Γιατί Είναι η Θάλασσα Αλμυρή;

ΑΝ ΟΛΟ το αλάτι της θάλασσας απλωνόταν ομοιόμορφα στην ξηρά, θα δημιουργούσε ένα στρώμα πάχους 150 και πλέον μέτρων​—όσο ένα κτίριο 45 ορόφων περίπου! Από πού προέρχεται όλο αυτό το αλάτι, ιδιαίτερα αν σκεφτούμε ότι αμέτρητοι χείμαρροι και ποταμοί γλυκού νερού εκβάλλουν στις θάλασσες; Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει διάφορες πηγές.

Μια πηγή είναι το έδαφος κάτω από τα πόδια μας. Καθώς το νερό της βροχής διαποτίζει το χώμα και τα πετρώματα, διαλύει μικρές ποσότητες μεταλλικών στοιχείων, όπως τα άλατα και τα χημικά συστατικά τους, και τις μεταφέρει στη θάλασσα μέσω χειμάρρων και ποταμών (1). Αυτή η διαδικασία ονομάζεται αποσάθρωση. Ασφαλώς, η περιεκτικότητα άλατος στο γλυκό νερό είναι πολύ χαμηλή, γι’ αυτό και δεν μπορούμε να το γευτούμε.

Μια άλλη πηγή είναι τα μεταλλικά στοιχεία που παράγουν αλάτι τα οποία βρίσκονται στο φλοιό της γης κάτω από τους ωκεανούς. Το νερό διεισδύει στο θαλάσσιο πυθμένα μέσα από ρωγμές, υπερθερμαίνεται και επιστρέφει στην επιφάνεια μεταφέροντας διαλυμένα μεταλλικά στοιχεία. Οι υδροθερμικές αναβλύσεις​—μερικές από τις οποίες δημιουργούν θερμοπίδακες στα βάθη της θάλασσας—​εκβάλλουν μέσα στη θάλασσα το χημικό μείγμα που προκύπτει (2).

Σε μια αντίστροφη διαδικασία η οποία έχει παρόμοιο τελικό αποτέλεσμα, υποθαλάσσια ηφαίστεια εκτοξεύουν μέσα στους ωκεανούς μεγάλες ποσότητες καυτών πετρωμάτων τα οποία απελευθερώνουν χημικές ουσίες στο νερό (3). Μια επιπρόσθετη πηγή μεταλλικών στοιχείων είναι ο αέρας, ο οποίος μεταφέρει σωματίδια από την ξηρά στη θάλασσα (4). Όλες αυτές οι διαδικασίες καθιστούν το θαλασσινό νερό ένα διάλυμα που περιέχει σχεδόν όλα τα γνωστά στοιχεία. Το σημαντικότερο συστατικό του άλατος, όμως, είναι το χλωριούχο  νάτριο​—το κοινό επιτραπέζιο αλάτι. Αυτό αποτελεί το 85 τοις εκατό των διαλυμένων αλάτων και είναι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο το θαλασσινό νερό έχει αλμυρή γεύση.

Τι Διατηρεί Σταθερά τα Επίπεδα Άλατος;

Τα άλατα συγκεντρώνονται στη θάλασσα επειδή το νερό που εξατμίζεται από τον ωκεανό δεν περιέχει σχεδόν καθόλου προσμείξεις. Τα μεταλλικά στοιχεία μένουν πίσω. Ταυτόχρονα, περισσότερα μεταλλικά στοιχεία συνεχίζουν να εισέρχονται στους ωκεανούς. Παρ’ όλα αυτά, τα επίπεδα άλατος παραμένουν σταθερά σε αναλογία περίπου 35 μέρη ανά χίλια μέρη θαλασσινού νερού. Προφανώς, λοιπόν, άλατα και άλλα μεταλλικά στοιχεία προστίθενται και αφαιρούνται με τον ίδιο περίπου ρυθμό. Αυτό εγείρει το ερώτημα: Πού πηγαίνουν τα άλατα;

Πολλά συστατικά των αλάτων απορροφούνται από τα σώματα των ζωντανών οργανισμών. Λόγου χάρη, οι πολύποδες των κοραλλιών, τα μαλάκια και τα καρκινοειδή συλλέγουν ασβέστιο, ένα συστατικό του άλατος, χρήσιμο για τα κελύφη και τους σκελετούς τους. Μικροσκοπικά άλγη, τα οποία ονομάζονται διάτομα, αποσπούν διοξείδιο του πυριτίου. Βακτήρια και άλλοι οργανισμοί καταναλώνουν διαλυμένη οργανική ύλη. Όταν αυτοί οι οργανισμοί πεθαίνουν ή τρώγονται από άλλους, τα άλατα και τα μεταλλικά στοιχεία στον οργανισμό τους αποθέτονται τελικά στο θαλάσσιο πυθμένα ως νεκρή ύλη ή περιττώματα (5).

