Καλοβατικά Πουλιά​—Οι Μεγαλύτεροι Περιηγητές του Κόσμου

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ότι μένετε δύο μήνες του καλοκαιριού στην αρκτική τούνδρα, εκεί όπου ο ήλιος δεν δύει σχεδόν ποτέ. Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, όμως, κατευθύνεστε προς τη Νότια Αμερική, την Αυστραλία ή τη Νότια Αφρική. Όσο για τον υπόλοιπο χρόνο, μετακινείστε συνεχώς, χτενίζοντας τις ακτές κάθε ηπείρου για να βρείτε τις αγαπημένες σας λιχουδιές. Έτσι ζουν συνήθως πολλά από τα καλοβατικά πουλιά του κόσμου.

Τα καλοβατικά πουλιά προτιμούν να τρέφονται σε ρηχά νερά. a Τους ψυχρότερους μήνες στο Βόρειο Ημισφαίριο, αυτά τα παρυδάτια πουλιά συγκεντρώνονται σε λασπώδεις εκβολές ποταμών, παραλίες, τενάγη ή βραχώδεις ακτογραμμές, όπου δεν υπάρχουν συνήθως άνθρωποι. Τους θερμότερους μήνες, όταν οι τουρίστες συρρέουν στις παραλίες, τα περισσότερα καλοβατικά πουλιά αποδημούν στις αρκτικές και στις υποαρκτικές περιοχές, όπου το σύντομο καλοκαίρι τούς εξασφαλίζει την απομόνωση και την άφθονη τροφή που χρειάζονται για την ανατροφή των μικρών τους.

Τα καλοβατικά πουλιά δεν έχουν ιδιαίτερα έντονα χρώματα, αλλά το ζωηρό πέταγμά τους και τα εντυπωσιακά στίγματα στα φτερά τους προκαλούν το θαυμασμό αμέτρητων παρατηρητών. «[Τα παρυδάτια πουλιά] μπορεί να πετούν με τις άκρες των φτερών τους να ακουμπούν σχεδόν στο νερό ή να φτάνουν σε ύψος έξι και πλέον χιλιομέτρων. Είναι πράγματι απόλυτοι κυρίαρχοι των αιθέρων και του ανέμου», παρατηρεί το βιβλίο Παρυδάτια Πουλιά​—Όμορφοι Περιηγητές των Ακτών (Shorebirds—Beautiful Beachcombers).

Ασφάλεια στην Ομαδική Ζωή

Τα παρυδάτια πουλιά συγκεντρώνονται συνήθως σε μεγάλα σμήνη εκεί όπου υπάρχει άφθονη τροφή. Φαίνεται ότι αναζητούν ασφάλεια στην ομαδική ζωή. Τα αρπακτικά πουλιά, όπως τα μεταναστευτικά γεράκια, προτιμούν να κυνηγούν απομονωμένα πουλιά, ενώ ένα συμπαγές σμήνος ίσως να τα αποθαρρύνει από το να επιτεθούν. Επίσης, τα χιλιάδες παρατηρητικά μάτια είναι πιθανότερο να εντοπίσουν έγκαιρα κάποιο αρπακτικό. Για να επωφεληθούν από αυτή την επιπλέον προστασία, πολλά καλοβατικά πουλιά σχηματίζουν μεικτά σμήνη αποτελούμενα από διαφορετικά είδη.

Όταν ένα σμήνος παρυδάτιων πουλιών σηκώνεται στον αέρα, το θέαμα είναι εντυπωσιακό. Εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες στριμωγμένα μεταξύ τους πουλιά στριφογυρίζουν και ανεβοκατεβαίνουν, σαν να τα ελέγχει όλα κάποιο αόρατο χέρι. «Το ότι αυτά τα χιλιάδες πουλιά που πετούν μαζί σε μεγάλες ταχύτητες μπορούν να εκτελούν απότομους ελιγμούς με ακριβή συντονισμό αποτελεί από μόνο του θαύμα», αναφέρει το Εγχειρίδιο των Πουλιών του Κόσμου (Handbook of the Birds of the World). Εξετάζοντας εικόνες από σμήνη λασποσκαλίδρων, οι οποίες τραβήχτηκαν με φιλμ  υψηλής ταχύτητας, οι ορνιθολόγοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ένα και μόνο πουλί μπορεί να ξεκινήσει κάποιον ελιγμό ο οποίος εξαπλώνεται γρήγορα στο υπόλοιπο σμήνος.

Ο Κόσμος στα Πόδια Τους

Μερικά καλοβατικά πουλιά ταξιδεύουν στην κυριολεξία σε όλο τον κόσμο. Οι χοντροσκαλίδρες και οι λευκοσκαλίδρες, λόγου χάρη, αναπαράγονται βορειότερα από σχεδόν οποιοδήποτε άλλο πουλί. Τα καλοβατικά πουλιά είναι δυνατόν να εμφανιστούν ουσιαστικά σε οποιαδήποτε ακτογραμμή πάνω στη γη και μπορεί να καλύπτουν περίπου 32.000 χιλιόμετρα στην ετήσια οδύσσειά τους.

