Ηρώδης ο Μέγας​—Ένας Περίφημος Κατασκευαστής

ΒΑΣΙΛΕΨΕ περίπου τρεις δεκαετίες πριν από 2.000 χρόνια και πλέον. Το βασίλειό του είχε την έδρα του στην Ιουδαία και η κυριαρχία του εκτεινόταν σε μερικές από τις γύρω περιοχές. Έμεινε γνωστός στην ιστορία ως Ηρώδης ο Μέγας.

Συνήθως θυμόμαστε τον Ηρώδη ως φθονερό δολοφόνο ο οποίος σκότωσε, όχι μόνο μέλη της οικογένειάς του, αλλά και αβοήθητα αγοράκια. Όταν κάποιοι αστρολόγοι από την Ανατολή τού ανέφεραν ότι είχε γεννηθεί ένας μελλοντικός βασιλιάς, ο Ηρώδης προσποιήθηκε ότι επιθυμούσε να τιμήσει το παιδί. Τους ζήτησε να το βρουν και κατόπιν να επιστρέψουν σε αυτόν. Όταν όμως ο Θεός προειδοποίησε τους αστρολόγους να μην επιστρέψουν, ο Ηρώδης διέταξε να θανατωθούν όλα τα αγόρια ηλικίας δύο ετών και κάτω στη Βηθλεέμ, την πόλη όπου οι αστρολόγοι είχαν βρει τον Ιησού, καθώς και σε όλη την περιφέρειά της.​—Ματθαίος 2:1-18.

Νωρίτερα ωστόσο ο Ηρώδης είχε κερδίσει την εύνοια πολλών χάρη στα αξιοθαύμαστα οικοδομικά του έργα. Κατασκεύασε ναούς, αμφιθέατρα, ιπποδρόμια και υδραγωγεία, καθώς και ανάκτορα-φρούρια με πολυτελή λουτρά. Τα έργα του ήταν όντως εκπληκτικά​—προκαλούν το θαυμασμό ακόμα και των σύγχρονων μηχανικών που μελετούν τους συγκεκριμένους χώρους.

Ο Ηρώδης διάλεγε εντυπωσιακές τοποθεσίες και «πάντρευε» το αρχιτεκτονικό σχέδιο με το φυσικό τοπίο. Διακοσμούσε τα ανάκτορά του με περίτεχνες νωπογραφίες, πλούσια γύψινα ανάγλυφα και ψηφιδωτά δάπεδα. Εισήγαγε επίσης στην Ιουδαία τα λουτρά ρωμαϊκού τύπου, με αίθουσες ζεστού και χλιαρού λουτρού και θερμαινόμενα δάπεδα. Οικοδόμησε μάλιστα ολόκληρες πόλεις, μία εκ των οποίων με τεχνητό λιμάνι.

Η Καισάρεια και το Λιμάνι Της

Στην Καισάρεια, ο Ηρώδης κατασκεύασε ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια του ρωμαϊκού κόσμου. Οι διαστάσεις αυτού του λιμανιού έχουν καταπλήξει τους αρχαιολόγους. Υπήρχε αγκυροβόλιο για τον ελλιμενισμό εκατό πλοίων, το οποίο μαρτυρεί σιωπηλά ότι η Καισάρεια έγινε διεθνές κέντρο εμπορίου.

Οι προβλήτες και οι κυματοθραύστες κατασκευάστηκαν με τις πλέον προηγμένες μεθόδους της εποχής. Ωστόσο, οι ειδικοί προβληματίζονταν για το πώς ήταν δυνατόν να μεταφέρουν και να τοποθετήσουν οι εργάτες τους ογκόλιθους, οι οποίοι σύμφωνα με τον Ιουδαίο ιστορικό Φλάβιο Ιώσηπο είχαν διαστάσεις 15 × 3 × 3 μέτρα. Πιο πρόσφατα, όμως, κάποιοι δύτες ανακάλυψαν ότι οι ογκόλιθοι που χρησιμοποίησε ο Ηρώδης ήταν στην πραγματικότητα από σκυρόδεμα. Για να κατασκευάσουν τις προβλήτες και τους κυματοθραύστες, οι εργάτες έχυναν το σκυρόδεμα σε ξύλινα καλούπια τα οποία στη συνέχεια βύθιζαν και στερέωναν.

Στην καλοσχεδιασμένη αυτή πόλη υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Καίσαρα Αύγουστο, ανάκτορο, ιπποδρόμιο, θέατρο 4.000 θέσεων και υπόγειο αποχετευτικό δίκτυο. Υδραγωγεία και σήραγγες έφερναν πόσιμο νερό από πηγές του Όρους Κάρμηλος, το οποίο απείχε περίπου έξι χιλιόμετρα.