Αρκετά άλατα που δεν εξαφανίζονται με βιοχημικές διαδικασίες απομακρύνονται με άλλους τρόπους. Λόγου χάρη, ο άργιλος και άλλα υλικά της γης που καταλήγουν στις θάλασσες μέσω των ποταμών, της απορροής νερών βροχής που έπεσαν στην ξηρά καθώς και της ηφαιστειακής τέφρας μπορεί να περιέχουν συγκεκριμένα άλατα και να τα μεταφέρουν στο θαλάσσιο πυθμένα. Μερικά άλατα επίσης είναι προσκολλημένα σε πετρώματα. Έτσι λοιπόν, μέσω διαφόρων διαδικασιών, πολλά από τα άλατα καταλήγουν στο θαλάσσιο πυθμένα (6).

Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι ο κύκλος ολοκληρώνεται με γεωφυσικές διαδικασίες, αν και αυτό μπορεί να επιτελείται στη διάρκεια μεγάλων χρονικών περιόδων. Ο φλοιός της γης αποτελείται από γιγάντιες πλάκες. Μερικές από αυτές συναντιούνται σε ζώνες καταβύθισης, όπου η μια πλάκα μπαίνει κάτω από τη γειτονική της και βυθίζεται στον καυτό μανδύα. Συνήθως, η πυκνότερη ωκεάνια πλάκα βυθίζεται κάτω από την ελαφρύτερη ηπειρωτική γειτονική της πλάκα, μεταφέροντας παράλληλα μαζί της το φορτίο της με τα ιζήματα αλάτων σαν ένας τεράστιος ταινιομεταφορέας. Με αυτόν τον τρόπο, μεγάλο μέρος του φλοιού της γης ανακυκλώνεται σιγά σιγά (7). Οι σεισμοί, τα ηφαίστεια και οι ζώνες τεκτονικών ρηγμάτων είναι τρεις τρόποι με τους οποίους γίνεται έκδηλη αυτή η διαδικασία. a

Καταπληκτική Σταθερότητα

Η αλατότητα του ωκεανού ποικίλλει από τόπο σε τόπο και μερικές φορές από εποχή σε εποχή.  Τα πιο αλμυρά μη περικεκλεισμένα νερά βρίσκονται στον Περσικό Κόλπο και στην Ερυθρά Θάλασσα, όπου η εξάτμιση είναι πολύ μεγάλη. Περιοχές των ωκεανών οι οποίες δέχονται γλυκό νερό από μεγάλους ποταμούς ή πολλές βροχοπτώσεις είναι λιγότερο αλμυρές από το μέσο όρο. Το ίδιο ισχύει και για το θαλασσινό νερό κοντά σε πολικούς πάγους που λιώνουν​—δηλαδή σε παγωμένο γλυκό νερό. Αντίθετα, όταν σχηματίζεται ο πάγος, το γύρω θαλασσινό νερό γίνεται πιο αλμυρό. Σε γενικές γραμμές, όμως, τα επίπεδα αλατότητας της θάλασσας είναι σταθερά σε μεγάλο βαθμό.

Το θαλασσινό νερό έχει επίσης αναλογικά σταθερό pH, το οποίο είναι μέτρο οξύτητας ή αλκαλικότητας μιας ουσίας​—ο βαθμός 7 είναι το ουδέτερο pH. Το pH του θαλασσινού νερού κυμαίνεται από 7,4 ως 8,3, είναι δηλαδή ελαφρώς αλκαλικό. (Το pH του ανθρώπινου αίματος είναι περίπου 7,4.) Αν το pH ξεπερνούσε αυτό το όριο, οι ωκεανοί θα αντιμετώπιζαν μεγάλο πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι το ενδεχόμενο που φοβούνται τώρα μερικοί επιστήμονες. Μεγάλο μέρος του διοξειδίου του άνθρακα με το οποίο επιβαρύνουν οι άνθρωποι την ατμόσφαιρα καταλήγει στους ωκεανούς, όπου και δημιουργεί αντίδραση με το νερό σχηματίζοντας ανθρακικό οξύ. Έτσι λοιπόν, η ανθρώπινη δραστηριότητα ίσως να καθιστά σιγά σιγά τους ωκεανούς όξινους.

Πολλοί από τους μηχανισμούς που διατηρούν τη χημική σταθερότητα του θαλασσινού νερού δεν έχουν κατανοηθεί πλήρως. Ωστόσο, τα όσα έχουμε μάθει υπογραμμίζουν την απέραντη σοφία του Δημιουργού, ο οποίος ενδιαφέρεται για το έργο των χεριών του.​—Αποκάλυψη 11:18.

