Πόρτο Ρίκο—Πλούτη στον Ήλιο

ΣΤΙΣ 19 Νοεμβρίου 1493, ο Χριστόφορος Κολόμβος, με έναν στολίσκο από ισπανικά πλοία, έφτασε στον κόλπο ενός καταπράσινου νησιού της Καραϊβικής. Κατά την παραμονή του εκεί, ονόμασε το νησί Σαν Χουάν Μπαουτίστα (Άγιος Ιωάννης ο Βαφτιστής). Έπειτα από τη σύντομη στάση του για ανεφοδιασμό, απέπλευσε συνεχίζοντας το δεύτερο εξερευνητικό του ταξίδι.

Οι χρυσαφένιες ακρογιαλιές με τους φοίνικες και η πλούσια τροπική βλάστηση δεν συγκίνησαν πολύ αυτόν τον εξερευνητή. Ο Κολόμβος είχε το βλέμμα του στραμμένο σε μεγαλύτερα νησιά και στα πλούτη που είχε βαλθεί να ανακαλύψει.

Ο Πόνθε δε Λεόν, ένας Ισπανός που, όπως λένε μερικοί, συνόδευε τον Κολόμβο σε εκείνο το ταξίδι, αποφάσισε να επιστρέψει στο νησί, το οποίο οι κάτοικοί του αποκαλούσαν Μπορικέν. Έχοντας ακούσει ότι οι ντόπιοι είχαν στην κατοχή τους χρυσά στολίδια, πίστευε ότι στους λόφους του νησιού υπήρχε χρυσός. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, επέστρεψε για να κατοχυρώσει τα δικαιώματά του. Το 1521 οι Ισπανοί ίδρυσαν την κύρια αποικία τους στη βόρεια ακτή του νησιού. Ο Πόνθε δε Λεόν ονόμασε την καινούρια πόλη Πόρτο Ρίκο, που σημαίνει «Πλούσιο Λιμάνι», προσδοκώντας πως θα έβρισκε μεγάλο πλούτο. a

Η αισιοδοξία του Πόνθε δε Λεόν αποδείχτηκε αβάσιμη. Η μικρή ποσότητα χρυσού που βρέθηκε στο Πόρτο Ρίκο εξαντλήθηκε γρήγορα, ενώ τα πολιτικά προβλήματα πληθύνθηκαν. Τελικά, ο Πόνθε δε Λεόν έφυγε για το μέρος που σήμερα αποτελεί την πολιτεία της Φλόριντα, στις ΗΠΑ.

Αν και το νησί αυτό καθαυτό δεν διέθετε μεγάλο ορυκτό πλούτο, οι Ισπανοί διέκριναν σύντομα ότι το κύριο λιμάνι του Πόρτο Ρίκο ήταν ένα σημαντικό κεφάλαιο. Το 16ο αιώνα, μετέτρεψαν την πρωτεύουσα του νησιού σε ασφαλές λιμάνι για να βρίσκουν προστασία τα γαλιόνια, τα πλοία που μετέφεραν ράβδους χρυσού από την Αμερική στην Ισπανία. Προτού περάσει πολύς καιρός, το Σαν Χουάν έγινε γνωστό ως «η ισχυρότερη βάση της Ισπανίας στην Αμερική».

Γερά τείχη, ύψους 13 μέτρων και πάχους ως και 6 μέτρων​—καθώς και δύο τεράστια φρούρια—​μαρτυρούν τις εντυπωσιακές προσπάθειες που κατέβαλε ο λαός του Σαν Χουάν να προστατέψει την πόλη του. Σήμερα, το Σαν Χουάν παραμένει ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της Καραϊβικής. Οι επισκέπτες μπορούν να φανταστούν τη ζωή κατά τους αποικιακούς χρόνους καθώς περπατούν δίπλα στα τείχη της πόλης και εξερευνούν τα παλιά κτίρια.

