Από το Φλοιό στο Μπουκάλι​—Η Ιστορία του Φελλού

Μπορείτε να σκεφτείτε έναν φλοιό δέντρου που να είναι απαραίτητος σε μηχανές, μπάλες του κρίκετ και του μπέιζμπολ και στην παρασκευή σαμπάνιας​—έναν φλοιό που χρησιμοποίησαν πριν από χιλιάδες χρόνια ψαράδες αλλά και κομψές κυρίες και ο οποίος έχει φτάσει ως και στο έξω διάστημα; Το εκπληκτικότερο είναι ότι αυτός ο μοναδικός φλοιός μπορεί να καλύψει όλες αυτές τις ανάγκες χωρίς να κοπεί το δέντρο!

Ο ΦΕΛΛΟΣ είναι το εξωτερικό στρώμα του φλοιού που παράγει η φελλοφόρος δρυς. Δεν είναι όμως ένας συνηθισμένος φλοιός. Είναι ελαφρύς, ανθεκτικός στη φωτιά και ελαστικός.

Η φελλοφόρος δρυς προσφέρει με απλοχεριά τον ανθεκτικό της φλοιό επί σειρά ετών. Αν ο φλοιός δεν συλλεχθεί, μπορεί να φτάσει σε πάχος τα 25 εκατοστά​—ένα πρακτικό «πανωφόρι» που προστατεύει το δέντρο από το κρύο, τον καύσωνα και τις πυρκαγιές. Όταν συλλέγεται, το δέντρο τον αντικαθιστά σιγά σιγά μέσα σε δέκα περίπου χρόνια.

Η Πορτογαλία συνεισφέρει περίπου το 55% της παγκόσμιας παραγωγής φελλού, η Ισπανία περίπου το 30% και άλλες χώρες (μεταξύ αυτών η Αλγερία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Μαρόκο και η Τυνησία) το υπόλοιπο 15%. a

Οι Πολλές Χρήσεις Του

Οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες ανακάλυψαν ότι από το φλοιό αυτού του δέντρου μπορούσαν να φτιάξουν εξαιρετικούς φελλούς για τα αλιευτικά τους δίχτυα, αλλά και άνετες σόλες για τα σανδάλια τους. Από ό,τι φαίνεται, χρησιμοποιούσαν επίσης πώματα από φελλό για τα δοχεία τους. Εφόσον ο φελλός διατηρεί την ελαστικότητά του ακόμη και σε υψηλές θερμοκρασίες, προσφέρεται ιδιαίτερα για φλάντζες μηχανών. Είναι επίσης βασικό στοιχείο του συστήματος θερμομόνωσης μερικών διαστημόπλοιων.

Πολλοί χρησιμοποιούν πλακίδια από φελλό για το δάπεδο ή τους τοίχους των σπιτιών τους, χάρη στην ευχάριστη αισθητική του αλλά και στις μονωτικές του ιδιότητες. Επίσης, οι κατασκευαστές αθλητικών ειδών τον θεωρούν αναντικατάστατο υλικό για τον πυρήνα της μπάλας του μπέιζμπολ ή για τη λαβή του καλαμιού ψαρέματος. Βέβαια, οι περισσότεροι άνθρωποι τον ξέρουν από τα πώματα στα μπουκάλια του κρασιού και της σαμπάνιας.​—Βλέπε το πλαίσιο «Το Ιδανικό Πώμα».

Φιλικός Προς το Περιβάλλον

Ένα καλά φροντισμένο δάσος με φελλοφόρους δρυς είναι ζωντανή απόδειξη του ότι ο άνθρωπος μπορεί να συνεργαστεί αρμονικά με τη φύση​—δρέποντας τα αγαθά της χωρίς να λεηλατεί τον πλούτο της. Οι γέρικες δρύες ομορφαίνουν την περιοχή,  παρέχουν σκιά και τροφή στα βοοειδή που βόσκουν κάτω από τα κλαδιά τους και μετριάζουν την ανυπόφορη καλοκαιρινή ζέστη.

