Ένας Αυτοκράτορας στο Πιάτο

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΖΑΜΠΙΑ

ΜΕΡΙΚΟΙ άνθρωποι προτιμούν να μην τρώνε σκουλήκια. Σε πολλούς άλλους, όμως, αρέσει να μασουλάνε τέτοιες «ψαχνές» λιχουδιές. Μια αγαπημένη τροφή σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής είναι η κάμπια κάποιας αυτοκρατορικής νυχτοπεταλούδας (γένος σατουρνία, είδος Imbrasia belina). Εκεί αυτό το πλάσμα είναι ευρέως γνωστό ως σκουλήκι μοπάνε, από την ονομασία του δέντρου μοπάνε, πάνω στο οποίο του αρέσει να ζει. Πολλές αγροτικές κοινωνίες περιμένουν με ανυπομονησία τον καιρό κατά τον οποίο θα συλλέξουν αυτόν το στριφογυριστό, θρεπτικό μεζέ. «[Τα σκουλήκια μοπάνε] αποτελούν σημαντικότατη πηγή πρωτεΐνης», λέει ο Κιθ Λέγκετ, από το Σύλλογο Διατήρησης της Άγριας Ζωής στην Έρημο Καλαχάρι. Τα σκουλήκια παίζουν επίσης πολύτιμο ρόλο στην οικολογία των συνήθως άνυδρων και σχετικά άγονων δασότοπων της σαβάνας.

 Καθώς οι καλοκαιρινές βροχές επεκτείνονται στα νότια τμήματα της Αφρικής στις αρχές Νοεμβρίου, η γη αναζωογονείται. Εκατομμύρια αυτοσυντηρούμενες νύμφες που ζουν κάτω από την επιφάνεια της γης έχουν γίνει τώρα όμορφες νυχτοπεταλούδες. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι απόγονοί τους θα αναπτυχθούν, και από μικροσκοπικά αβγά θα γίνουν προνύμφες και έπειτα θα μετατραπούν σε πολύχρωμα, αφράτα «λουκάνικα».

Σε περιοχές όπου τα βασικά είδη διατροφής είναι αμυλούχα, όπως συμβαίνει με την κασσάβα και το καλαμπόκι, οι κάμπιες αποτελούν ευπρόσδεκτο συμπλήρωμα διατροφής. Αν και πολλοί από εμάς δεν θα τις προτιμούσαμε, η περιεκτικότητά τους σε πρωτεΐνες, που είναι πάνω από 60 τοις εκατό, τις καθιστά πολύτιμο αγαθό, ιδιαίτερα εκεί όπου η ποιοτική πρωτεΐνη κοστίζει ακριβά ή δεν υπάρχει σε επαρκείς ποσότητες. Μια μερίδα βρώσιμες κάμπιες συναγωνίζεται επάξια μια μερίδα κρέας ή ψάρι, καλύπτοντας περίπου τα τρία τέταρτα των ημερήσιων αναγκών ενός ενηλίκου σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία. Ναι, αυτά τα μικρά πλάσματα είναι θρεπτικά!

Όσοι τρέφονται με κάμπιες ασφαλώς απορούν με τον πολυδάπανο χημικό πόλεμο που έχουν εξαπολύσει εμπορικοί καλλιεργητές σε άλλα μέρη ενάντια σε αυτά τα θρεπτικότατα έντομα. Καθώς εκατομμύρια από αυτά τα πλάσματα μασουλούν, μετατρέπουν σε πολύτιμη τροφή φύλλα που συνήθως έχουν δυσάρεστη γεύση και μερικές φορές είναι δηλητηριώδη. Και όλα αυτά χωρίς τη χρήση ακριβού αγροτικού εξοπλισμού και χωρίς κτηνιατρικά έξοδα! Εφόσον συλλέγονται με το χέρι, οι κάμπιες είναι πολύ αποδοτική σοδειά που γίνεται διαθέσιμη με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια.

Τα σκουλήκια μοπάνε συμβάλλουν σημαντικά στη γονιμότητα και στην οικολογική ισορροπία της ζούγκλας. Μολονότι το μέγεθος και η μεγάλη όρεξη του αφρικανικού ελέφαντα είναι εντυπωσιακά, η πεπτική του ικανότητα είναι μικρότερη από αυτήν του ταπεινού σκουληκιού μοπάνε. Στη σύντομη ζωή τους, διάρκειας έξι εβδομάδων, ορδές από κάμπιες καταβροχθίζουν περίπου δεκαπλάσια βλάστηση και παράγουν σχεδόν τετραπλάσια κοπριά από τους ελέφαντες που βρίσκονται στην ίδια περιοχή βόσκησης. Γι’ αυτό και η μάζα του σώματος της κάμπιας αυξάνεται κατά 4.000 φορές​—ένα εκπληκτικό ποσοστό! Δεν πρέπει να απορούμε, λοιπόν, που η ανεξέλεγκτη συλλογή έχει αντίκτυπο στη γονιμότητα του εδάφους και στην οικολογική ισορροπία της περιοχής.

Πώς συλλέγονται αυτές οι κάμπιες; Όταν έρχεται η περίοδος των βροχών, οι γυναίκες στις αγροτικές περιοχές συγκεντρώνονται για την πρώτη από τις δύο ετήσιες συλλογές σκουληκιών μοπάνε. Τα συλλέγουν επί αρκετές εβδομάδες, και στη συνέχεια, αφού καθαρίσουν τα εντόσθιά τους, βράζουν τα σκουλήκια και τα αφήνουν να ξεραθούν. Εντούτοις, για τη συλλογή και την προετοιμασία ορισμένων άλλων βρώσιμων ειδών κάμπιας απαιτείται ειδική φροντίδα. Οι προστατευτικές τρίχες ή τα αγκάθια που περιβάλλουν το σώμα κάποιων ποικιλιών πρέπει να αφαιρεθούν. Απαιτείται επίσης προσοχή στην προετοιμασία επειδή μερικές κάμπιες τρέφονται με φυτά που είναι τοξικά για τους ανθρώπους. Έπειτα από αυτή την επεξεργασία, οι αποξηραμένες κάμπιες μπορούν να φαγωθούν ως τραγανιστή λιχουδιά, αν και τις περισσότερες φορές μουλιάζουν πρώτα, και κατόπιν σιγοβράζουν ή τηγανίζονται με ντομάτα και κρεμμύδι.

Η σκέψη τού να φάτε κάμπιες μπορεί να σας προκαλεί διάφορα συναισθήματα​—από έντονη περιέργεια μέχρι δυσφορία. Ίσως να μη θέλετε να δοκιμάσετε αυτούς τους παράξενους μεζέδες. Αλλά να θυμάστε ότι αποτελούν σπουδαία πηγή τροφής με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες καθώς επίσης ότι συμπληρώνουν το εισόδημα πολλών οικογενειών στην Αφρική.

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Η υψηλή περιεκτικότητα του σκουληκιού μοπάνε σε πρωτεΐνες το καθιστά πολύτιμο αγαθό

[Εικόνα στη σελίδα 27]

Στη σύντομη ζωή του, διάρκειας έξι εβδομάδων, η μάζα του σώματος του σκουληκιού μοπάνε αυξάνεται κατά 4.000 φορές