Ο Αργοκίνητος Βραδύπους

«ΓΡΗΓΟΡΑ! Φέρε τη μηχανή σου!» φώναξα στην αδελφή μου μόλις εντόπισα έναν πράσινο βραδύποδα στο μονοπάτι που ανοιγόταν μπροστά μου μέσα στη ζούγκλα. Βάλαμε όμως τα γέλια όταν αντιληφθήκαμε ότι δεν υπήρχε λόγος για βιασύνη​—ο βραδύπους είναι ένα από τα πιο αργοκίνητα ζώα στον κόσμο.

Για να μάθω περισσότερα για αυτό το θηλαστικό, επισκέφτηκα το Ζωολογικό Κήπο Άβε, στην πόλη Λα Γκαρίτα ντε Αλαχουέλα της Κόστα Ρίκα. Δεν πρόκειται για έναν απλό ζωολογικό κήπο. Είναι ένα κέντρο που ασχολείται με την περίθαλψη και την αποκατάσταση ζώων της τοπικής πανίδας, καθώς και με την επανένταξή τους στο φυσικό περιβάλλον. Εκεί γνώρισα τη βιολόγο Σίρλεϊ Ραμίρεζ, την ενθουσιώδη συντονίστρια ερευνών σε αυτό το κέντρο, η οποία με πήγε να δω τον Πελότα, το βραδύποδα που ζει στον κήπο. Το όνομά του στα ισπανικά σημαίνει «μπάλα». Και όντως, οι βραδύποδες κοιμούνται κουλουριασμένοι σαν μπάλες. Ο Πελότα είναι ένας διδάκτυλος βραδύπους στο μέγεθος μικρού σκύλου, με πυκνό και μαλακό τρίχωμα, πλακουτσωτή μύτη και υγρά μάτια, μεγάλα και καστανά.

Από την έρευνά μου είχα μάθει ότι οι βραδύποδες είναι μοναχικά ζώα και ότι γεννούν ένα μόνο νεογνό μία φορά το χρόνο περίπου. Το μωρό είναι γαντζωμένο στη μητέρα του τις πρώτες τέσσερις έως έξι εβδομάδες μέχρι να απογαλακτιστεί, αλλά μπορεί να παραμείνει ανεβασμένο πάνω στην κοιλιά της για τους επόμενους πέντε με οχτώ μήνες. Όλο εκείνο το διάστημα η μητέρα το ταΐζει με τα χείλη της τρυφερά και εύπεπτα φύλλα. Αργότερα, το μωρό τεντώνεται για να αποσπάσει και εκείνο φύλλα, μένοντας όμως πάντα γραπωμένο στη μητέρα του. Όσον καιρό είναι μαζί, η μητέρα εξοικειώνει επίσης το μωρό της με το μικρόκοσμό τους, στον οποίο θα περάσει όλη του τη ζωή.

Διδάκτυλοι, Τριδάκτυλοι, Πράσινοι και Ευαίσθητοι στο Κρύο

Έμαθα ότι ο βραδύπους που είχα δει στη ζούγκλα ήταν τριδάκτυλος. Αυτό το είδος έχει μια μαύρη μάσκα γύρω από τα μάτια του, κοντόχοντρη ουρά και μακριές τρίχες. Τα μπροστινά του άκρα είναι πολύ μακρύτερα από τα πίσω και έχει μια χρυσοκίτρινη κηλίδα ανάμεσα στους ώμους του. Διαθέτει εννιά αυχενικούς σπονδύλους, πράγμα που του επιτρέπει να στρίβει το κεφάλι μέχρι και 270 μοίρες αναζητώντας τα αγαπημένα του φύλλα. Αλλά γιατί είναι πράσινος; «Αυτή η πρασινωπή απόχρωση οφείλεται σε μικροσκοπικά φύκη που αναπτύσσονται στο τρίχωμά του», απαντάει η Σίρλεϊ.

Σε αντίθεση με τα τριδάκτυλα ξαδέλφια τους, που έχουν μακρύτερους βραχίονες, οι διδάκτυλοι βραδύποδες έχουν σχεδόν ισομεγέθη μπρος και πίσω άκρα. Το τρίχωμά τους είναι μακρύ, χρυσοκάστανο και απαλό στην αφή.

Ο βραδύπους όλη μέρα λιάζεται ψηλά στο θόλο του δάσους. Η θερμοκρασία του σώματός του κυμαίνεται από τους 24 βαθμούς Κελσίου, που είναι συνήθως η θερμοκρασία του περιβάλλοντος τη νύχτα, ως τους 33 βαθμούς Κελσίου την ημέρα​—τέτοιες διακυμάνσεις δεν βρίσκουμε σε κανένα άλλο θηλαστικό. Ο βραδύπους έχει τόσο μικρή μυϊκή μάζα ώστε δεν μπορεί να ριγήσει για να ζεσταθεί. Να γιατί συχνά κοιμάται κουλουριασμένος σαν μπάλα: για να αποφεύγει την απώλεια θερμότητας. Το κοντό, μαλακό υποτρίχωμά του λειτουργεί ως μόνωση. Και μια που μιλάμε για ύπνο, ο βραδύπους μπορεί να κοιμάται 20 ώρες την ημέρα!

