Το «Ιερό Πείραμα» των Κουάκερων

ΤΟΝ Ιούλιο του 1656, το πλοίο Σουόλοου, από το Μπαρμπάντος των Δυτικών Ινδιών, έριξε άγκυρα στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ο Ρίτσαρντ Μπέλινγκαμ, υποκυβερνήτης της αποικίας της Μασαχουσέτης, διέταξε να συλληφθούν πάνω στο πλοίο οι επιβάτιδες Μαίρη Φίσερ και Αν Όστεν. Στα πράγματά τους βρέθηκαν 100 βιβλία τα οποία αναφέρθηκε ότι περιείχαν «διεφθαρμένα, αιρετικά και βλάσφημα δόγματα».

Τα βιβλία κάηκαν στην αγορά. Έπειτα οι γυναίκες φυλακίστηκαν, γυμνώθηκαν και εξετάστηκαν για σημάδια μαγείας. Το παράθυρο του κελιού τους σφραγίστηκε, και επί πέντε εβδομάδες οι γυναίκες ζούσαν μέσα στο σκοτάδι. Οποιοσδήποτε τολμούσε να τους μιλήσει διακινδύνευε να τιμωρηθεί με πρόστιμο ύψους πέντε λιρών. Τελικά, η Μαίρη Φίσερ και η Αν Όστεν στάλθηκαν πίσω στο Μπαρμπάντος.

Ένας χρονικογράφος της εποχής ρώτησε τους δικαστές: «Γιατί σας φόβισε τόσο πολύ η έλευση δύο γυναικών, σαν να εισέβαλε στα σύνορά σας τρομερός στρατός;» Στην πραγματικότητα, εκείνες οι δύο «επικίνδυνες» γυναίκες ήταν οι πρώτες ιεραπόστολοι των Κουάκερων οι οποίες έφτασαν στη Βόρεια Αμερική. Ποιοι ήταν οι Κουάκεροι, και γιατί θεωρούνταν απειλή;

Η Εταιρία των Φίλων

Οι Κουάκεροι, ή αλλιώς η Θρησκευτική Εταιρία των Φίλων, εμφανίστηκαν στην Αγγλία του 17ου αιώνα. Ιδρυτής των Φίλων ήταν ο Τζορτζ Φοξ (1624-1691), γιος υφαντή από το Λέστερσερ. Αφού άκουσε μια υπερφυσική φωνή, όπως έλεγε, ο Φοξ συμπέρανε ότι μπορούσε να επικοινωνεί απευθείας με τον Θεό και να λαβαίνει διαφώτιση χωρίς τη μεσολάβηση κάποιου ανθρώπου. «Η χρονιά κατά την οποία, σύμφωνα με την παράδοση, γεννήθηκε η Εταιρία των Φίλων είναι το 1652», λέει το βιβλίο Θρησκευτική Ιστορία του Αμερικανικού Λαού (A Religious History of the American People).

Πώς έφτασαν στο σημείο οι Φίλοι να ονομαστούν Κουάκεροι (τρέμοντες); Σύμφωνα με κάποια πηγή, ένιωθαν «τραντάγματα πριν από τις στιγμές θεϊκής αποκάλυψης». Μια άλλη πηγή λέει ότι «έτρεμαν λόγω του ότι αντιλαμβάνονταν πολύ έντονα την άπειρη αγνότητα και μεγαλοπρέπεια του Θεού». Στόχος των Κουάκερων ήταν να βρουν τη θρησκευτική αλήθεια και να αναβιώσουν την πρώτη Χριστιανοσύνη.

