Τότε που ο Ήλιος Έγινε Κόκκινος

ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ του 1783, ένα παράξενο, ξηρό νέφος κάλυψε επί μήνες μεγάλα τμήματα του Βόρειου Ημισφαιρίου. Ο ήλιος έγινε κατακόκκινος, η βλάστηση υπέστη μεγάλες καταστροφές και αμέτρητοι άνθρωποι πέθαναν. Μάλιστα, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, μόνο στη Γαλλία και στην Αγγλία, οι ζωές που αφαίρεσε το νέφος ανήλθαν σε δεκάδες χιλιάδες. Πολλοί άλλοι αρρώστησαν​—προφανώς τόσο πολλοί ώστε οι αγρότες δυσκολεύονταν να βρουν εργάτες για τη συγκομιδή όσων προϊόντων δεν είχαν επηρεαστεί.

Το νέφος αυτό χαρακτηρίστηκε «ένα από τα πιο αξιοσημείωτα μετεωρολογικά και γεωφυσικά φαινόμενα της περασμένης χιλιετίας». Εκείνον τον καιρό, όμως, μόνο οι κάτοικοι της Ισλανδίας ήξεραν την αιτία​—επρόκειτο για μια τοπική ηφαιστειακή έκρηξη, ο τύπος της οποίας παρατηρείται σύμφωνα με τους ειδικούς ανά μερικούς αιώνες. Όπως είναι ευνόητο, περισσότερο πλήγηκε η Ισλανδία, η οποία υπολογίζεται ότι έχασε το 20 τοις εκατό του πληθυσμού της.

Η Σχισμογενής Έκρηξη του Ηφαιστείου Λάκι

Στις 8 Ιουνίου του 1783, οι κάτοικοι της περιοχής Σίδα στη νότια Ισλανδία είδαν τα πρώτα δυσοίωνα σημάδια της σχισμογενούς έκρηξης του ηφαιστείου Λάκι, όπως είναι πλέον γνωστή. Με βάση τα στοιχεία που κατέγραψαν παρατηρητές σε διάφορες χώρες, οι ερευνητές κατάφεραν να φτιάξουν έναν χάρτη ο οποίος απεικονίζει πώς κινούνταν κάθε μέρα το ηφαιστειακό νέφος. Ένας από τους αυτόπτες μάρτυρες στην Ισλανδία, ο Γιον Στίνγκριμσον, ανέφερε ότι είδε «ένα μαύρο σύννεφο» που ερχόταν από το βορρά. Όλα σκοτείνιασαν γύρω του, και το έδαφος σκεπάστηκε από λεπτή τέφρα. Κατόπιν άρχισαν σεισμοί και δονήσεις. Ο ίδιος παρατήρησε ότι, μια εβδομάδα αργότερα, «ξεχύθηκε ένας τρομερός χείμαρρος φωτιάς από το φαράγγι του [ποταμού] Σκάφταου» καταπίνοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Ο Στίνγκριμσον κατέγραφε λεπτομερώς τις εξελίξεις επί οχτώ μήνες.

Από ένα ρήγμα 25 χιλιομέτρων στο φλοιό της γης, εκτινάχθηκαν με μια βασαλτική σχισμογενή έκρηξη, όπως λέγεται επιστημονικά, 15 κυβικά χιλιόμετρα λάβας​—ήταν η μεγαλύτερη εκροή λάβας από καταγεγραμμένη ηφαιστειακή έκρηξη! Διάπυροι πίδακες πετρογενούς τήγματος ανήλθαν εκατοντάδες μέτρα στον αέρα και το ποτάμι της λάβας διένυσε απόσταση 80 χιλιομέτρων από το ρήγμα, καλύπτοντας έκταση 580 τετραγωνικών χιλιομέτρων και γεμίζοντας την κοίτη του ποταμού Σκάφταου.

Στη διάρκεια του επόμενου έτους, η τέφρα και οι τοξικές ουσίες που είχαν επικαθήσει στη χλόη της ισλανδικής υπαίθρου σκότωσαν το 50 τοις εκατό και πλέον των βοοειδών και γύρω στο 80 τοις εκατό των αλόγων και των προβάτων. Ακολούθησε μεγάλη πείνα. Από το ρήγμα Λάκι εκλύθηκαν επίσης στην ατμόσφαιρα περίπου 122 εκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του θείου, το οποίο καθώς ενώθηκε με τους υδρατμούς παρήγαγε σχεδόν 200 εκατομμύρια τόνους όξινων αερολυμάτων. a

Επηρεάζονται Μακρινά Μέρη

Εκείνο το καλοκαίρι, οι άνεμοι μετέφεραν το τοξικό νέφος πολύ μακριά. Οι κάτοικοι της Βρετανίας και της Γαλλίας το περιέγραψαν σαν μια «παράξενη ομίχλη ή σύννεφο καπνού» που δεν έμοιαζε με τίποτα από ό,τι είχαν δει μέχρι τότε. Το θειούχο, δύσοσμο αυτό νέφος προκαλούσε παθήσεις του αναπνευστικού, δυσεντερία, πονοκεφάλους, ενοχλήσεις στα μάτια  και στο λαιμό, καθώς και άλλα προβλήματα. Μικροί και μεγάλοι πέθαιναν από το διοξείδιο του θείου και το θειικό οξύ που περιείχε το πυκνό νέφος.