Αν και μερικά αποδημητικά ταξίδια απαιτούν από τα καλοβατικά πουλιά να διασχίζουν ωκεανούς, αυτά δεν μπορούν να κολυμπήσουν και δεν ξεκουράζονται ποτέ πάνω στο νερό. Έτσι λοιπόν, πρέπει να μεταφέρουν τεράστια αποθέματα καυσίμων​—αναλογικά περισσότερα από ένα αεριωθούμενο τζάμπο, το οποίο κατά την απογείωση μεταφέρει περίπου το 40 τοις εκατό του συνολικού του βάρους σε καύσιμα. Πώς εξασφαλίζουν τα καλοβατικά πουλιά τα καύσιμά τους;

«Συσσωρεύουν [καύσιμα] με τη μορφή λίπους και τρέφονται τόσο λαίμαργα στα τενάγη των ακτών ώστε μέσα σε μερικές εβδομάδες σχεδόν διπλασιάζουν το καλοκαιρινό τους βάρος», εξηγεί ο Ντέιβιντ Ατένμπορο στο βιβλίο Η Ζωή των Πουλιών (The Life of Birds). «Αυτά τα αποθέματα είναι ακόμη μεγαλύτερα από ό,τι ίσως δείχνουν οι υπολογισμοί, επειδή πολλά από τα εσωτερικά τους όργανα, όπως ο εγκέφαλος και τα έντερά τους, συρρικνώνονται για να χωρέσουν αυτά τα επιπλέον καύσιμα και να εξοικονομούν βάρος».

Ένας εντυπωσιακός ταξιδιώτης είναι ο χρυσός χαραδριός του Ειρηνικού, ο οποίος αποδημεί από την Αλάσκα προς τα Νησιά Χαβάη. Εκτός από την αντοχή που χρειάζεται για αυτή τη συνεχή πτήση των 4.500 χιλιομέτρων, η ικανότητα που έχει να εντοπίζει τη Χαβάη στο μέσο του ωκεανού αποτελεί θαύμα πλοήγησης στον κόσμο των πτηνών. Ένας χρυσός χαραδριός, η πτήση του οποίου καταγράφηκε, έκανε το ταξίδι μέσα σε λιγότερες από τέσσερις ημέρες. Επίσης, ένα πουλί αρκετά μεγάλο σε ηλικία έκανε αυτό το ταξίδι μετ’ επιστροφής πάνω από 20 φορές!

Όταν τελικά αρχίζουν να φτάνουν στους αρκτικούς τόπους αναπαραγωγής τους, αυτοί οι δεινοί ταξιδιώτες ζουν σε  έντονους ρυθμούς. Μέσα σε δύο εβδομάδες πρέπει να βρουν σύντροφο, να οριοθετήσουν την επικράτειά τους και να φτιάξουν φωλιά. Έπειτα έχουν στη διάθεσή τους τρεις περίπου εβδομάδες για να εκκολάψουν τα αβγά και άλλες τρεις για να αναθρέψουν τους νεοσσούς τους. Στα τέλη Ιουλίου, κατευθύνονται προς τα νότια για άλλη μια φορά.

Οι Κίνδυνοι της Αποδήμησης

Στα μεγάλα ταξίδια που κάνουν τα παρυδάτια πουλιά αντιμετωπίζουν πολλούς κινδύνους. Μια σοβαρή απειλή προέρχεται από τους ανθρώπους. Το 19ο αιώνα, ο φυσιοδίφης Τζον Τζέιμς Όντιμπον ανέφερε ότι μια ομάδα κυνηγών σκότωσε 48.000 αμερικανικούς χρυσούς χαραδριούς μέσα σε μία και μόνο ημέρα. Σήμερα, ο συνολικός παγκόσμιος πληθυσμός αυτού του είδους έχει ανακάμψει κάπως, αλλά πιθανότατα εξακολουθεί να είναι μικρότερος από τον αριθμό των πουλιών που σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα.

Κάτι που απειλεί ακόμη περισσότερο τα καλοβατικά πουλιά είναι η εξαφάνιση των υγρότοπων. Τα παρυδάτια πουλιά δεν μπορούν να προσαρμοστούν εύκολα σε τέτοιες ελλείψεις. «Ενώ οι συνήθειες των καλοβατικών πουλιών όσον αφορά την αναπαραγωγή, την αποδήμηση και τους τόπους διαχείμασης έχουν διαμορφωθεί με το πέρασμα πολλών χιλιάδων χρόνων, είναι πολύ εύκολο για τον άνθρωπο να τα αλλάξει ή να τα καταστρέψει όλα αυτά», εξηγεί το βιβλίο Παρυδάτια Πουλιά​—Οδηγός Αναγνώρισης των Καλοβατικών Πουλιών του Κόσμου (Shorebirds—An Identification Guide to the Waders of the World). Η επιβίωση εκατομμυρίων καλοβατικών πουλιών εξαρτάται από τη διατήρηση μερικών βασικών ενδιάμεσων σταθμών αποδήμησης.