Για καθοδηγία, ισχυρίζονταν ότι απέβλεπαν στο άγιο πνεύμα, στους Βιβλικούς προφήτες, στους αποστόλους του Χριστού και στο εσωτερικό «φως», ή αλλιώς  στη «φωνή», της πνευματικής αλήθειας, όπως έλεγαν. Ως εκ τούτου, οι συναθροίσεις τους ήταν στην ουσία περίοδοι ομαδικής σιωπής κατά την οποία το κάθε άτομο αναζητούσε την καθοδήγηση του Θεού. Οποιοσδήποτε λάβαινε κάποιο θεϊκό μήνυμα μπορούσε να μιλήσει. a

Οι Κουάκεροι πίστευαν στη δικαιοσύνη, στην ασυμβίβαστη εντιμότητα, στον απλό τρόπο ζωής και στην αποχή από τη βία. Υποστήριζαν επίσης ότι όλοι οι Χριστιανοί, περιλαμβανομένων των γυναικών, πρέπει να συμμετέχουν στη διακονία. Εξαιτίας του ότι αμφισβητούσαν το θρησκευτικό κατεστημένο, απέφευγαν τις μεγαλοπρεπείς τελετές και ισχυρίζονταν ότι κατευθύνονταν από μια εσωτερική φωνή και όχι από κάποια τάξη κληρικών, οι Κουάκεροι προκαλούσαν φόβο και καχυποψία. Αυτό που ενέπνεε τη μεγαλύτερη ανησυχία ήταν ο ιεραποστολικός τους ζήλος, ο οποίος προξενούσε οργή, οχλοκρατίες και παρεμβάσεις επισήμων.

Στην Αγγλία, οι Κουάκεροι διώκονταν και φυλακίζονταν, ενώ και στη Νέα Αγγλία εξορίζονταν και μάλιστα θανατώνονταν. Λόγου χάρη, από το 1659 ως το 1661, η Μαίρη Ντάιερ, ο Γουίλιαμ Λέντρα, ο Γουίλιαμ Ρόμπινσον και ο Μάρμαντιουκ Στίβενσον, όλοι τους ιεραπόστολοι, απαγχονίστηκαν στη Βοστώνη. Άλλοι αλυσοδέθηκαν, σημαδεύτηκαν με καυτό σίδερο ή μαστιγώθηκαν. Σε άλλους έκοψαν τα αφτιά. Κάποιος ονόματι Γουίλιαμ Μπρεντ δέχτηκε 117 μαστιγώματα στη γυμνή του πλάτη με ένα σχοινί αλειμμένο με πίσσα. Παρ’ όλη αυτή την κτηνωδία, όμως, οι Κουάκεροι αύξαναν σε αριθμό.

Ο Γουίλιαμ Πεν και το «Ιερό Πείραμα»

Αρχίζοντας από το 1681, η ζωή των Κουάκερων στη Βόρεια Αμερική άλλαξε εντυπωσιακά. Εφαρμόζοντας το αποκαλούμενο «ιερό πείραμα» στην πολιτική, ο Γουίλιαμ Πεν (1644-1718), ένας νεαρός Άγγλος που είχε μεταστραφεί στην Εταιρία των Φίλων, ίδρυσε μια αποικία βασισμένη στα ιδανικά των Κουάκερων και διοικούμενη από Κουάκερους. Όντας ο ειρηνιστής γιος ενός Βρετανού ναυάρχου, ο ίδιος ο Πεν είχε φυλακιστεί επειδή κήρυττε και έγραφε για τις απόψεις του.

Το Αγγλικό Στέμμα, αποπληρώνοντας ένα χρέος προς τον πατέρα του Πεν, παραχώρησε στον Πεν μια μεγάλη έκταση γης στη Βόρεια Αμερική. Ένα βασιλικό καταστατικό έδινε στον νεαρό Πεν σχεδόν απεριόριστη δύναμη στη νέα αποικία, η οποία ονομάστηκε Πενσυλβανία, που σημαίνει «Τα Δάση του Πεν», εις μνήμην του ναυάρχου Πεν. Εκεί, άνθρωποι κάθε πίστης θα απολάμβαναν θρησκευτική ελευθερία.