Νωθρός και στο Φαγητό

Εφόσον η πέψη απαιτεί υψηλή σωματική θερμοκρασία για τη βακτηριακή δραστηριότητα και τη ζύμωση, η χαμηλή θερμοκρασία του βραδύποδα κάνει το μεταβολισμό του απίστευτα αργό. Στο στομάχι του, το οποίο έχει πολλά διαμερίσματα, τα φύλλα μπορεί να  κάνουν ως και έναν μήνα για να περάσουν από τα διάφορα στάδια της πέψης και να καταλήξουν στο λεπτό έντερο. Την εποχή των βροχών, όταν πολλές κρύες μέρες διαδέχονται η μία την άλλη, ο βραδύπους μπορεί να πεθάνει από ασιτία με το στομάχι γεμάτο. Η Σίρλεϊ εξηγεί: «Στην περίπτωση του βραδύποδα, η θερμότητα του ήλιου είναι απολύτως απαραίτητη για την πέψη».

Η ίδια προσθέτει: «Ανάμεσα στα καθήκοντά μου στο ζωολογικό κήπο είναι να περιποιούμαι τα ζώα και να καθαρίζω τα κλουβιά τους, οπότε αυτό που χαίρομαι περισσότερο στους βραδύποδες είναι ότι αφοδεύουν και ουρούν μόνο μία φορά την εβδομάδα! Τότε κατεβαίνουν στο έδαφος, σκάβουν μια τρύπα και θάβουν τα περιττώματά τους. Αυτό είναι το μόνο πράγμα που κάνουν στο έδαφος».

Σχεδιασμένος για να Ζει Ανάποδα

Οι βραδύποδες κάνουν σχεδόν τα πάντα κρεμασμένοι στα δέντρα​—τρώνε, κοιμούνται, ζευγαρώνουν και γεννούν. Αυτά τα μικρά θηλαστικά σχεδιάστηκαν ευφυώς από τον Δημιουργό τους για να ζουν σε έναν ανάποδο κόσμο. Ο βραδύπους κρατιέται με τα δάχτυλά του, τα οποία είναι εφοδιασμένα με γαμψά νύχια μήκους εφτά εκατοστών που αγκιστρώνονται σε κλαδιά και κληματίδες. Για να μη μουσκεύει το δέρμα του από τις τροπικές νεροποντές, ακόμη και το τρίχωμά του έχει ανάποδη φορά! Φύεται με κατεύθυνση από την κοιλιά προς την πλάτη​—ακριβώς το αντίθετο από τα άλλα χερσαία ζώα—​και έτσι το νερό της βροχής γλιστράει και φεύγει. Παρότι στο έδαφος ο βραδύπους είναι άχαρος και αδέξιος, όταν βρίσκεται πάνω στα κλαδιά οι αργές του κινήσεις είναι γεμάτες ασύγκριτη χάρη. Παραδόξως δε, είναι και δεινός κολυμβητής!

Τι άλλο έμαθα για αυτόν τον αθόρυβο θαμώνα των δεντροκορφών; Δύο πράγματα μου έκαναν εντύπωση. Πρώτον, είναι απίστευτα ικανός να αντέχει σε τραυματισμούς, καθώς και σε ποσότητες δηλητηρίου που θα επέφεραν το θάνατο σε άλλα ζώα. Τα σοβαρά τραύματα επουλώνονται γρήγορα και μολύνονται σπάνια. Επομένως, η καλύτερη κατανόηση των ανοσοποιητικών μηχανισμών του βραδύποδα θα ήταν χρήσιμη στην ιατρική έρευνα. Δεύτερον, οι άνθρωποι που είναι μονίμως βιαστικοί και αγχωμένοι ίσως ωφεληθούν αν μιμηθούν, τουλάχιστον ως έναν βαθμό, τους ήρεμους ρυθμούς και την ξενοιασιά του βραδύποδα.​—Από Συνεργάτιδα.

 [Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 15]

Ο «ΤΕΛΕΙΟΣ ΟΙΚΟΔΕΣΠΟΤΗΣ»

Η πρασινωπή απόχρωση στο πυκνό τρίχωμα του βραδύποδα δημιουργείται από συμβιωτικά φύκη, που αναπτύσσονται σε διαμήκη αυλάκια πάνω στις εξωτερικές τρίχες του ζώου. Ο βραδύπους φιλοξενεί τα φύκη, και αυτά με τη σειρά τους ανταποδίδουν την ευεργεσία παρέχοντάς του θρεπτικές ουσίες τις οποίες παίρνει είτε γλείφοντας τη γούνα του είτε απορροφώντας τες μέσα από το δέρμα του. Το γκριζοπράσινο χρώμα τον κάνει να μοιάζει με τούφα από ξερά φύλλα που κρέμονται από ένα κλαδί​—το τέλειο καμουφλάζ για τη ζούγκλα! Και όσο πιο πολύ ζει ο βραδύπους, τόσο πιο πολύ πρασινίζει!

[Ευχαριστίες]

Top right: © Michael and Patricia Fogden; bottom: © Jan Ševčík