Εξέχον παράδειγμα είναι ο Κόλπος Ντέλαγουερ, κατά μήκος της ακτής του νοτιοδυτικού Νιου Τζέρσι, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί, περίπου εκατό χιλιάδες χοντροσκαλίδρες συγκεντρώνονται την άνοιξη για να καταβροχθίσουν τα αβγά των βασιλικών καβουριών. Τα πουλιά είναι πεινασμένα, εφόσον έχουν μόλις ολοκληρώσει «μια από τις μεγαλύτερες συνεχείς πτήσεις στον κόσμο των πτηνών». Μέσα σε δύο εβδομάδες έχουν διανύσει πετώντας 8.000 χιλιόμετρα από τη νοτιοανατολική Βραζιλία προς εκείνη την τοποθεσία, και σε αυτό το διάστημα έχουν χάσει το μισό βάρος τους.

Οι προσπάθειες των υπέρμαχων για τη διατήρηση του περιβάλλοντος ίσως συμβάλουν στο να παραμείνουν ανέπαφοι σημαντικοί ενδιάμεσοι σταθμοί για τα παρυδάτια πουλιά. Πιθανόν να υπάρχει μια τέτοια περιοχή κοντά σας. Αν έχετε παρακολουθήσει ένα σμήνος από καλοβατικά πουλιά να κάνουν ελιγμούς και κύκλους πάνω από τα κύματα ή αν έχετε ακούσει τις διαπεραστικές κραυγές τους, δεν μπορείτε να τα ξεχάσετε εύκολα.

Όπως γράφει ο φυσιοδίφης Άρθουρ Μόρις: «Όλοι όσοι παρατηρούμε τα παρυδάτια πουλιά μοιραζόμαστε μια κοινή εμπειρία: ο καθένας μας έχει σταθεί αμέτρητες φορές σε απομονωμένες παραλίες ή τενάγη για να παρακολουθήσει ένα σμήνος από σκαλίδρες, πότε σκουρόχρωμες και πότε ανοιχτόχρωμες, να στριφογυρίζουν καθώς πετούν συγχρονισμένες. Και κάθε φορά που συμβαίνει αυτό, πλημμυρίζουμε από αισθήματα δέους και θαυμασμού».

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 18]

Έμπειροι στα Μακρινά Ταξίδια

Οι χοντροσκαλίδρες  πιθανότατα κερδίζουν το βραβείο των πουλιών που κάνουν τα μεγαλύτερα ταξίδια. Εκείνες που αναπαράγονται στα πιο βόρεια σημεία του Καναδά συνήθως διαχειμάζουν είτε στη Δυτική Ευρώπη είτε στα νοτιότερα μέρη της Νότιας Αμερικής (πάνω από 10.000 χιλιόμετρα μακριά)

[Ευχαριστίες]

KK Hui

Σμήνη ενός σχεδόν εκατομμυρίου λασποσκαλίδρων έχουν παρατηρηθεί στην Ολλανδία και στη Μαυριτανία

Τα ακτοτούρλια διασκορπίζονται σε μεγάλο εύρος από τους τόπους αναπαραγωγής τους στη Σιβηρία, ταξιδεύοντας στα Βρετανικά Νησιά, στη Νότια Αφρική, στη Μέση Ανατολή, στην Αυστραλία ή στη Νέα Ζηλανδία

Τις λευκοσκαλίδρες μπορεί να τις δει κανείς να κινούνται κατά μήκος των ακτών σχεδόν οπουδήποτε στον κόσμο. Μερικές μπορεί να αναπαράγονται σε ακτίνα 950 χιλιομέτρων από το Βόρειο Πόλο

[Εικόνες στη σελίδα 16, 17]

Προκειμένου να διασχίσουν αχανείς ωκεανούς, τα καλοβατικά πουλιά πρέπει να συγκεντρώνουν τεράστια αποθέματα λίπους εφόσον δεν μπορούν να ξεκουράζονται πάνω στο νερό

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Οι λευκοσκαλίδρες αναζητούν ασφάλεια στην ομαδική ζωή

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Ευρασιατικός στρειδοφάγος

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Διάστικτος κοκκινοσκέλης ψάχνει τροφή στους βάλτους

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 16]

Top and bottom panoramic photos: © Richard Crossley/​VIREO