Ισπανική Αρμάδα​—Ταξίδι στην Τραγωδία

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

ΠΡΙΝ από τέσσερις και πλέον αιώνες, δύο στόλοι πολέμησαν στη Μάγχη. Ήταν μια ναυμαχία ανάμεσα σε Προτεστάντες και Καθολικούς, και αποτέλεσε μέρος της διαμάχης που επικρατούσε το 16ο αιώνα μεταξύ των στρατευμάτων της Προτεστάντισσας Βασίλισσας Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας και του Ρωμαιοκαθολικού Βασιλιά Φιλίππου Β΄ της Ισπανίας. «Για τους ανθρώπους της εποχής, η σύγκρουση του αγγλικού και του ισπανικού στόλου στη Μάγχη ήταν μια τελική πάλη μέχρι θανάτου ανάμεσα στις δυνάμεις του φωτός και στις δυνάμεις του σκότους», αναφέρει το βιβλίο Η Ήττα της Ισπανικής Αρμάδας (The Defeat of the Spanish Armada).

Άγγλοι παρατηρητές της εποχής περιέγραψαν την Ισπανική Αρμάδα, ή αλλιώς το μεγάλο στόλο, ως «τη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη που είχαν δει ποτέ στις ανοιχτές θάλασσες». Αλλά η αποστολή την οποία είχε αναλάβει η Αρμάδα αποδείχτηκε τραγικό λάθος​—ιδιαίτερα επειδή χάθηκαν πολλές χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Ποιος ήταν ο αντικειμενικός της σκοπός, και γιατί απέτυχε;

Γιατί Επιχειρήθηκε Εισβολή;

Άγγλοι πειρατές λεηλατούσαν επί χρόνια τα ισπανικά πλοία, ενώ η Βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας υποστήριζε ενεργά την ολλανδική επανάσταση κατά της ισπανικής κυριαρχίας. Επιπρόσθετα, ο Καθολικός Φίλιππος Β΄ πίστευε ότι είχε καθήκον να βοηθήσει τους Άγγλους Καθολικούς να απαλλάξουν τη χώρα τους από την επεκτεινόμενη Προτεσταντική «αίρεση». Προς αυτόν το σκοπό, η Αρμάδα μετέφερε περίπου 180 ιερείς και θρησκευτικούς συμβούλους. Ακόμη και όταν συγκεντρώνονταν τα πληρώματα της Αρμάδας, κάθε άντρας έπρεπε να εξομολογηθεί τις αμαρτίες του σε έναν ιερέα και να μεταλάβει.

Το θρησκευτικό κλίμα που επικρατούσε στην Ισπανία και η ανάλογη διάθεση του βασιλιά της πήραν σάρκα και  οστά στο πρόσωπο του επιφανούς Ισπανού Ιησουίτη Πέδρο ντε Ριμπαδενέιρα, ο οποίος είπε: «Ο Θεός και Κύριός μας, την υπόθεση και την αγιότατη πίστη του οποίου υπερασπιζόμαστε, θα ανοίγει το δρόμο μας​—και με τέτοιον αρχηγό δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα». Όσο για τους Άγγλους, εκείνοι έλπιζαν ότι μια αποφασιστική νίκη θα προλείαινε το έδαφος για τη γρήγορη εξάπλωση των Προτεσταντικών ιδεών στην Ευρώπη.

Το σχέδιο εισβολής του Ισπανού βασιλιά φαινόταν σαφέστατο. Έδωσε οδηγίες να πλεύσει η Αρμάδα ως τη Μάγχη και να παραλάβει το Δούκα της Πάρμας και τους 30.000 βετεράνους στρατιώτες του που είχαν εγκατασταθεί στη Φλάνδρα. a Έπειτα, οι ενωμένες δυνάμεις θα διέσχιζαν τη Μάγχη, θα έφταναν στις ακτές του Έσεξ και θα επιτίθονταν διά ξηράς στο Λονδίνο. Ο Φίλιππος υπέθεσε ότι οι Άγγλοι Καθολικοί θα εγκατέλειπαν την Προτεστάντισσα βασίλισσά τους και θα προσχωρούσαν στα δικά του στρατεύματα.

Το σχέδιο του Φιλίππου, όμως, είχε σοβαρές ελλείψεις. Αν και προεξόφλησε την υποστήριξη της θεϊκής πρόνοιας, ο Φίλιππος παρέβλεψε δύο κύρια εμπόδια​—την ισχύ του αγγλικού πολεμικού ναυτικού και τη δυσκολία της παραλαβής των στρατευμάτων του Δούκα της Πάρμας ελλείψει κατάλληλου λιμανιού με βαθιά νερά όπου θα μπορούσαν να συναντηθούν.