Η Ιερουσαλήμ και ο Ναός του Ηρώδη

Το μεγαλύτερο οικοδομικό έργο του Ηρώδη ήταν ο ναός της Ιερουσαλήμ. Ο αρχικός ναός στη συγκεκριμένη τοποθεσία είχε κατασκευαστεί από τον Βασιλιά Σολομώντα, σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά σχέδια που είχε λάβει μέσω θεϊκής έμπνευσης ο πατέρας του ο Δαβίδ. (1 Βασιλέων 6:1· 1 Χρονικών 28:11, 12) Ο ναός εκείνος καταστράφηκε από  τους Βαβυλωνίους περίπου 420 χρόνια αργότερα και, σχεδόν 90 χρόνια έπειτα από αυτό, αντικαταστάθηκε από ένα μάλλον λιτό οικοδόμημα το οποίο έχτισε ο Ζοροβάβελ, κυβερνήτης του Ιούδα.

Σχετικά με το ναό που κατασκεύασε ο Ηρώδης στην ίδια τοποθεσία, ο Ιώσηπος έγραψε: «Καθώς ήταν καλυμμένος παντού με χοντρές πλάκες χρυσού, από τη στιγμή που έβγαινε ο ήλιος αντανακλούσε τόσο δυνατά τη λάμψη, ώστε ακόμα και εκείνοι που έβαζαν τα δυνατά τους να τον αντικρίσουν απέστρεφαν τα μάτια, σαν να έβλεπαν τον ήλιο. Στους ξένους που πλησίαζαν έμοιαζε από μακριά με χιονισμένο όρος, μιας και ό,τι δεν ήταν χρυσό ήταν ολόλευκο».

Χιλιάδες άντρες χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή των τειχών αντιστήριξης του ναού, των οποίων η δυτική πλευρά είχε μήκος περίπου 500 μέτρα. Οι πελώριοι λίθοι των τειχών στερεώθηκαν χωρίς κονίαμα. Ένας από αυτούς ζύγιζε περίπου 400 τόνους, και σύμφωνα με κάποιον λόγιο «πουθενά στον κόσμο δεν υπήρχε άλλος με αυτό το μέγεθος». Δικαιολογημένα εντυπωσιάστηκαν οι μαθητές του Ιησού! (Μάρκος 13:1) Στην κορυφή των τειχών υπήρχε ένας τεράστιος επίπεδος χώρος που λεγόταν Όρος του Ναού και ήταν ο μεγαλύτερος τεχνητός επίπεδος χώρος του αρχαίου κόσμου. Θα μπορούσε να χωρέσει περίπου 16 γήπεδα ποδοσφαίρου!

Ο Ηρώδης κατασκεύασε και άλλα έργα στην Ιερουσαλήμ. Ένα από αυτά ήταν το φρούριο Αντωνία, παραπλεύρως του ναού που είχε χτίσει νωρίτερα. Κατασκεύασε επίσης ένα ανάκτορο και τρεις μοναδικούς πολυώροφους πύργους στην είσοδο της πόλης.

 Σαμάρεια και Ιεριχώ

Ο Ηρώδης έλαβε ως δώρο από τον Καίσαρα Αύγουστο την αρχαία πόλη της Σαμάρειας, την οποία ονόμασε Σεβαστή. Την εξωράισε με διάφορα οικοδομήματα, μεταξύ αυτών και ένα έργο που πιθανώς ήταν στάδιο περιβαλλόμενο από κιονοστοιχίες. Κατασκεύασε επίσης πολλά ευμεγέθη οικοδομήματα τα οποία διακόσμησε με περίτεχνες νωπογραφίες.

H Ιεριχώ βρίσκεται γύρω στα 250 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας στην Κοιλάδα του Ιορδάνη και έχει υποτροπικό κλίμα. Εκείνον τον καιρό, κάλυπτε έκταση 10.000 στρεμμάτων και έμοιαζε με κηπούπολη. Εκεί ο Ηρώδης κατασκεύασε ένα χειμερινό ανάκτορο. Ένωσε σε ένα τεράστιο συγκρότημα τρία ανάκτορα τα οποία είχε ήδη χτίσει, φροντίζοντας να έχει το κάθε κτίριο αίθουσες υποδοχής, λουτρά, κήπους και πισίνες. Δικαίως προτιμούσε την Ιεριχώ για χειμερινή του κατοικία!

Έξοχα Ανάκτορα-Φρούρια

Εντούτοις, ο Ηρώδης είχε και μια άλλη επιλογή για τη χειμερινή του διαμονή. Έφτιαξε ένα φρούριο στη Μασάδα, έναν τραπεζοειδή απόκρημνο βράχο, ο οποίος υψώνεται 400 και πλέον μέτρα πάνω από την επιφάνεια της Νεκράς Θαλάσσης. Σε αυτή την τοποθεσία, κατασκεύασε ένα κομψό τριεπίπεδο ανάκτορο με εξώστη και πισίνες, καθώς και ένα ακόμα ανάκτορο του οποίου εξέχον χαρακτηριστικό ήταν ένα ρωμαϊκό λουτρό που διέθετε σωλήνες θέρμανσης στους τοίχους και τουαλέτα με σύστημα καθαρισμού!