Σύμφωνα με μια πληροφορία από τη Γερμανία, μέσα σε μία και μόνο νύχτα ξεράθηκαν τα φύλλα των δέντρων στις όχθες του ποταμού Εμς. Στην Αγγλία, τα κηπευτικά μαράθηκαν και τα φύλλα των φυτών κάηκαν. Παρόμοια φαινόμενα παρατηρήθηκαν και στη Γαλλία, στην Ουγγαρία, στην Ιταλία, στην Ολλανδία, στη Ρουμανία, στη Σκανδιναβία και στη Σλοβακία. Το νέφος έγινε μάλιστα ορατό σε μέρη τόσο μακρινά όσο η Πορτογαλία, η Τυνησία, η Συρία, η Ρωσία, η δυτική Κίνα και το Νιουφάουντλαντ.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι επηρεάστηκε και η θερμοκρασία, καθώς η ηλιακή ακτινοβολία δεν μπορούσε να διαπεράσει την τρομερά μολυσμένη ατμόσφαιρα. Το 1784, η θερμοκρασία στην ηπειρωτική Ευρώπη ήταν περίπου δύο βαθμούς χαμηλότερη από ό,τι ήταν κατά μέσο όρο στο διάστημα 1750-1800. Στην Ισλανδία ήταν σχεδόν πέντε βαθμούς χαμηλότερη. Ο χειμώνας του 1783/1784 στη Βόρεια Αμερική ήταν τόσο κρύος ώστε «ο Μισισιπής κατέβασε πάγους . . . οι οποίοι βγήκαν στον Κόλπο του Μεξικού».

Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι η παρ’ ολίγον εξαφάνιση του λαού Κάουερακ, μιας ομάδας Εσκιμώων Ίνουιτ στη βορειοδυτική Αλάσκα, συνδέεται ίσως με την πείνα που προκλήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου Λάκι. Μελέτες σε δακτυλίους δέντρων έδειξαν ότι το καλοκαίρι του 1783 ήταν το ψυχρότερο καλοκαίρι της Αλάσκας σε διάστημα 400 και πλέον χρόνων. Μάλιστα μια προφορική παράδοση των Κάουερακ λέει ότι, κάποια χρονιά, το καλοκαίρι τελείωσε τον Ιούνιο και ακολούθησε φοβερό κρύο και πείνα.

Το Ηφαίστειο Λάκι και ο Σημερινός Κόσμος

Η φυσική καταστροφή του 1783 έχει σχεδόν ξεχαστεί, εν μέρει επειδή συνέβη πριν από πολύ καιρό, αλλά και επειδή οι περισσότεροι που την έζησαν τότε δεν ήξεραν την αιτία. Στην Ισλανδία, όμως, θυμούνται την έκρηξη του ηφαιστείου Λάκι ως τη μεγαλύτερη φυσική καταστροφή στην ιστορία της χώρας.

Μερικοί ερμήνευσαν εκείνη τη συμφορά ως θεϊκή τιμωρία. Εντούτοις, η Αγία Γραφή δεν υποστηρίζει αυτή την άποψη. (Ιακώβου 1:13) Ο Θεός δεν τιμωρεί συλλήβδην καλούς και κακούς, διότι «όλες οι οδοί του είναι δικαιοσύνη». (Δευτερονόμιο 32:4) Η μελλοντική παρέμβασή του στις ανθρώπινες υποθέσεις θα αποτελέσει θρίαμβο της δικαιοσύνης. Η Γραφή δείχνει ότι ο Θεός θα το κάνει αυτό με σκοπό να εξαλείψει οτιδήποτε προκαλεί θάνατο και πόνο, πράγμα που περιλαμβάνει και τις φυσικές καταστροφές.​—Ησαΐας 25:8· Αποκάλυψη 21:3, 4.

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 14, 15]

Αεροφωτογραφία του ρήγματος Λάκι

[Εικόνα στη σελίδα 14, 15]

Πύρινος πίδακας λάβας

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Δορυφορική εικόνα της Ισλανδίας

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 14]

Lava fountain: © Tom Pfeiffer; aerial photo: U.S. Geological Survey; satellite photo: Jacques Descloitres, MODIS Rapid Response Team, NASA/​GSFC