Τεράστιος Αλλά Δυσκίνητος Στόλος

Ο Φίλιππος διόρισε διοικητή της Αρμάδας τον Δούκα Μεδίνα-Σιδόνια. Αν και ο δούκας είχε μικρή πείρα στο ναυτικό, ήταν ικανός οργανωτής και κέρδισε γρήγορα τη συνεργασία των έμπειρων πλοιάρχων του. Μαζί δημιούργησαν μια δύναμη μάχης και εφοδίασαν τον τεράστιο στόλο όσο καλύτερα μπορούσαν. Όρισαν επιμελώς τα σινιάλα, τις διαταγές πλεύσης και τους σχηματισμούς που θα ενοποιούσαν την πολυεθνική τους δύναμη.

Τα 130 πλοία, οι περίπου 20.000 στρατιώτες και οι 8.000 ναύτες που αποτελούσαν την Αρμάδα έφυγαν τελικά από το λιμάνι της Λισαβώνας στις 29 Μαΐου 1588. Αλλά οι αντίθετοι άνεμοι καθώς και μια θύελλα τους ανάγκασαν να σταματήσουν στη Λα Κορούνια, στη βορειοδυτική Ισπανία, για επισκευές και επιπλέον προμήθειες. Ανήσυχος για τις ανεπαρκείς προμήθειες και τις ασθένειες μεταξύ των αντρών του, ο Δούκας Μεδίνα-Σιδόνια έγραψε με κάθε ειλικρίνεια στο βασιλιά αναφορικά με τους φόβους του για την όλη επιχείρηση. Αλλά ο Φίλιππος επέμεινε να παραμείνει ο ναύαρχός του προσκολλημένος στο σχέδιο. Έτσι λοιπόν, ο δυσκίνητος στόλος συνέχισε το ταξίδι του και έφτασε τελικά στη Μάγχη δύο μήνες αφότου έφυγε από τη Λισαβώνα.

 Συγκρούσεις στη Μάγχη

Όταν ο ισπανικός στόλος έφτασε στα ανοιχτά των ακτών του Πλίμουθ, στη νοτιοδυτική Αγγλία, οι Άγγλοι τούς περίμεναν. Οι δύο πλευρές είχαν σχεδόν ισάριθμα πλοία, αλλά η κατασκευή των σκαφών ήταν διαφορετική. Τα ισπανικά σκάφη ορθώνονταν ψηλά πάνω από το νερό και τα καταστρώματά τους έβριθαν από κανόνια μικρού βεληνεκούς. Είχαν μεγάλους πύργους στην πλώρη και στην πρύμνη και έμοιαζαν με επιπλέοντα φρούρια. Η τακτική του ισπανικού πολεμικού ναυτικού απαιτούσε από τους άντρες να επιβιβάζονται στο εχθρικό πλοίο και να εξαπολύουν σαρωτική επίθεση στον εχθρό. Τα αγγλικά πλοία ήταν χαμηλότερα και γρηγορότερα, με περισσότερα κανόνια μεγάλου βεληνεκούς. Οι πλοίαρχοί τους σχεδίαζαν να αποφεύγουν τη στενή επαφή με τον εχθρό και να καταστρέφουν τα ισπανικά πλοία από απόσταση.

Για να αντισταθμίσει τη μεγαλύτερη ευκινησία και δύναμη πυρός του αγγλικού στόλου, ο Ισπανός ναύαρχος επινόησε μια αμυντική διάταξη σε σχηματισμό ημισελήνου. Τα ισχυρότερα πλοία που είχαν κανόνια με μεγαλύτερο βεληνεκές θα φύλαγαν την κάθε άκρη. Ανεξάρτητα από την κατεύθυνση από την οποία πλησίαζε ο εχθρός, η Αρμάδα θα μπορούσε να στρίβει και να τον αντιμετωπίζει σαν ταύρος που προτείνει τα κέρατά του σε ένα επιτιθέμενο λιοντάρι.

Οι δύο στόλοι ενεπλάκησαν κατά μήκος της Μάγχης και διεξήγαγαν δύο μικρές ναυμαχίες. Η αμυντική διάταξη των Ισπανών αποδείχτηκε αποτελεσματική και οι κανονιοβολισμοί μεγάλου βεληνεκούς των Άγγλων δεν μπόρεσαν να βυθίσουν κανένα ισπανικό πλοίο. Οι Άγγλοι πλοίαρχοι συμπέραναν ότι έπρεπε να διασπάσουν με κάποιον τρόπο τη διάταξη και να μικρύνουν την απόσταση. Η ευκαιρία δόθηκε στις 7 Αυγούστου.

