ενός πολιτιστικού κέντρου που φέρει το όνομά του προσέλκυσε αυτούς τους καταγοητευμένους με το έργο του επισκέπτες.

Πού Είναι ο Παράδεισος;

Αλλά ποιος ήταν ο λόγος που έκανε τον Γκογκέν πριν από έναν και πλέον αιώνα να εγκαταλείψει την Ευρώπη για να δαπανήσει το υπόλοιπο της ζωής του σε αυτό το ήσυχο νησί του Νότιου Ειρηνικού; Ο Γκογκέν, έχοντας περάσει δύσκολα χρόνια στην Ευρώπη ως φτωχός καλλιτέχνης, ένιωθε περιφρόνηση για τον πολιτισμό στον οποίο ζούσε. Καταφρονούσε όσα έβλεπε ως στενόμυαλους τυπικισμούς του ευρωπαϊκού πολιτισμού και του κατεστημένου του. Ο Γκογκέν κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα έπειτα από την πρώτη του επίσκεψη στην Ταϊτή, όπου παρέμεινε γύρω στα δύο χρόνια. Μετά την επιστροφή του στην Ευρώπη, πήρε την εξής απόφαση: «Τίποτα δεν θα με εμποδίσει να φύγω, και μάλιστα για πάντα. Τι άχαρη ζωή ζούμε εδώ στην Ευρώπη!» Εξέφρασε την απόρριψή του για τις αξίες του Δυτικού κόσμου και, μαζί με πολλούς άλλους Ευρωπαίους της εποχής του, ο Γκογκέν ονειρευόταν έναν από πολλού χαμένο παράδεισο, όπου θα μπορούσε κάποιος να προστατευτεί από τις βλαβερές συνέπειες του πολιτισμού. Ο Γκογκέν ευελπιστούσε να εκπληρώσει την επιθυμία του για έναν παράδεισο σε κάποιον κήπο τέρψης στον Ειρηνικό, όπου θα κυριαρχούσε η γαλήνη και ο ήλιος. Λαχταρούσε αυτή την όμορφη εξορία, το ιδανικό μέρος για να ζωγραφίζει.

Ο Γκογκέν πίστευε, όπως και πολλοί σύγχρονοί του, ότι η ζωή μακριά από τον εδραιωμένο πολιτισμό και σε αρμονία με τη φύση είναι καλύτερη λόγω της απλότητάς της. Μερικοί νόμιζαν ότι,  εφόσον οι Πολυνήσιοι ζούσαν κοντά στη φύση και σε αρμονία με αυτήν, μόνο ενάρετα πράγματα θα μπορούσαν να κάνουν. Η απλοϊκότητα και η αβρότητά τους φαινόταν να αντιπροσωπεύουν τον τέλειο κόσμο. Ο Γκογκέν αναζητούσε τέτοιου είδους ευτυχία. Ωστόσο, πάσχιζε ακόμη να βρει απαντήσεις στο μυστήριο της ύπαρξης του ανθρώπου και του προορισμού του καθώς και διέξοδο από την απόγνωση και το φόβο του θανάτου.

Ο Γκογκέν βρήκε πηγή έμπνευσης στις Νότιες Θάλασσες. Αυτό το περιβάλλον προκάλεσε μέσα του καλλιτεχνική αναγέννηση. Ένα από τα αγαπημένα του θέματα ήταν η ανεπιτήδευτη ομορφιά των ανθρώπων. Τα πρόσωπα που ζωγράφιζε απέπνεαν γαλήνη, πεποίθηση και ικανοποίηση. Μέσω των έργων του, ο Γκογκέν ήθελε να απεικονίσει έναν μυθικό κόσμο όπου επικρατούσε ονειρική ατμόσφαιρα ειρήνης κάτω από τον τροπικό ουρανό.

Αληθινή Ευτυχία

Βρήκε άραγε ο Γκογκέν αληθινή ευτυχία στην Ταϊτή ή στο Χίβα Όα ή σε οποιοδήποτε άλλο νησί; Ο ίδιος αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι, ακόμη και σε αυτά τα μικρά τροπικά νησιά, κάθε μορφή ζωής καταλήγει στο θάνατο. Η τελειότητα δεν ανήκει σε αυτόν τον κόσμο. Κάποτε, τα πρώτα χρόνια που βρέθηκε στην Ταϊτή, ο Γκογκέν έγραψε: «Εδώ και λίγο καιρό νιώθω μελαγχολία, και τα έργα μου επηρεάζονται. . . . Τους λείπει η χαρά». Τα ευχάριστα τοπία που απεικονίζονταν στη ζωγραφική του δεν ικανοποιούσαν τις προσδοκίες του. Συνέχιζε να νιώθει την ανάγκη για χρήματα και αντιμετώπιζε επίσης προβλήματα υγείας. Ακόμη και σε αυτό το περιβάλλον, εξακολουθούσε να μην μπορεί να βρει απάντηση στα σπουδαία ερωτήματα της ζωής. Σκεφτόμενος διαρκώς αυτή την παραδοξότητα, αποφάσισε να ζωγραφίσει έναν μεγάλο πίνακα, ο οποίος επρόκειτο να γίνει το αριστούργημα των έργων που ζωγράφισε στην Ταϊτή. Ήταν ένας τεράστιος αλληγορικός πίνακας μήκους 3,75 μέτρων με τίτλο Από Πού Ερχόμαστε; Τι Είμαστε; Πού Πάμε; (D’où venons-nous? Que sommes-nous? Où allons-nous?) Μέσω αυτού του πίνακα, προσπάθησε να εκφράσει την αδυναμία του να κατανοήσει τον κόσμο, το ακατάληπτο μυστήριο της ύπαρξής μας.

