Παραδεισένιο Νησί από Άμμο

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

ΤΟ 1770, ο Βρετανός εξερευνητής πλοίαρχος Τζέιμς Κουκ διέπλευσε την ανατολική ακτή της Αυστραλίας. Περίπου εκατόν πενήντα χιλιόμετρα βόρεια της σημερινής πόλης Μπρίσμπεϊν, πέρασε από ένα μεγάλο, αμμώδες, παράκτιο νησί το οποίο, με τον καιρό, θα προσέλκυε 300.000 επισκέπτες κάθε χρόνο. Ο Κουκ, όμως, δεν το πρόσεξε σχεδόν καθόλου. Στην πραγματικότητα, τόσο εκείνος όσο και άλλοι θεώρησαν ότι ήταν χερσόνησος, όχι νησί. Λίγα χρόνια αργότερα, ο εξερευνητής Μάθιου Φλίντερς ήταν αυτός που ουσιαστικά πάτησε στο νησί. «Τίποτα [δεν θα μπορούσε να είναι] πιο άγονο από αυτή τη χερσόνησο», έγραψε ο ίδιος.

Αν ο Κουκ και ο Φλίντερς είχαν τολμήσει να περάσουν τα χιλιόμετρα των χρυσών ακτών και των θινών και είχαν προχωρήσει πιο μέσα, θα είχαν διαμορφώσει πολύ διαφορετική άποψη. Θα είχαν συναντήσει έναν κόσμο από παρθένα βροχερά δάση, πεντακάθαρες λίμνες με γλυκό νερό, βράχους από άμμο με καταπληκτικά χρώματα και εκατοντάδες είδη ζώων. Αυτό το μεγαλύτερο αμμώδες νησί του κόσμου, που σήμερα ονομάζεται νησί Φρέιζερ, είναι τόσο εντυπωσιακό ώστε συμπεριλήφθηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς το 1992. a

Δημιουργήθηκε στα Βουνά

Το νησί Φρέιζερ έχει μήκος 120 χιλιόμετρα και πλάτος μέχρι και 25 χιλιόμετρα. Καλύπτει έκταση 1.600.000 στρεμμάτων. Χάρη στους τεράστιους αμμόλοφους οι οποίοι υψώνονται σχεδόν 240 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, το νησί αυτό είναι το ψηλότερο του είδους του στον κόσμο. Ποιες δυνάμεις σχημάτισαν αυτή την ασυνήθιστη έκταση γης;

Σύμφωνα με τις ενδείξεις, οι αμέτρητοι τόνοι άμμου οι οποίοι σχημάτισαν το νησί προήλθαν από τη Μεγάλη Διαχωριστική Οροσειρά, ένα σύστημα βουνών που εκτείνεται σε όλο το μήκος της ανατολικής ακτής της Αυστραλίας. Με το πέρασμα του χρόνου, έντονες βροχοπτώσεις «έσκαψαν» κομμάτια βράχων από αυτά τα βουνά και τα παρέσυραν σε ποτάμια καθώς και στη θάλασσα. Ωκεάνια ρεύματα μετέτρεψαν αυτά τα κομμάτια σε λεπτή άμμο η οποία οδηγήθηκε σταδιακά προς τα βόρεια, κατά μήκος του θαλάσσιου πυθμένα. Οι κόκκοι, παγιδευμένοι από ακρωτήρια και βραχώδεις προεξοχές οι οποίες πρόβαλλαν από τον ωκεάνιο πυθμένα, συσσωρεύτηκαν εκεί, και έτσι γεννήθηκε το νησί Φρέιζερ.

Από τότε, ο Ειρηνικός Ωκεανός συνεχίζει να εναποθέτει καινούρια άμμο στις ακτές του νησιού. Από εκεί, ο άνεμος μεταφέρει την άμμο στο εσωτερικό, σχηματίζοντας θίνες. Αυτές, με τη σειρά τους, κινούνται με ρυθμό ενός μέτρου το χρόνο, καλύπτοντας τα πάντα στο πέρασμά τους.