[Υποσημείωση]

[Διάγραμμα/​Εικόνες στη σελίδα 16, 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Βροχή

1 Μεταλλικά στοιχεία σε πετρώματα

2 Υδροθερμική ανάβλυση

3 Έκρηξη στον ωκεανό

4 Άνεμος

ΩΚΕΑΝΟΣ

ΩΚΕΑΝΙΟΣ ΠΥΘΜΕΝΑΣ

ΦΛΟΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ

5 Διάτομα

6 Ηφαιστειακή τέφρα

7 ΖΩΝΗ ΚΑΤΑΒΥΘΙΣΗΣ

[Ευχαριστίες]

Vent: © Science VU/Visuals Unlimited; eruption: REUTERS/​Japan Coast Guard/Handout

Diatoms: Dr. Neil Sullivan, USC/NOAA Corps; volcano photo: Dept. of Interior, National Park Service

[Πλαίσιο/​Διάγραμμα στη σελίδα 18]

Άλατα που Βρίσκονται στη Θάλασσα

Μολονότι οι επιστήμονες μελετούν το θαλασσινό νερό επί έναν και πλέον αιώνα, εξακολουθούν να έχουν ελλιπή γνώση για τη χημική του σύσταση. Ωστόσο, έχουν καταφέρει να απομονώσουν τα διάφορα διαλυμένα συστατικά του άλατος και να υπολογίσουν τις αναλογίες τους. Σε αυτά τα στοιχεία περιλαμβάνονται:

[Διάγραμμα]

55% Χλωριούχο άλας

30,6 Νάτριο

7,7 Θειικό άλας

3,7 Μαγνήσιο

1,2 Ασβέστιο

1,1 Κάλιο

0,4 Δισανθρακικό άλας

0,2 Βρωμιούχο άλας

και αρκετά άλλα, όπως βορικό άλας, στρόντιο και φθοριούχο άλας.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 18]

Πιο Αλμυρό από τη Θάλασσα

Ορισμένοι εσωτερικοί όγκοι νερού έχουν περισσότερο αλάτι από τη θάλασσα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Νεκρά Θάλασσα, ο πιο αλατώδης όγκος νερού στη γη. Νερό που χύνεται στη Νεκρά Θάλασσα, την Αλμυρή Θάλασσα των Βιβλικών χρόνων, μεταφέρει διαλυμένα άλατα και άλλα μεταλλικά στοιχεία. (Αριθμοί 34:3, 12) Επειδή η ακτή της είναι το χαμηλότερο ξηρό σημείο στη γη, το νερό μπορεί να φύγει μόνο με έναν τρόπο​—μέσω εξάτμισης, που μπορεί να χαμηλώσει την επιφάνεια της θάλασσας ως και 25 χιλιοστά τη μέρα το καλοκαίρι.

Ως αποτέλεσμα, η περιεκτικότητα αλατιού στο ανώτερο στρώμα του νερού ανέρχεται στο 30% περίπου​—σχεδόν δεκαπλάσια από της Μεσογείου. Επειδή η πυκνότητα του νερού αυξάνεται ανάλογα με την αλατότητα, οι κολυμβητές επιπλέουν πολύ ψηλά στο νερό. Μάλιστα, μπορούν να ξαπλώσουν ανάσκελα και να διαβάσουν εφημερίδα χωρίς κάποιο βοήθημα για να επιπλέουν.

[Πλαίσιο στη σελίδα 18]

Το Αλάτι Βοηθάει στον Καθαρισμό του Αέρα

Έρευνες έδειξαν ότι τα σωματίδια που μολύνουν τον αέρα εμποδίζουν τα σύννεφα πάνω από την ξηρά να ρίξουν βροχή. Τα μολυσμένα σύννεφα πάνω από τη θάλασσα, όμως, παράγουν βροχή ευκολότερα. Η διαφορά αποδίδεται στα αιωρούμενα στερεά σωμάτια του θαλασσινού αλατιού, που δημιουργούνται στον αφρό της θάλασσας.

Τα σταγονίδια νερού που σχηματίζονται σε ρυπογόνα σωματίδια στην ατμόσφαιρα τείνουν να είναι τόσο μικρά ώστε δεν πέφτουν ως σταγόνες βροχής. Συνεχίζουν λοιπόν να αιωρούνται. Τα αιωρούμενα στερεά σωμάτια του θαλασσινού αλατιού εμπλουτίζουν τα σύννεφα πάνω από τη θάλασσα έλκοντας αυτά τα μικρά σταγονίδια και σχηματίζοντας μεγαλύτερα. Το αποτέλεσμα είναι βροχή, που επίσης συμβάλλει στον καθαρισμό της ατμόσφαιρας από τους ρύπους.