Ο Δούκας Μεδίνα-Σιδόνια παρέμεινε προσκολλημένος στις διαταγές και οδήγησε την Αρμάδα στο ραντεβού με το Δούκα της Πάρμας και τα στρατεύματά του. Ενώ περίμενε νέα από το Δούκα της Πάρμας, ο Δούκας Μεδίνα-Σιδόνια έδωσε εντολή στο στόλο να αγκυροβολήσει στο Καλαί, στη γαλλική ακτή. Καθώς τα ισπανικά πλοία ήταν αγκυροβολημένα και εκτεθειμένα, οι Άγγλοι έστειλαν εκεί οχτώ πλοία τα οποία είχαν φορτώσει με εύφλεκτα υλικά και τα πυρπόλησαν. Οι περισσότεροι από τους Ισπανούς πλοιάρχους προσπάθησαν αλλόφρονες να βρουν διέξοδο προς τα ανοιχτά για να γλιτώσουν. Τότε ο δυνατός άνεμος και το ρεύμα τούς έσπρωξαν στα βόρεια.

Τα χαράματα της επόμενης μέρας διεξάχθηκε η τελική μάχη. Ο αγγλικός στόλος βομβάρδισε τα ισπανικά πλοία από κοντινή απόσταση καταστρέφοντας τουλάχιστον τρία πλοία και προκαλώντας ζημιές σε πολύ περισσότερα. Εφόσον οι Ισπανοί είχαν λίγα πυρομαχικά, αναγκάστηκαν να υπομείνουν αβοήθητοι την επίθεση.

Μια σφοδρή θύελλα έκανε τους Άγγλους να διακόψουν την επίθεσή τους για να τη συνεχίσουν την επόμενη μέρα. Εκείνο το πρωί, αναδιοργανωμένη στη διάταξη ημισελήνου και με λίγα εναπομείναντα πυρομαχικά, η Αρμάδα στράφηκε προς τον εχθρό και προετοιμάστηκε για τη μάχη. Αλλά προτού μπορέσουν οι Άγγλοι να ανοίξουν πυρ, τα ισπανικά πλοία βρέθηκαν σε μια προσήνεμη ακτή, οδηγούμενα  ανηλεώς από τον άνεμο και τα ρεύματα προς την καταστροφή στους αμμώδεις υφάλους της Ζέιλαντ, στα ανοιχτά των ολλανδικών ακτών.

Ενώ φαινόταν ότι όλα είχαν χαθεί, ο άνεμος άλλαξε κατεύθυνση και οδήγησε την Αρμάδα προς τα βόρεια, στην ασφάλεια της ανοιχτής θάλασσας. Αλλά ο αγγλικός στόλος είχε φράξει το δρόμο της επιστροφής για το Καλαί, και οι άνεμοι συνέχιζαν να σπρώχνουν τα τσακισμένα ισπανικά πλοία προς τα βόρεια. Ο Δούκας Μεδίνα-Σιδόνια έκρινε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να ανακαλέσει την αποστολή και να σώσει όσο περισσότερα πλοία και άντρες ήταν δυνατόν. Αποφάσισε να επιστρέψει στην Ισπανία περιπλέοντας τη Σκωτία και την Ιρλανδία.

Θύελλες και Ναυάγια

Τα ταλαιπωρημένα πλοία της Αρμάδας έκαναν ένα εξουθενωτικό ταξίδι επιστροφής. Τα τρόφιμα ήταν λιγοστά, και επειδή τα βαρέλια είχαν διαρροές, υπήρχε λίγο νερό. Οι αγγλικές επιθέσεις είχαν προξενήσει σοβαρές ζημιές σε πολλά πλοία, και λίγα ήταν αυτά που παρέμεναν σε καλή κατάσταση. Έπειτα, στα ανοιχτά της βορειοδυτικής ακτής της Ιρλανδίας, η Αρμάδα έπεσε σε δυνατές θύελλες οι οποίες διήρκεσαν δύο εβδομάδες. Μερικά πλοία εξαφανίστηκαν χωρίς να αφήσουν κανένα ίχνος! Άλλα ναυάγησαν στα ανοιχτά των ιρλανδικών ακτών.

Τελικά, τα πρώτα πλοία της Αρμάδας έφτασαν μετά βίας στο Σανταντέρ της βόρειας Ισπανίας στις 23 Σεπτεμβρίου. Σχεδόν 60 πλοία και μόνο οι μισοί περίπου άντρες που έφυγαν από τη Λισαβώνα γύρισαν πίσω. Χιλιάδες πνίγηκαν στη θάλασσα. Πολλοί άλλοι πέθαναν από τα τραύματά τους ή από αρρώστιες κατά το ταξίδι της επιστροφής. Ακόμη και για τους επιζώντες που έφτασαν στις ισπανικές ακτές, το μαρτύριο συνεχίστηκε.