Λίμνες με Γλυκό Νερό και Σπάνια Δάση

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι υπάρχουν 40 λίμνες με γλυκό νερό σε εσοχές των θινών σε όλο το νησί. Μερικοί από αυτούς τους υδάτινους όγκους βρίσκονται σε μεγάλα κοιλώματα στην κορυφή πανύψηλων θινών. Τι εμποδίζει τη διαρροή του νερού; Μια οργανική επένδυση, ή αλλιώς στεγανοποίηση από τύρφη, αποτελούμενη από φύλλα, φλοιούς και κλαδιά που δεν έχουν αποσυντεθεί πλήρως.

Στο νησί υπάρχουν επίσης λίμνες οι οποίες διαμορφώνονται όταν κοιλώματα στην άμμο βυθίζονται κάτω από το επίπεδο του υδροφόρου ορίζοντα. Γλυκό νερό διαρρέει και εισέρχεται στις εσοχές, δημιουργώντας λίμνες με πεντακάθαρο, φιλτραρισμένο από την άμμο νερό, οι οποίες στην ουσία είναι ανοίγματα στον υδροφόρο ορίζοντα.

Το νερό στις λίμνες του νησιού αναπληρώνεται από το νερό της βροχής, που το ετήσιο ύψος της φτάνει τα 150 εκατοστά. Το νερό που δεν παγιδεύεται στις λίμνες ούτε απορροφάται από την άμμο σχηματίζει ρεύματα τα οποία κυλούν μέχρι τη θάλασσα.  Ένα από τα ποτάμια υπολογίζεται ότι εκβάλλει πέντε και πλέον εκατομμύρια λίτρα νερού την ώρα στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Χάρη στο άφθονο νερό, το νησί Φρέιζερ είναι καταπράσινο. Φυσιολογικά, δεν αναπτύσσονται βροχερά δάση στην άμμο, η οποία στερείται θρεπτικών στοιχείων. Αλλά αυτό το νησί είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη στη γη όπου ευδοκιμούν βροχερά δάση σε αμμώδες έδαφος. Πράγματι, κάποτε το δάσος ήταν τόσο πυκνό ώστε για 100 και πλέον χρόνια αντηχούσαν εκεί τα τσεκούρια των ξυλοκόπων. Δέντρα όπως ο ευκάλυπτος ο σφαιριδιόκαρπος, η δαμμάρα η νότιος και ο ευκάλυπτος ο μικρόκορυς προσέλκυαν τους ξυλοκόπους. Κάποιος από αυτούς είπε το 1929: «Ο ταξιδιώτης πέφτει πάνω σε έναν ζωντανό τοίχο από γιγάντια δέντρα παραγωγής ξυλείας που φτάνουν σε ύψος τα [45 μέτρα] . . . Αυτοί οι τεράστιοι κυρίαρχοι του δάσους έχουν διάμετρο δύο με τρία μέτρα». Μερικά δέντρα, όπως το Syncarpia hillii και το Syncarpia glomulifera, χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή τοιχωμάτων της Διώρυγας του Σουέζ. Σήμερα, όμως, τα δέντρα του νησιού Φρέιζερ μεγαλώνουν ανενόχλητα.

Παράδεισος με Τραγικό Παρελθόν

Το όνομα του νησιού προήλθε από μια τραγωδία. Το 1836, ο πλοίαρχος Τζέιμς Φρέιζερ και η σύζυγός του, η Ιλάιζα, επέζησαν από το ναυάγιο του ιστιοφόρου Στέρλινγκ Καστλ και βγήκαν στην ακτή του νησιού. Προφανώς τα μέλη μιας ντόπιας φυλής σκότωσαν τον πλοίαρχο αλλά αργότερα η Ιλάιζα διασώθηκε. Σε ανάμνηση αυτής της τραγωδίας, το όνομα του νησιού άλλαξε από Μεγάλο Αμμώδες Νησί σε νησί Φρέιζερ.