Οι απαντήσεις στα ερωτήματα για τη ζωή τα οποία εξέφρασε ο Γκογκέν στους πίνακές του καθώς και άλλοι πριν και έπειτα από αυτόν  υπάρχουν στην Αγία Γραφή, το βιβλίο στο οποίο ο Θεός αποκαλύπτει το σκοπό του για τον άνθρωπο. Οι απαντήσεις που παρέχονται εκεί είναι αληθινές και ικανοποιητικές. Προσφέρουν βέβαιη ελπίδα για το μέλλον. Επιπλέον, μας διδάσκουν ότι όπου και αν ζούμε​—στον Ειρηνικό ή οπουδήποτε αλλού—​μπορούμε να βρούμε αληθινή ευτυχία μόνο αν ζούμε σε αρμονία με τον Δημιουργό μας, τον Ιεχωβά Θεό. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Γαλλική Πολυνησία αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο χαίρονται να μιλούν σε άλλους για αυτή την υπέροχη ελπίδα ενός μελλοντικού παραδείσου.

Αντιγράφουν τον Καλλιτέχνη

Στον εορτασμό για τα εκατό χρόνια από το θάνατο του Γκογκέν, παρουσιάστηκαν σε έκθεση εκατό πιστά αντίγραφα των έργων του. Κατά κύριο λόγο, επρόκειτο για το έργο δύο καλλιτεχνών, του Κλοντ και της Βιέρα Φαρίνα. Αυτοί έζησαν για λίγο καιρό στο νησί Χίβα Όα προκειμένου να αντιγράψουν πίνακες του Γκογκέν, και κατόπιν πρόσφεραν αυτά τα αντίγραφα στο πολιτιστικό κέντρο.

Για να αναπαραγάγουν και να μεταφέρουν με ακρίβεια την αίσθηση που ήθελε να δώσει ο Γκογκέν, μελέτησαν ως την παραμικρή λεπτομέρεια τα χρώματα και τις μορφές όπως απεικονίζονται σε μεγάλες φωτογραφίες των πρωτότυπων έργων. Όπως εξηγούν οι ίδιοι, η αντιγραφή έργων τέχνης δεν είναι απλή υπόθεση​—είναι δύσκολο εγχείρημα που απαιτεί πολύ χρόνο και ενεργητικότητα. «Ο καλλιτέχνης έχει το ελεύθερο να δημιουργήσει και, αν έβαζε πέντε πόδια σε ένα τραπέζι, κανένας δεν θα το έβρισκε παράξενο​—αντιθέτως, στην πραγματικότητα το κοινό θα τον θεωρούσε ευφυή. Αν, όμως, ο αντιγραφέας ξεχάσει ένα φύλλο σε κάποιον θάμνο, το έργο του θα υποστεί έντονη κριτική! Αυτό εξηγεί γιατί οι  αντιγραφείς είναι λιγότεροι από τους άλλους καλλιτέχνες», λέει το ζευγάρι. Τι κάνει κάποιον καλό αντιγραφέα; «Θα πρέπει να έχει βαθιά γνώση για τον καλλιτέχνη και τη ζωή του, επειδή η μόνη βάση για την εργασία του είναι οι φωτογραφίες, στις οποίες μάλιστα μπορεί να μην αποδίδονται πάντα πιστά τα χρώματα. Επομένως, πρέπει να συλλέξει ακριβείς πληροφορίες από τα μουσεία». Σήμερα, οι πίνακες του Γκογκέν πουλιούνται ακριβά και, κατά συνέπεια, το έργο του ζεύγους Φαρίνα είναι μια πολύτιμη συμβολή στο πολιτιστικό κέντρο.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Αυτοπροσωπογραφία του Πολ Γκογκέν

[Εικόνα στη σελίδα 23]

«Γυναίκες της Ταϊτής» ή «Στην Ακτή» (“Femmes de Tahiti” ή “Sur la plage”)

[Εικόνες στη σελίδα 24]

«Γυναίκα με Μάνγκο» (“Femme à la mangue”), αυθεντικό έργο επάνω, και αντίγραφο του Κλοντ και της Βιέρα Φαρίνα, οι οποίοι φαίνονται κάτω στο εργαστήριό τους στην Ατουόνα

[Ευχαριστίες]

Erich Lessing/​Art Resource, NY

Copie dʹoeuvre de Gauguin, avec lʹaimable autorisation de Claude et Viera Farina

[Εικόνα στη σελίδα 25]

«Ψιθυριστά Λόγια» (“Les Parau Parau”)

[Ευχαριστίες]

Scala/​Art Resource, NY

[Εικόνα στη σελίδα 25]

«Πότε θα Παντρευτείς;» (“Quand te maries-tu?”)

[Ευχαριστίες]

Erich Lessing/​Art Resource, NY

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 23]

Artwork: Erich Lessing/​Art Resource, NY