Αρκετά πουλιά που απειλούνται με εξαφάνιση​—μεταξύ αυτών και ο αυτοκρατορικός αετός, ο μαύρος γύπας και ο μαυροπελαργός—​βρίσκουν μέρος για να φωλιάσουν μόνο στις μεγάλες φελλοφόρους δρυς. Αυτά τα δάση αποτελούν επίσης το τελευταίο οχυρό του ιβηρικού λύγκα, ο οποίος είναι είδος υπό εξαφάνιση. Πρόσφατα, το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση δήλωσε ότι η επιβίωση αυτού του είδους λύγκα εξαρτάται από την ευημερία της βιομηχανίας φελλού στην Ισπανία και στην Πορτογαλία.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα βγάλετε το φελλό από ένα μπουκάλι κρασί, σταθείτε για λίγο και σκεφτείτε τι κρατάτε στο χέρι σας: ένα φυσικό, βιοδιασπώμενο και ανανεώσιμο υλικό, του οποίου η χρήση προστατεύει το περιβάλλον. Και είναι απλώς το προϊόν ενός δέντρου!

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 20]

«Το Ιδανικό Πώμα»

Ο Μιγκέλ Ελένα, διευθυντής του Ινστιτούτου για το Φελλό, το Ξύλο και τον Ξυλάνθρακα, το οποίο εδρεύει στην Εστρεμαδούρα της Ισπανίας, εξηγεί περισσότερα για αυτή τη χρήση του φελλού.

Πόσο καλός είναι ο φελλός ως πώμα;

Έχω δει να βγάζουν φελλούς από μπουκάλια εκατό και πλέον ετών και το κρασί να είναι σε άριστη κατάσταση! Ο φελλός είναι το ιδανικό πώμα.

Τι ηλικία πρέπει να έχει μια φελλοφόρος δρυς ώστε ο φλοιός της να είναι κατάλληλος για πώματα;

Για ένα πώμα πρώτης ποιότητας, το δέντρο πρέπει να είναι τουλάχιστον 50 ετών, παρότι η πρώτη συλλογή μπορεί να γίνει και όταν είναι 25. Φυσικά, λίγοι είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν σε μια καλλιέργεια που δεν θα αποφέρει ιδιαίτερο κέρδος για 50 χρόνια. Μάλιστα, δεν νομίζω να υπάρχει άλλη βιομηχανία που να χρειάζεται τόσο χρόνο για να αποδώσει οικονομικά.

Πόσο ζει μια φελλοφόρος δρυς;

Γενικά ζει γύρω στα 200 χρόνια, αν και κάποια δέντρα έχουν ζήσει πολύ περισσότερο. Ο φελλός συλλέγεται κάθε εννιά χρόνια.

Ποιες προσπάθειες γίνονται για να συνεχιστεί η παραγωγή του φελλού;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η κυβέρνηση της περιφέρειάς μας προσφέρουν επιδοτήσεις για να προωθήσουν την καλλιέργεια αυτού του δέντρου. Τα πρόσφατα χρόνια έχουμε δημιουργήσει πολλά καινούρια φυτώρια και έχουμε βελτιώσει υπάρχουσες καλλιέργειες.

Ποιες είναι οι πρόσφατες εξελίξεις στην παραγωγή φελλού;

Τα τελευταία 20 χρόνια, έχουμε κάνει πολλές έρευνες για να εξακριβώσουμε ποια είναι τα καλύτερα βελανίδια για τα νέα φυτώρια. Συνεργαζόμαστε επίσης με άλλες χώρες παραγωγής φελλού για να βελτιώσουμε το προϊόν. Έχουμε αρχίσει επίσης να χρησιμοποιούμε ένα μικρό χειροπρίονο χάρη στο οποίο οι εργάτες μπορούν να αποφλοιώνουν το δέντρο καλύτερα​—αυτή η εργασία γινόταν επί αιώνες με τσεκούρι.

 [Εικόνα στη σελίδα 19]

Ο φλοιός ξαναδημιουργείται ύστερα από κάθε αποφλοίωση

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Επιδέξιοι εργάτες αφαιρούν προσεκτικά το φλοιό

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Οι φλοιοί στοιβάζονται, έτοιμοι για το επόμενο βήμα

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Οι φελλοί άριστης ποιότητας δουλεύονται ακόμη με το χέρι

[Εικόνα στις σελίδες 18, 19]

Τα υπολείμματα και τα θρύμματα μαζεύονται για να κατασκευαστούν φελλοί κατώτερης ποιότητας και άλλα προϊόντα