Παραδοσιακός Κήπος Ασυνήθιστης Ομορφιάς

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ

ΖΟΥΣΑΝ σε ένα ωραίο μέρος αλλά δεν μπορούσαν να απολαύσουν τις ομορφιές του. Από το 17ο αιώνα και έπειτα, αυτή ήταν η κατάληξη χιλιάδων δύστυχων Αφρικανών που απήχθησαν από τις πατρίδες τους και φέρθηκαν στη Γουαδελούπη και στη Μαρτινίκα. Για όλη την υπόλοιπη ζωή τους θα εργάζονταν τον περισσότερο χρόνο της ημέρας ως δούλοι στις φυτείες ζαχαροκάλαμου αυτών των νησιών της Καραϊβικής.

Πολλοί ιδιοκτήτες φυτειών στα νησιά άφηναν τους δούλους να φροντίζουν μόνοι τους για την τροφή τους γι’ αυτό και οι δούλοι φύτευαν κήπους. Το μόνο που δεν τους χρειαζόταν ήταν να δουλεύουν περισσότερο, αλλά τουλάχιστον μπορούσαν να καλλιεργούν τρόφιμα της αρεσκείας τους. Φύτευαν είδη όπως η μανιόκα, η διοσκορέα και άλλα εδώδιμα φυτά, πιο νόστιμα και πιο θρεπτικά από οτιδήποτε μπορεί να τους έδιναν τα αφεντικά τους. Καλλιεργούσαν επίσης φαρμακευτικά βότανα καθώς και μπαχαρικά για το μαγείρεμα.

Το 1848 η γαλλική κυβέρνηση κατάργησε τη δουλεία στα νησιά αλλά οι απελευθερωμένοι πλέον πολίτες συνέχισαν να καλλιεργούν τους κήπους τους. Σήμερα, οι κάτοικοι της Γουαδελούπης και της Μαρτινίκας, πολλοί από τους οποίους είναι απόγονοι εκείνων των σκληρά εργαζόμενων Αφρικανών, συνεχίζουν να καλλιεργούν τους κρεολικούς κήπους, όπως είναι τώρα γνωστοί.

Μικρογραφία Βροχερού Δάσους

Τα σπιτικά των δούλων διέθεταν δύο είδη κήπων. Ο λαχανόκηπος βρισκόταν συνήθως σε κάποια απόσταση από το σπίτι. Ο «κήπος του σπιτιού» (ή αλλιώς ζαρντάν ντε καζ, όπως είναι γνωστός τοπικά) ήταν δίπλα στο σπίτι, και ο σημερινός  αντιπροσωπευτικός κρεολικός κήπος έχει αυτή τη μορφή. Ο κήπος αυτός περιέχει έναν συνδυασμό από άφθονα λουλούδια, χόρτα, δέντρα και θάμνους που μπορεί να είναι τόσο πυκνός όσο και η χαμηλή βλάστηση σε ένα βροχερό δάσος. Εφόσον η βλάστηση καλύπτει όλο το διαθέσιμο χώρο, η πρώτη εντύπωση που θα μπορούσε να σας δημιουργήσει είναι ότι πρόκειται για έναν όμορφα ακατάστατο κήπο. Ωστόσο, είναι καλά οργανωμένος και χωρισμένος σε τομείς. Στενά μονοπάτια δίνουν στον κηπουρό τη δυνατότητα να φτάνει κοντά σε όλα του τα φυτά.

Ο κήπος εκτείνεται από την πίσω πλευρά του σπιτιού ως την μπροστινή, δημιουργώντας έναν εντυπωσιακό χώρο υποδοχής. Όταν έρχονται επισκέπτες, η οικογένεια τους καλωσορίζει ανάμεσα σε ιριδίζοντες κρότωνες, χρυσαφιές τρομπέτες και ζωηρόχρωμα φύλλα μπουκαμβίλιας και ιξόρας.

Σε άλλα σημεία του κρεολικού κήπου, συνήθως εκεί όπου πέφτει ο ίσκιος του σπιτιού, υπάρχουν φαρμακευτικά φυτά. Ο βασιλικός, η κανέλα, το αιγοπόδιο το ποδαγρικό, το δαφνόφυλλο και το ευπατόριο αποτελούν μέρος των παραδοσιακών φαρμάκων αυτών των νησιών. Στον κήπο υπάρχει και λεμονόχορτο, του οποίου τα φύλλα, όταν καίγονται ξερά, απωθούν τα κουνούπια.

