Η Φαλακρή Χαλκόκοτα​—Ένα «Δέσμιο» Αποδημητικό

ΜΙΑ πενταμελής οικογένεια ετοιμάζεται να ξεκινήσει για ένα μακρινό ταξίδι, και οι φίλοι τους έχουν μαζευτεί για να τους αποχαιρετήσουν. Η οικογένεια ρίχνει μια τελευταία ματιά στο μέρος που υπήρξε σπίτι της επί πολύ καιρό και αναχωρεί. Οι παριστάμενοι συνεχίζουν να τους κοιτούν, ώσπου οι πέντε τους απομακρύνονται και χάνονται στα βάθη του ορίζοντα.

Βρισκόμαστε στο Κέντρο Αναπαραγωγής της Φαλακρής Χαλκόκοτας στο Μπιρετζίκ της Τουρκίας, μια πόλη δίπλα στον ποταμό Ευφράτη. Η οικογένεια που μόλις αναχώρησε είναι μια ομάδα από φαλακρές χαλκόκοτες, ένα είδος απειλούμενο από εξαφάνιση. Κάθε πουλί έχει στο πόδι του έναν δορυφορικό πομπό. Οι φίλοι τους​—το προσωπικό του κέντρου και οι επισκέπτες—​παρακολουθούν με αγωνία καθώς τα πουλιά πετούν προς το άγνωστο. Ανησυχούν μη τυχόν δεν ξαναγυρίσουν.

Τι είδους πουλί είναι η φαλακρή χαλκόκοτα; Πού πηγαίνει όταν αποδημεί; Και γιατί υπάρχει τόσο ενδιαφέρον για την αποδήμησή της;

Γνωρίστε τη Φτερωτή μας Φίλη

Όταν η φαλακρή χαλκόκοτα εκκολάπτεται, έχει στο κεφάλι της πούπουλα. Καθώς ενηλικιώνεται, όμως, αυτά πέφτουν, εξού και το όνομά της. Στο υπόλοιπο σώμα, έχει μαύρο φτέρωμα το οποίο αποκτά χαλκοπράσινες και μοβ ανταύγειες στο φως του ήλιου. Με εξαίρεση την κορυφή του κεφαλιού, το δέρμα της και το ράμφος της έχουν κόκκινο χρώμα. Έχει επίσης μακριά φτερά στον αυχένα.

Η φαλακρή χαλκόκοτα ενηλικιώνεται σε τρία με τέσσερα χρόνια. Συνήθως ζει 25 έως 30 χρόνια. Τρέφεται με έντομα, σαύρες, ακόμα και μικρά θηλαστικά. Τα θηλυκά γεννούν ένα ως τρία αβγά το χρόνο τα οποία κλωσούν επί τέσσερις περίπου εβδομάδες. Οι φαλακρές χαλκόκοτες έχουν ένα εντυπωσιακό χαρακτηριστικό​—μένουν με το ίδιο ταίρι όλη τους τη ζωή. Όταν πεθαίνει το ένα, το άλλο πενθεί. Πολλές φορές, μάλιστα, έχει παρατηρηθεί ότι πουλιά που είχαν  χάσει το ταίρι τους πέθαναν επειδή αρνούνταν να φάνε ή έκαναν βουτιά θανάτου από κάποιον ψηλό βράχο.

Οι ντόπιοι στο Μπιρετζίκ θα σας πουν ότι μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα η επιστροφή της φαλακρής χαλκόκοτας από το αποδημητικό της ταξίδι αποτελούσε αφορμή για γιορτή. Τη θεωρούσαν προάγγελο της άνοιξης. Στη γιορτή αυτή, που γινόταν στα μέσα Φεβρουαρίου, ανέλκυαν τις βάρκες από τον ποταμό Ευφράτη με τυμπανοκρουσίες και πανηγυρισμούς.