Επίσκεψη στο Παλιό Σαν Χουάν

Η περιτειχισμένη πόλη, γνωστή ως Παλιό Σαν Χουάν, βρίσκεται σε χτυπητή αντίθεση με την πολύβουη σύγχρονη μεγαλούπολη που την περιβάλλει. Το Παλιό Σαν Χουάν μοιάζει με πλοίο στον ωκεανό. Περιστοιχίζεται κυριολεκτικά από τη θάλασσα, και το ακρωτήριό του, το «ακρόπρωρό» του, προβάλλει αγέρωχα μέσα στον Ατλαντικό. Σε αυτή τη στρατηγικής σημασίας αιχμή βρίσκεται το Ελ Μόρο, το ισπανικό φρούριο που προστάτευε την είσοδο του λιμανιού. Πίσω από το Ελ Μόρο υπάρχουν περιτειχίσματα και στις δύο ακτογραμμές της στενής χερσονήσου, η οποία μοιάζει κάπως με πλώρη πλοίου. Περίπου ενάμισι χιλιόμετρο προς τα ανατολικά, υψώνεται ένα άλλο τεράστιο φρούριο που ονομάζεται Σαν Κριστόμπαλ, το οποίο προάσπιζε την «πρύμνη» από πιθανές χερσαίες επιθέσεις. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο φρούρια βρίσκεται το Παλιό Σαν Χουάν, το οποίο το 1983 ανακηρύχτηκε μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO).

Η παλιά πόλη έχει αποκατασταθεί προσεκτικά. Οι κάτοικοι βάφουν τα σπίτια τους με φωτεινά παστέλ χρώματα, στολίζουν τα σφυρήλατα μπαλκόνια τους με πολύχρωμα λουλούδια και γεμίζουν τις αυλές τους με τροπικά φυτά. Οι κυανόγκριζες πέτρες  που χρησιμοποιήθηκαν για τα λιθόστρωτα σοκάκια του Σαν Χουάν κατασκευάζονταν στα ορυχεία σιδήρου της Ισπανίας. Η σκωρία από τα ορυχεία μετατρεπόταν σε πέτρες λιθόστρωσης και χρησιμοποιούνταν ως έρμα για τα ισπανικά πλοία που ταξίδευαν στο Πόρτο Ρίκο.

Στα περιτειχίσματα του Σαν Κριστόμπαλ, ισπανικά κανόνια της παλιάς εποχής εξακολουθούν να επαγρυπνούν πάνω από το λιμάνι. Αντί για ισπανικά γαλιόνια φορτωμένα με χρυσάφι, τεράστια κρουαζιερόπλοια γεμάτα με τουρίστες συχνάζουν τώρα εκεί. Η ήρεμη ατμόσφαιρα και η φιλικότητα των κατοίκων του νησιού συμβάλλουν στη δημοτικότητα που έχει αυτή η πόλη ως τουριστικός προορισμός. Οι πεζοί εξακολουθούν να έχουν τον πρώτο λόγο στην παλιά πόλη, και έτσι οι καλόβολοι οδηγοί πολλές φορές περιμένουν υπομονετικά ενόσω οι άνθρωποι στέκονται στο δρόμο φωτογραφίζοντας στιγμιότυπα από τις διακοπές τους.

Τέσσερα Πολύτιμα Οικοσυστήματα που Αξίζουν Προστασία

Αν και το ένα τρίτο των κατοίκων του νησιού ζει στην περιοχή του Σαν Χουάν, το Πόρτο Ρίκο έχει και πολλά άλλα αξιοθέατα. Το νησί μπορεί να είναι σχετικά μικρό, αλλά η ποικιλία στο κλίμα και στη μορφολογία του το καθιστούν άσυλο για τη χλωρίδα και την πανίδα. Παρακάτω περιγράφονται τέσσερα μόνο από  τα ιδιάζοντα οικοσυστήματα που οι αρχές στο Πόρτο Ρίκο αγωνίζονται να προστατέψουν.