Πολλοί κάτοικοι αυτών των νησιών θεωρούν πολύτιμη τη γνώση που έχουν για τα φαρμακευτικά φυτά. Στα παλιά χρόνια όταν κάποιος αρρώσταινε ή τραυματιζόταν, ο γιατρός ήταν συνήθως πολύ μακριά. Γι’ αυτό λοιπόν, χάρη στα βότανα του κρεολικού κήπου, οι άνθρωποι φρόντιζαν μόνοι τους για τα προβλήματα υγείας που είχαν. Αυτά τα φυτά εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς αλλά η αυθαίρετη λήψη τους μπορεί να είναι επικίνδυνη. Αν κάποιος ασθενής χρησιμοποιεί με εσφαλμένο τρόπο ένα βότανο, αυτό αντί να τον θεραπεύσει μπορεί να επιδεινώσει την κατάστασή του. Έτσι λοιπόν, οι σύγχρονοι κάτοικοι των νησιών εμπιστεύονται συνήθως την ιατρική τους περίθαλψη σε εκείνους που είναι εκπαιδευμένοι να την παρέχουν.

Το κύριο τμήμα του κρεολικού κήπου, το τμήμα που βρίσκεται πίσω από το σπίτι, είναι ξεχωρισμένο για εδώδιμα φυτά. Εκεί θα βρείτε διοσκορέες, μελιτζανιές, καλαμποκιές, αμάραντους, μαρούλια και άλλα φυτά, ενώ τα μπαχαρικά που χρησιμοποιούνται για το μαγείρεμα αυτών των τροφίμων βρίσκονται παραδίπλα. Στο μέρος αυτό μπορεί να υπάρχουν μπανανιές και ίσως να δείτε δέντρα όπως το αρτόδεντρο, το αβοκάντο, η γκουάβα ή το μάνγκο.

Αισθανθείτε την Έλξη

Καθώς περνάτε από έναν κρεολικό κήπο ίσως νιώσετε την επιθυμία να απολαύσετε την ομορφιά του από κοντά. Στο εσωτερικό του, μπορείτε να θαυμάσετε σχηματισμούς από άνθη και φύλλα καθώς ο ήλιος τονίζει τα χρώματά τους. Στο μεταξύ, το αεράκι αναδίδει ένα μείγμα αρωμάτων το οποίο δεν μπορεί να μιμηθεί καμία κολόνια. Ναι, απολαμβάνετε τον κήπο αν και είστε απλώς επισκέπτες. Φανταστείτε την ικανοποίηση του σπιτονοικοκύρη ο οποίος φύτεψε αυτόν τον κήπο και αφιερώνει κάποιον χρόνο εδώ κάθε μέρα!

Θα επιβιώσει ο κρεολικός κήπος; Μερικοί ντόπιοι λένε με λύπη ότι οι νεότεροι δεν ενδιαφέρονται να διατηρήσουν μια τόσο ελκυστική και ωφέλιμη παράδοση. Ωστόσο, πολλά νεαρά καθώς και μεγαλύτερα άτομα εκτιμούν την ομορφιά του κήπου και την πολιτιστική σημασία του. Κάθε κρεολικός κήπος αποτελεί υπενθύμιση του πώς οι Αφρικανοί δούλοι δημιούργησαν κάτι θαυμάσιο μέσα στις άσχημες συνθήκες στις οποίες βρέθηκαν.

[Πλαίσιο στη σελίδα 27]

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Ο ΟΡΟΣ «ΚΡΕΟΛΙΚΟΣ»;

Ο όρος «κρεολικός» αρχικά αναφερόταν σε ανθρώπους ευρωπαϊκής καταγωγής οι οποίοι γεννιούνταν στο Νέο Κόσμο, αλλά τώρα έχει πληθώρα εννοιών. Μερικοί κάτοικοι της Αϊτής χρησιμοποιούν τον όρο «κρεολικός» για να περιγράψουν κάτι πολύ ελκυστικό ή υψηλής ποιότητας. Ορισμένες γλώσσες στην Τζαμάικα, στην Αϊτή και σε άλλα μέρη ονομάζονται κρεολή. Στην ουσία, κρεολή είναι μια γλώσσα που εξελίχθηκε από γλώσσα πίτζιν αλλά έχει γίνει μητρική γλώσσα κάποιας ομάδας ανθρώπων.

Ο όρος «κρεολικός» έχει φτάσει στο σημείο να προσδιορίζει επίσης έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, τον τοπικό πολιτισμό ο οποίος έχει αναπτυχθεί σε πολλά νησιά της Καραϊβικής. Στο Πόρτο Ρίκο και στη Δομινικανή Δημοκρατία, η σχετική ισπανική λέξη κριόγιο έχει αυτή τη σημασία. Στην Καραϊβική οι απόγονοι των ιθαγενών, των Αφρικανών και των Ευρωπαίων έχουν αναμειχθεί και έχουν παντρευτεί μεταξύ τους με το πέρασμα των αιώνων φέρνοντας σε ύπαρξη όμορφα παιδιά καθώς και ενδιαφέρουσες παραδόσεις. Σε αρμονία με το πνεύμα αυτών ακριβώς των παραδόσεων πήρε το όνομά του ο κρεολικός κήπος της Γουαδελούπης και της Μαρτινίκας.

 [Εικόνες στη σελίδα 26]

Ένθετες εικόνες (από επάνω): αλπινία, πιπέρι, ανανάς, κακαόδεντρο και καφεόδεντρο