Το βιβλίο Η Ήττα της Ισπανικής Αρμάδας σημειώνει: «Πολλά [πληρώματα πλοίων] δεν είχαν καθόλου τρόφιμα και πέθαναν από ασιτία», μολονότι είχαν αγκυροβολήσει σε ισπανικό λιμάνι. Το βιβλίο λέει ότι στο ισπανικό λιμάνι Λαρέντο, ένα πλοίο προσάραξε «επειδή δεν είχαν απομείνει αρκετοί άντρες που να έχουν τη δύναμη να κατεβάσουν τα πανιά και να ρίξουν την άγκυρα».

Η Σημασία της Ήττας

Η ήττα της Αρμάδας γέμισε τους Προτεστάντες της Βόρειας Ευρώπης με πεποίθηση, αν και οι θρησκευτικοί πόλεμοι συνεχίστηκαν με αμείωτο ρυθμό. Το ότι οι Προτεστάντες απέδιδαν το θρίαμβό τους στη θεϊκή επιδοκιμασία αποδεικνύεται από ένα αγγλικό μετάλλιο που κόπηκε σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος. Η επιγραφή του αναφέρει: Flavit יהוה et dissipati sunt 1588, δηλαδή «Ο Ιεχωβά φύσηξε και εκείνοι σκορπίστηκαν 1588».

Με τον καιρό, η Μεγάλη Βρετανία ανέλαβε το ρόλο της παγκόσμιας δύναμης, όπως επισημαίνει το βιβλίο Η Σύγχρονη Ευρώπη ως το 1870 (Modern Europe to 1870): «Η Μεγάλη Βρετανία ξεπρόβαλε το 1763 ως η πρώτιστη εμπορική και αποικιακή δύναμη του κόσμου». Πράγματι, «το 1763 η Βρετανική Αυτοκρατορία ανέλαβε τα ηνία του κόσμου και έμοιαζε σαν να είχε αναστηθεί και να είχε επεκταθεί η Ρώμη», παρατηρεί το βιβλίο Ναυτικό και Αυτοκρατορία (Navy and Empire). Αργότερα, η Μεγάλη Βρετανία ενώθηκε με την πρώην αποικία της, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, σχηματίζοντας την Αγγλοαμερικανική παγκόσμια δύναμη.

Οι μελετητές της Αγίας Γραφής βρίσκουν συναρπαστική την άνοδο και την πτώση των πολιτικών παγκόσμιων δυνάμεων. Αυτό συμβαίνει επειδή οι Άγιες Γραφές ασχολούνται εκτεταμένα με τις διαδοχικές παγκόσμιες κυβερνήσεις, όπως η Αίγυπτος, η Ασσυρία, η Βαβυλώνα, η Μηδοπερσία, η Ελλάδα, η Ρώμη και τελικά η Αγγλοαμερικανική παγκόσμια δύναμη. Μάλιστα, η Γραφή προείπε πριν από πολύ καιρό την άνοδο και την πτώση αρκετών από αυτές τις δυνάμεις.​—Δανιήλ 8:3-8, 20-22· Αποκάλυψη 17:1-6, 9-11.

Κοιτάζοντας το παρελθόν, είναι φανερό ότι όσα συνέβησαν το καλοκαίρι του 1588, όταν οι κατακτητικές προσπάθειες της Ισπανικής Αρμάδας απέτυχαν, είναι πολύ σημαντικά. Σχεδόν 200 χρόνια μετά την ήττα της Αρμάδας, η Μεγάλη Βρετανία έγινε παγκόσμια κυρίαρχος και, με τον καιρό, απέκτησε βασικό ρόλο στην εκπλήρωση της Γραφικής προφητείας.

[Υποσημείωση]

[Διάγραμμα/​Χάρτης στη σελίδα 26, 27]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Το ταξίδι της Ισπανικής Αρμάδας

​——​ Πορεία εκστρατείας

–– Ταξίδι επιστροφής

Χ Ναυμαχίες

ΙΣΠΑΝΙΑ

Λισαβώνα

Λα Κορούνια

Σανταντέρ

ΦΛΑΝΔΡΑ

Καλαί

ΙΣΠΑΝΙΚΕΣ ΚΑΤΩ ΧΩΡΕΣ

ΕΝΩΜΕΝΕΣ ΚΑΤΩ ΧΩΡΕΣ

ΑΓΓΛΙΑ

Πλίμουθ

Λονδίνο

ΙΡΛΑΝΔΙΑ

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Βασιλιάς Φίλιππος Β΄

[Ευχαριστίες]

Biblioteca Nacional, Madrid

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Βασίλισσα Ελισάβετ Α΄

[Εικόνα στη σελίδα 24, 25]

Ο Δούκας Μεδίνα-Σιδόνια ήταν ο διοικητής της Ισπανικής Αρμάδας

[Ευχαριστίες]

Cortesía de Fundación Casa de Medina Sidonia

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 25]

Museo Naval, Madrid