Τραγωδία έπληξε και τους αυτόχθονες. Κάποτε ζούσαν στο νησί Φρέιζερ μέχρι και 2.000 Αβορίγινες. Περιγράφονταν ως γεροδεμένοι και δυνατοί. Αποκαλούσαν τον τόπο τους Γκάρι, δηλαδή Παράδεισο. Ένας μύθος των Αβορίγινων σχετικά με τη δημιουργία αυτού του νησιού το περιγράφει ως το ομορφότερο μέρος που φτιάχτηκε ποτέ. Δυστυχώς, ευρωπαϊκές ασθένειες αποδεκάτισαν τον πληθυσμό. Επίσης, με την αυγή του 20ού αιώνα, οι περισσότεροι από τους εναπομείναντες Αβορίγινες είχαν μεταφερθεί σε οικισμούς στην ενδοχώρα.

Φιλόξενο Καταφύγιο

Σήμερα το νησί αποτελεί καταφύγιο άγριας ζωής. Μεταξύ των πιο γνωστών κατοίκων του είναι τα ντίγκο​—οι αγριόσκυλοι της Αυστραλίας. Απομονωμένα από τους κατοικίδιους σκύλους της ενδοχώρας, τα ντίγκο του νησιού Φρέιζερ θεωρούνται η πιο γνήσια φυλή της ανατολικής Αυστραλίας. Μπορεί να μοιάζουν με κατοικίδιους σκύλους αλλά δεν είναι, και επομένως πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή και σεβασμό.

Περισσότερα από 300 είδη πουλιών έχουν βρεθεί στο νησί. Ινδικοί αλιάστορες και θαλασσαετοί λευκογάστορες περιπολούν τις παραλίες, ενώ αλκυώνες του δάσους με μπλε ιριδίζον χρώμα πετούν σαν σαΐτες πάνω από τις λίμνες. Ανάμεσα στους αποδημητικούς επισκέπτες είναι κάποιο είδος χαραδριών οι οποίοι αναπαράγονται στη Σιβηρία και πετούν προς το νότο για το χειμώνα. Ξεκουράζονται για λίγο στο νησί Φρέιζερ προτού ολοκληρώσουν το ταξίδι τους. Επιπρόσθετα, 30.000 και πλέον νυχτερίδες-αλεπούδες, με γκρίζο κεφάλι και μέγεθος όσο το κοράκι, κατεβαίνουν εποχιακά στο νησί λαχταρώντας το νέκταρ που βρίσκουν στα άνθη ευκαλύπτου.

Τα νερά γύρω από το νησί Φρέιζερ επίσης βρίθουν από ζωή—ένα από τα είδη που συναντώνται είναι οι μεγάπτερες φάλαινες που βρίσκονται καθ’ οδόν από την παγωμένη Ανταρκτική προς το Μεγάλο Κοραλλιογενές Φράγμα, όπου γεννούν και ζευγαρώνουν. Στο ταξίδι της επιστροφής τους, οι φάλαινες προσφέρουν ένα μεγαλειώδες θέαμα καθώς εκσφενδονίζουν το τεράστιο σώμα τους στον αέρα και πέφτουν με πάταγο στη θάλασσα πετώντας ολόγυρα νερό που είναι ορατό από χιλιόμετρα μακριά​—ένας πραγματικά μεγαλοπρεπής χαιρετισμός προς ένα καταπληκτικό νησί!

[Υποσημείωση]

[Χάρτες στη σελίδα 14]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ

Νησί Φρέιζερ

 [Εικόνες στη σελίδα 15]

Δεξιά, από πάνω προς τα κάτω:

Οι εκβολές του Ρεύματος Κάρνανγκ

Σαράντα λίμνες με γλυκό νερό είναι διάσπαρτες στο νησί Φρέιζερ

Ένα σπάνιο φαινόμενο​—βροχερά δάση που φύονται στην άμμο

[Ευχαριστίες]

All photos: Courtesy of Tourism Queensland

 [Εικόνες στη σελίδα 16, 17]

Ντίγκο και κοάλα

[Ευχαριστίες]

Courtesy of Tourism Queensland

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Η ακτή των εκατόν είκοσι χιλιομέτρων στο νησί Φρέιζερ είναι μια από τις μεγαλύτερες σε μήκος ακτές του κόσμου

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Θαλασσαετός λευκογάστωρ

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Κουκαμπούρα

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Πελεκάνοι

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Μεγάπτερη φάλαινα σε μια στάση καθ’ οδόν για την Ανταρκτική

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 17]

Eagle: ©GBRMPA; all other photos except pelicans: Courtesy of Tourism Queensland