Η Προχριστιανική Προέλευση του Χριστουγεννιάτικου Δέντρου

ΣΕ ΠΟΛΛΑ μέρη του κόσμου, το αειθαλές χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι πασίγνωστο εορταστικό και εμπορικό σύμβολο. Η θρησκευτική του προέλευση είναι βαθιά ριζωμένη και φτάνει πολύ πίσω στην ανθρώπινη ιστορία.

Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στην επαρχία Μπόχουσλεν στις δυτικές ακτές της Σουηδίας και στη γειτονική επαρχία Έστφολ της Νορβηγίας. Σε αυτές τις περιοχές, έχουν βρεθεί πάνω από 75.000 βραχογραφίες σε περίπου 5.000 διαφορετικές τοποθεσίες. Οι αρχαιολόγοι τοποθετούν πολλές από αυτές στην περίοδο μεταξύ 1800 και 500 Π.Κ.Χ. a

Αυτές οι ιδιαίτερες βραχογραφίες ρίχνουν φως στα όσα πίστευαν άνθρωποι που έζησαν πολύ καιρό προτού γεννηθεί ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ. Για παράδειγμα, ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι στην αρχαιότητα, σε περιοχές της σημερινής Σουηδίας και της Νορβηγίας, αειθαλή δέντρα όπως το έλατο χρησιμοποιούνταν ως ιερά σύμβολα.

Αλλά πώς εξηγείται το ότι άνθρωποι που ζούσαν σε αυτές τις παράκτιες περιοχές του μακρινού βορρά έφτιαχναν βραχογραφίες που απεικόνιζαν έλατα; Ορισμένοι μελετητές θεωρούν πως αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι κατά την προχριστιανική εποχή, οπότε έγιναν οι βραχογραφίες, αυτά τα δέντρα αποτελούσαν προφανώς σπάνιο θέαμα στην περιοχή. Εύλογα, ένα δέντρο που μένει διαρκώς πράσινο, ή «ζωντανό», ενώ άλλα δέντρα γύρω του φαίνεται πως πεθαίνουν όταν κάνει κρύο, πρέπει να απέπνεε κάτι το μυστηριώδες.

Τα δέντρα έχουν χρησιμοποιηθεί ως σύμβολα της ζωής, της επιβίωσης και της αθανασίας σε πολλούς πολιτισμούς παγκοσμίως. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί λαξεύτηκαν σε βράχους των περιοχών Μπόχουσλεν και Έστφολ εικόνες δέντρων που σαφέστατα αναπαριστούν αειθαλή έλατα αιώνες προτού αυτά αρχίσουν να αποτελούν μέρος του τοπίου εκεί.

Το βιβλίο Οι Βραχογραφίες στην Παραμεθόριο (Rock Carvings in the Borderlands), το οποίο εκδόθηκε σε συνεργασία με το Σουηδικό Συμβούλιο Εθνικής Κληρονομιάς, λέει: «Οι απεικονίσεις δέντρων στις βραχογραφίες δείχνουν ότι ήδη από την Εποχή του Χαλκού η νότια Σκανδιναβία εντασσόταν σε ένα ευρύτερο θρησκευτικό και πολιτιστικό πλαίσιο που κάλυπτε ολόκληρη την Ευρώπη και μεγάλα τμήματα της Ασίας. Η θρησκεία και η κοσμολογία προσαρμόζονταν στα μέτρα των ανθρώπων που βιοπορίζονταν από τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Αυτοί λάτρευαν λίγο πολύ τις ίδιες θεότητες, με τη διαφορά ότι τους έδιναν άλλα ονόματα».

Το βιβλιάριο Ξενάγηση στις Βραχογραφίες (The Rock Carving Tour), έκδοση του Μουσείου του Μπόχουσλεν, εξηγεί: «Με τις βραχογραφίες δεν επιδίωκαν να απεικονίσουν πράγματα της καθημερινότητας. Πιστεύουμε ότι οι εικόνες τους πιθανώς ήταν μια μορφή προσευχής και επίκλησης στους θεούς». Και προσθέτει: «Οι πεποιθήσεις τους περιστρέφονταν  γύρω από τον αέναο κύκλο της ζωής, της αναπαραγωγής, του θανάτου και της εκ νέου γέννησης».

Περιγράφοντας μια μοναδική συλλογή συμβολικής τέχνης, η οποία δημιουργήθηκε πολύ προτού η βόρεια Ευρώπη έρθει σε επαφή με την τέχνη της γραφής, η Nationalencyklopedin, η σουηδική εθνική εγκυκλοπαίδεια, παρατηρεί: «Η έντονη παρουσία σεξουαλικών απεικονίσεων φανερώνει πόσο σημαντική θέση είχε η λατρεία της γονιμότητας στη θρησκεία των βόρειων λαών την Εποχή του Χαλκού».

Προφανώς, τα έθιμα σχετικά με τα αειθαλή δέντρα εξαπλώθηκαν και έγιναν κομμάτι της ζωής σε πολλά μέρη. Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica) αναφέρει σε σχέση με το χριστουγεννιάτικο δέντρο: «Η λατρεία δέντρων ήταν διαδεδομένη ανάμεσα στους παγανιστές Ευρωπαίους και επέζησε από τη μεταστροφή τους στη Χριστιανοσύνη». Συναντάται σε διάφορες τελετουργίες και έθιμα, όπως είναι «το έθιμο . . . να τοποθετείται ένα εορταστικό δέντρο στην είσοδο ή στο εσωτερικό του σπιτιού κατά τη διάρκεια των γιορτών στα μέσα του χειμώνα».

Οι πόρτες που οδήγησαν το αειθαλές δέντρο στη σημερινή του απήχηση άνοιξαν διάπλατα το 1841, όταν η βρετανική βασιλική οικογένεια στόλισε ένα έλατο στα πλαίσια της γιορτής των Χριστουγέννων. Στις ημέρες μας το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι αναγνωρίσιμο παγκοσμίως, ενώ η ζήτηση για αμέτρητα εκατομμύρια χριστουγεννιάτικα δέντρα, είτε φυσικά είτε τεχνητά, φαίνεται να μην έχει τέλος. Εν τω μεταξύ, οι σκανδιναβικές βραχογραφίες παρέχουν σιωπηλή μαρτυρία, ανεξίτηλα λαξευμένη στην πέτρα, ότι το χριστουγεννιάτικο δέντρο δεν έχει Χριστιανική προέλευση.

[Υποσημείωση]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 12]

Οι βραχογραφίες φανερώνουν ότι η παγανιστική λατρεία του αειθαλούς δέντρου εμφανίστηκε πριν από την εποχή του Χριστού

[Εικόνες στη σελίδα 13]

Βραχογραφίες που απεικονίζουν δέντρα στις εξής τοποθεσίες της Σουηδίας: (1) Τούρσμπο, (2) Μπάκα και (3) Λέκεμπερι

[Ευχαριστίες]

Courtesy Stiftelsen för dokumentation av Bohusläns hällristningar