Αρχικά ο Πεν έστειλε τον εξάδελφό του, τον Γουίλιαμ Μάρκαμ, στην Αμερική για να ενεργεί ως εκπρόσωπός του προκειμένου να εξασφαλίσει την αφοσίωση των λίγων Ευρωπαίων που βρίσκονταν στα όρια της νέας αποικίας και να αγοράσει γη από τους Ιθαγενείς Αμερικανούς. Το 1682, ο Πεν ταξίδεψε κατά μήκος του ποταμού Ντέλαγουερ και είδε την αποικία του για πρώτη φορά. Σύναψε μια έντιμη συνθήκη με τους ιθαγενείς στο Σακαμάξον (που σήμερα ονομάζεται Κένσινγκτον και αποτελεί τμήμα της Φιλαδέλφειας). Έπειτα, σε απόσταση μικρότερη του ενάμισι χιλιομέτρου από το Σακαμάξον, σχεδίασε έναν νέο οικισμό  και τον ονόμασε Φιλαδέλφεια, δηλαδή «Αδελφική Αγάπη». Αυτός ο οικισμός εξελίχθηκε ραγδαία.

Ο Πεν επέστρεψε στην Αγγλία και διαφήμισε τη νέα αποικία προκειμένου να προτρέψει τον κόσμο να μετακινηθεί εκεί. Έγραψε για θαυμάσιες εκτάσεις και δάση, έναν εντυπωσιακό ποταμό, άγρια ζώα και γούνες. Η νέα κυβέρνηση, όπως υποσχέθηκε, θα προήγε την ανεξιθρησκεία και την ειρηνική συνύπαρξη. Όλοι ήταν καλοδεχούμενοι​—έμποροι, άποροι και ιδεαλιστές που ήταν πρόθυμοι να συμβάλουν στην καλή διακυβέρνηση.

Η ελπίδα για ανακούφιση από τα κοινωνικά και τα πολιτικά δεινά της Ευρώπης έλκυσε Κουάκερους από την Αγγλία και τη Βόρεια Ιρλανδία. Μενονίτες και συναφείς όμιλοι ήρθαν από την περιοχή του Ρήνου, από την Ευρώπη. Οι πρώτοι άποικοι ήταν κυρίως Κουάκεροι, και ο Πεν επιβεβαίωσε το λαμπρό ξεκίνημα της αποικίας. Το 1683 έγραψε: «Έχουν διεξαχθεί δύο γενικές συνελεύσεις, . . . και ψηφίστηκαν τουλάχιστον εβδομήντα νόμοι δίχως ούτε μία διαφωνία». Το γενικό αίσθημα αισιοδοξίας, όμως, δεν θα διαρκούσε.

Το Πείραμα Αποτυγχάνει

Ο καταστατικός χάρτης της αποικίας του Πεν διασφάλιζε ελευθερία συνείδησης σε όλους. Έτσι λοιπόν, όταν θεωρήθηκε απαραίτητη η χρήση βίας για τη διατήρηση της έννομης τάξης, η φιλειρηνικότητα των Κουάκερων αποτέλεσε πρόβλημα​—πρόβλημα το οποίο μεγάλωνε με τον καιρό. Αρχικά, ο Πεν παρέκαμψε το ζήτημα αναθέτοντας σε μη Κουάκερους βουλευτές να είναι, όπως ο ίδιος το έθεσε, «αυστηροί με τους γείτονές μας ανάλογα με την περίσταση». Το 1689 το ενδεχόμενο πολέμου με τη Γαλλία έθεσε σε ακόμη μεγαλύτερη δοκιμασία τα ηθικά διλήμματα των Κουάκερων.

Κάτι που επιδείνωσε τα προβλήματα ήταν ότι κατέφθασαν ορδές καινούριων αποίκων, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν ήταν Κουάκεροι, καταλαμβάνοντας διά της βίας γη που ανήκε στους Ιθαγενείς Αμερικανούς. Έτσι λοιπόν, εφόσον οι Κουάκεροι κατέληξαν να είναι μειονότητα, οι σχέσεις με τους ντόπιους λαούς έγιναν σταδιακά πιο εχθρικές.