Σε αυτό το αφιλόξενο περιβάλλον της ερήμου, ο Ηρώδης δημιούργησε ένα συγκρότημα το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί βασιλικό κέντρο ευεξίας. Το εξόπλισε με δώδεκα δεξαμενές, ολικής χωρητικότητας σχεδόν 40.000.000 λίτρων νερού. Το φρούριο ήταν επίσης εφοδιασμένο με ένα λειτουργικό σύστημα συλλογής και αποθήκευσης βρόχινου νερού, οπότε υπήρχε άφθονο νερό για καλλιέργειες αλλά και για τις πισίνες και τα λουτρά.

Ένας άλλος άθλος μηχανικής του Ηρώδη ήταν το ανάκτορο-φρούριο που ονομαζόταν Ηρώδειο και βρισκόταν σε έναν ψηλό λόφο περίπου πέντε χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Βηθλεέμ. Αποτελούνταν από δύο κύρια μέρη: το Άνω Ηρώδειο και το Κάτω Ηρώδειο. Το άνω μέρος περιλάμβανε ένα επιβλητικό ανάκτορο-φρούριο με έναν πενταώροφο ανατολικό πύργο στην κορυφή του​—τώρα ερειπωμένο—​ο οποίος άλλοτε δέσποζε στον ορίζοντα. Πριν από δύο χρόνια, διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία ανέφεραν ότι στις άνω πλαγιές του Ηρωδείου ανακαλύφτηκαν ερείπια του τάφου του Ηρώδη, και δήλωσαν ότι αυτό επιβεβαιώνει τα όσα έγραψε ο Ιώσηπος τον πρώτο αιώνα περί νεκρικής πομπής του Ηρώδη σε εκείνη την τοποθεσία.

Το Κάτω Ηρώδειο είχε κάποτε ένα συγκρότημα βοηθητικών και διοικητικών χώρων. Πυρήνας του ήταν ένας κήπος ρωμαϊκού τύπου​—στολισμένος με κίονες—​ο οποίος περιέκλειε μια τεράστια «κολυμβήθρα»-δεξαμενή με ένα διακοσμητικό νησί στο μέσο της. Αυτή η δεξαμενή ήταν σχεδόν διπλάσια από μια σύγχρονη πισίνα Ολυμπιακών διαστάσεων. Λειτουργούσε κυρίως ως ταμιευτήρας, αλλά χρησιμοποιούνταν επίσης για κολύμπι, ακόμα και για βαρκάδα. Το νερό ερχόταν μέσω υδραγωγείου από μια πηγή που απείχε πέντε χιλιόμετρα.

Πριν από μερικά χρόνια, ένας επισκέπτης είπε τα εξής για το τοπίο της περιοχής: «Προς τα ανατολικά, μπορούσαμε να δούμε ως και τη Νεκρά Θάλασσα. Μπροστά μας απλωνόταν η έρημος του Ιούδα, όπου κρυβόταν ο Δαβίδ τον καιρό που τον καταδίωκε ο Σαούλ. Βλέποντας τους γκρεμούς και τα υψώματα της περιοχής, καταλάβαμε πώς κατάφερνε να ξεφεύγει, αφού από παιδί ήξερε καλά εκείνα τα μέρη. Σκεφτήκαμε επίσης ότι, ενώ έβοσκε τα πρόβατά του, ίσως σκαρφάλωνε συχνά σε αυτόν εδώ το λόφο για να θαυμάσει την υπέροχη θέα που απολαμβάναμε τώρα εμείς».

Βιβλία ολόκληρα έχουν γραφτεί για τα οικοδομικά έργα του Ηρώδη. Έχουν γίνει πολλές εικασίες σχετικά με τους λόγους για τους οποίους καταπιάστηκε με ένα τόσο εκτεταμένο οικοδομικό πρόγραμμα. Μερικοί διατείνονται ότι το έκανε για την προσωπική του δόξα ή για να αποσπάσει πολιτική εύνοια. Όποιο και αν ήταν το κίνητρο, αυτή η σύντομη εξέταση επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο Ηρώδης ο Μέγας, εκτός από αμείλικτος δυνάστης, ήταν και περίφημος κατασκευαστής.

 [Εικόνα στη σελίδα 25]

ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ

Καλλιτεχνική απεικόνιση

[Εικόνα στη σελίδα 25]

ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΣΤΗΝ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Μακέτα

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΗΡΩΔΗ

Μακέτα

[Εικόνα στη σελίδα 26]

ΜΑΣΑΔΑ

Ερείπια του τριεπίπεδου ανακτόρου

[Ευχαριστίες]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Εικόνα στη σελίδα 26]

ΗΡΩΔΕΙΟ

Καλλιτεχνική απεικόνιση

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 25]

Caesarea: Hiram Henriquez/​National Geographic Stock; Palace: Courtesy of Israel Museum, Jerusalem, and Todd Bolen/​Bible Places.com