Εκείνα τα χρόνια, τα σμήνη αυτών των πουλιών ήταν τόσο πολυπληθή ώστε έμοιαζαν με πελώρια μαύρα σύννεφα στον ουρανό. Ωστόσο, τον περασμένο αιώνα​—ιδίως τα τελευταία 50 χρόνια—​ο αριθμός τους μειώθηκε κατακόρυφα. Κάποτε υπήρχαν 500 με 600 αναπαραγωγικά ζεύγη στην αποικία του Μπιρετζίκ, αλλά ο πληθυσμός τους δέχτηκε βαρύτατο πλήγμα από τα φυτοφάρμακα που άρχισαν να χρησιμοποιούνται τη δεκαετία του 1950. Σήμερα, έχουν απομείνει ελάχιστες φαλακρές χαλκόκοτες στον κόσμο.

Προστασία του Είδους στην Τουρκία

Το Κέντρο Αναπαραγωγής της Φαλακρής Χαλκόκοτας στο Μπιρετζίκ ιδρύθηκε το 1977. Αρχικά, οι υπεύθυνοι του κέντρου άφηναν τα πουλιά να αποδημούν κάθε χρόνο μέχρι και το 1990, οπότε επέστρεψε μόνο ένα. Έκτοτε, δεν τους επέτρεπαν να αποδημήσουν. Την εποχή που κανονικά θα άρχιζε η αποδήμηση, μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου, το προσωπικό τα έβαζε σε μεγάλα κλουβιά. Τα ελευθέρωναν το Φεβρουάριο ή το Μάρτιο του επόμενου έτους, την εποχή που λογικά θα επέστρεφαν.

Το 1997 αποφασίστηκε να επιτρέψουν σε μερικά να αποδημήσουν. Δυστυχώς, κανένα από τα 25 πουλιά που αφέθηκαν ελεύθερα δεν φάνηκε ξανά. Από το 1998 και έπειτα, συνέχιζαν να βάζουν όλα τα πουλιά στα κλουβιά για να μην μπορούν να αποδημήσουν. Μολαταύτα, η αποικία ακμάζει. Αυτή τη στιγμή, το κέντρο αναπαραγωγής έχει σχεδόν εκατό πουλιά.

Το Μέλλον της Φαλακρής Χαλκόκοτας

Δυστυχώς, από την πενταμελή οικογένεια που αναφέρθηκε στην αρχή και η οποία απελευθερώθηκε το 2007, επέστρεψαν μόνο δύο πουλιά. Αργότερα, το 2008, επιτράπηκε σε μια ακόμα ομάδα να αποδημήσει. Το λυπηρό είναι ότι και αυτά δεν κατάφεραν να επιστρέψουν. Οι αρμόδιοι αναφέρουν ότι τα πουλιά είχαν ταξιδέψει προς νότο μέχρι την Ιορδανία αλλά πέθαναν από δηλητηρίαση. Αυτό σημαίνει ότι, παρά την αύξηση του πληθυσμού τους στο κέντρο αναπαραγωγής και όλες τις προσπάθειες των επιστημόνων και των αρχών, το μέλλον της φαλακρής χαλκόκοτας είναι ακόμα αβέβαιο.

Όπως έδειξαν αυτές οι πρόσφατες απόπειρες αποδήμησης, παρότι οι φαλακρές χαλκόκοτες είχαν μείνει δέσμιες για τη δική τους ασφάλεια, δεν ξέχασαν τα αποδημητικά τους ένστικτα. Αυτό επιβεβαιώνει τα λόγια της Αγίας Γραφής στο εδάφιο Ιερεμίας 8:7: «Ο πελαργός στους ουρανούς γνωρίζει καλά τους προσδιορισμένους καιρούς του· και το τρυγόνι και το πετροχελίδονο και ο πυκνόνωτος​—το καθένα τηρεί τον καιρό του ερχομού του».

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 10]

Left: Richard Bartz; right: © PREAU Louis-Marie/age fotostock