Το τελικό πλήγμα στην πολιτική εξουσία των Κουάκερων επήλθε όταν ο κυβερνήτης και το συμβούλιό του κήρυξαν πόλεμο στις φυλές Ντέλαγουερ και Σόουνι το 1756. Αντιδρώντας, οι Κουάκεροι αποσύρθηκαν από την κυβέρνηση, τερματίζοντας το καθεστώς τους. Έτσι λοιπόν, 75 περίπου χρόνια από το ξεκίνημά του, το «ιερό πείραμα» του Πεν με την πολιτική έφτασε στο τέλος του.

Με τον καιρό, ο θρησκευτικός ζήλος των Κουάκερων άρχισε επίσης να ελαττώνεται καθώς αύξανε η υλική τους ευημερία. Ο Κουάκερος Σάμιουελ Φάδεργκιλ είπε: «Εφόσον στράφηκαν προς αυτόν τον κόσμο, [οι Κουάκεροι άποικοι] δεν μπορούσαν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους στις αρχές τις οποίες οι ίδιοι είχαν λησμονήσει». Αργότερα, εμφανίστηκαν επίσης αιρέσεις.

Ο Πεν και οι υποστηρικτές του μπορεί να είχαν ευγενείς προσδοκίες και προσωρινή επιτυχία. Ωστόσο, είτε παρανόησαν είτε αγνόησαν τη διδασκαλία του Ιησού ότι εκείνος και οι μαθητές του «δεν είναι μέρος του κόσμου». (Ιωάννης 17:16) Ως γενική αρχή, λοιπόν, κάθε προσπάθεια, όσο καλοπροαίρετη και αν είναι, η οποία αποσκοπεί στο να συνδυάσει τη θρησκεία με την πολιτική του κόσμου δεν έχει την ευλογία του Θεού ή του Γιου του. (Ιακώβου 4:4· 1 Ιωάννη 5:19) Επομένως, δεν μπορεί να επιτύχει.​—Ψαλμός 127:1.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 12]

«Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΜΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕΡΟΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ»

Γιατί είπε ο Ιησούς αυτά τα λόγια που είναι καταγραμμένα στο εδάφιο Ιωάννης 18:36; Η απάντηση γίνεται σαφής όταν καταλάβουμε τι είναι η Βασιλεία του Θεού. Η Βασιλεία του Θεού, το κύριο θέμα της διδασκαλίας του Ιησού, δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια παγκόσμια κυβέρνηση στα χέρια του Ιησού Χριστού. (Ησαΐας 9:6, 7· Λουκάς 4:43) Αντί να λειτουργεί μέσω ανθρώπινων μορφών διακυβέρνησης, η Βασιλεία θα τις απομακρύνει και θα γίνει η μοναδική κυβέρνηση της γης. (Δανιήλ 2:44· 7:13, 14) Για αυτό το αποτέλεσμα έκανε λόγο ο Ιησούς στην υποδειγματική προσευχή όταν είπε: «Ας έρθει η βασιλεία σου. Ας γίνει το θέλημά σου, όπως στον ουρανό, έτσι και πάνω στη γη». (Ματθαίος 6:9, 10) Οι υπάκουοι υπήκοοι αυτής της Βασιλείας θα γεύονται ποιότητα ζωής την οποία ειλικρινείς άνθρωποι, όπως ο Γουίλιαμ Πεν, δεν θα μπορούσαν να φέρουν ποτέ​—θα απολαμβάνουν τέλεια υγεία και αιώνια ζωή σε ειρηνικό, παραδεισιακό περιβάλλον.​—Λουκάς 23:43· Αποκάλυψη 21:3, 4.

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Συνάθροιση Κουάκερων στη Φιλαδέλφεια, 19ος αιώνας

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Η Κουάκερη Μαίρη Ντάιερ οδηγείται σε εκτέλεση στην Αποικία του Κόλπου της Μασαχουσέτης

[Εικόνα στη σελίδα 11]

Κουάκεροι φεύγουν από την Αγγλία, 17ος αιώνας

[Εικόνα στη σελίδα 11]

Ο Γουίλιαμ Πεν συνάπτει συνθήκη με Ιθαγενείς Αμερικανούς, 1682

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 10]

Both pictures: © North Wind Picture Archives

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 11]

Boats: © North Wind Picture Archives; treaty: Brown Brothers