Ο Εθνικός Δρυμός Ελ Γιούνκε είναι καταφύγιο για την προστασία ενός από τα ελάχιστα τροπικά βροχερά δάση που έχουν απομείνει στην Καραϊβική. Καταρράκτες κοσμούν τις πλαγιές του. Τα πορτοκαλί άνθη των βρομελιών φωτίζουν την πράσινη βλάστηση του ορεινού δάσους, όπου τεράστια δέντρα φτέρης ανταγωνίζονται για χώρο με λιάνες και φοίνικες. Ο παπαγάλος του Πόρτο Ρίκο, αν και απειλείται με εξαφάνιση, καταφέρνει να επιβιώνει σε αυτό το άσυλο, ενώ ο κοκί​—ο χαρακτηριστικός μικροσκοπικός δενδρόβιος βάτραχος του Πόρτο Ρίκο—​δίνει ρυθμό στο δάσος με τα συνεχή, μουσικά καλέσματά του.

Από μακριά, οι πλαγιές του Ελ Γιούνκε μοιάζουν καλυμμένες με ασημένιο πέπλο. Το χρώμα προέρχεται από τα φύλλα του δέντρου γιαγκρούμο, ενός είδους το οποίο εξαπλώθηκε μετά την ερήμωση που προκάλεσε ο τυφώνας Χιούγκο πριν από αρκετά χρόνια. Η καινούρια βλάστηση είναι καλό σημάδι. «Το δάσος μπορεί να ανακάμψει από φυσικές καταστροφές χωρίς μεγάλη βοήθεια», εξήγησε ένας βιολόγος του πάρκου. «Ο πραγματικός κίνδυνος είναι η ανθρώπινη παρέμβαση». Το πάρκο φιλοξενεί περίπου 225 είδη δέντρων, 100 είδη φτέρης και 50 είδη ορχιδέας. Λόγω της πλούσιας χλωρίδας του, έχει ενταχθεί στις Προστατευόμενες Βιόσφαιρες των Ηνωμένων Εθνών.

Προστατευόμενη Βιόσφαιρα Γκουάνικα. Πιθανότατα εξακολουθεί να υφίσταται μόλις το 1 τοις εκατό των τροπικών ξηρών δασών του κόσμου. Ωστόσο, υπάρχει ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα τέτοιου δάσους σε απόσταση λίγων μόνο ωρών με το αυτοκίνητο από το Ελ Γιούνκε. Μερικοί βοτανολόγοι περιγράφουν το Γκουάνικα ως «το καλύτερο ίσως δείγμα βλάστησης υποτροπικού ξηρού δάσους στον κόσμο». Εκεί ζουν τα περισσότερα ενδημικά πουλιά του Πόρτο Ρίκο, καθώς και 750 είδη φυτών, από τα οποία το 7 τοις εκατό απειλούνται με εξαφάνιση. Τα ασυνήθιστα λουλούδια προσελκύουν κολίβρια και πλήθος πεταλούδων. Δίπλα στο ξηρό  δάσος εκτείνεται μια παρθένα ακτογραμμή όπου έρχονται πράσινες χελώνες και δερματοχελώνες για να γεννήσουν τα αβγά τους.

Μαγκρόβια Δάση και Κοραλλιογενείς Ύφαλοι. Το καταφύγιο Γκουάνικα περιλαμβάνει επίσης μια παράκτια ζώνη μαγκρόβιου δάσους. «Το καταφύγιό μας συμβάλλει σε υγιή μαγκρόβια βλάστηση, εφόσον δεν υπάρχει βιομηχανική ή αγροτική απορροή», εξηγεί κάποιος από τους φύλακες του πάρκου. «Η δε μαγκρόβια βλάστηση παρέχει ιδανικό περιβάλλον για την αναπαραγωγή πολλών ψαριών που ζουν στους κοραλλιογενείς υφάλους». Άλλα μοναδικά τουριστικά αξιοθέατα που εξαρτώνται από την παρθένα μαγκρόβια βλάστηση είναι οι κόλποι φωσφορισμού, αρκετοί από τους οποίους μπορούν να βρεθούν στο Πόρτο Ρίκο.​—Βλέπε  το παρακάτω πλαίσιο.

Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι στα ανοιχτά των ακτών προστατεύονται από την εντατική αλιεία, ενώ αρκετές νησίδες και υποθαλάσσιοι ύφαλοι έχουν χαρακτηριστεί εθνικά πάρκα. Αυτοί οι υποθαλάσσιοι κήποι προσφέρουν θαυμάσιο θέαμα στους δύτες, οι οποίοι μπορεί να συναντήσουν πρόσωπο με πρόσωπο χελώνες και μανάτους, καθώς και μια μεγάλη ποικιλία από πολύχρωμα ψάρια.

Παρ’ όλο που το Πόρτο Ρίκο δεν κατάφερε να εντυπωσιάσει τον Κολόμβο και απογοήτευσε τους κονκισταδόρες που αναζητούσαν πλούτη, προσφέρει ευχαρίστηση στους σύγχρονους επισκέπτες. Για αυτούς, το Πόρτο Ρίκο βρίθει από φυσικά πλούτη.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 16]

ΕΝΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ

Ένα μέρος που αξίζει να επισκεφτείτε είναι το Αστεροσκοπείο Αρεσίμπο, περίπου 80 χιλιόμετρα δυτικά του Σαν Χουάν. Εκεί υπάρχει το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο του κόσμου, του οποίου ο δίσκος, ή αλλιώς το κοίλο κάτοπτρο, έχει διάμετρο 305 μέτρων. Το μέγεθος αυτού του τηλεσκοπίου επιτρέπει στους αστρονόμους να παρατηρούν αντικείμενα που δεν μπορούν να εντοπιστούν από άλλα τηλεσκόπια.

[Ευχαριστίες]

Courtesy Arecibo Observatory/​David Parker/​Science Photo Library

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 17]

 “ΚΟΛΥΜΠΙ ΣΤΑ ΑΣΤΡΑ”

Στο νησί Βιέκες​—κοντά στην ακτή του Πόρτο Ρίκο—​υπάρχει ένας μικρός όρμος γνωστός ως Κόλπος Βιοφωσφορισμού. Το όνομά του οφείλεται στο ότι περιέχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση φωσφορούχων υδρόβιων οργανισμών στον κόσμο, όπως λέγεται. Οποτεδήποτε ενοχλούνται αυτά τα μικροσκοπικά πλάσματα​—γνωστά ως δινομαστιγωτά—​εκπέμπουν μια γαλαζοπράσινη λάμψη. Αυτό το χαρακτηριστικό δημιουργεί ένα από τα πιο ασυνήθιστα θεάματα της φύσης.

Οι επισκέπτες που έρχονται στη λιμνοθάλασσα τη νύχτα παρατηρούν για πρώτη φορά το φωσφορισμό όταν τα τρομαγμένα ψάρια απομακρύνονται γρήγορα από το σκάφος τους. Τα ίχνη τους μέσα στα σκοτεινά νερά λάμπουν σαν πράσινοι διάττοντες αστέρες. Όταν οι κολυμβητές πέφτουν στο νερό, κάθε κίνησή τους μπορεί να φανεί μέσα στο σκοτάδι. Καθώς βγάζουν τα χέρια τους από το νερό, οι σταγόνες πέφτουν από πάνω τους σαν άστρα που λαμπυρίζουν. «Είναι σαν να κολυμπάς μέσα στα άστρα!», είπε ενθουσιασμένος ένας επισκέπτης.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Ελ Μόρο

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Άποψη της παλιάς πόλης από το Σαν Κριστόμπαλ

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Παλιό Σαν Χουάν

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Φτέρη στο βροχερό δάσος Ελ Γιούνκε

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Η ακτογραμμή στο Γκουάνικα

[Ευχαριστίες]

© Heeb Christian/​age fotostock

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Παπαγάλοι του Πόρτο Ρίκο

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Κοραλλιογενής ύφαλος

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 14]

Passport Stock/​age fotostock

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 15]

All photos: Passport Stock/​age fotostock

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 17]

Parrots: U.S. Geological Survey/​Photo by James W. Wiley; reef: © Stuart Westmorland 2005; swimmer: Steve Simonsen