Γιατί Τόσος Θυμός;

ΤΑ ΑΙΤΙΑ του θυμού είναι περίπλοκα. Ακόμα και οι επιστήμονες παραδέχονται ότι η γνώση μας γύρω από αυτό το θέμα είναι ελλιπής. Ωστόσο, κατά γενική ομολογία των ειδικών στα θέματα ψυχικής υγείας, όλοι μας αντιδρούμε σε συγκεκριμένα ερεθίσματα που προκαλούν το θυμό.

Το ερέθισμα μπορεί να είναι κάτι που μας αναστατώνει ή μας ενοχλεί. Αυτά τα ερεθίσματα προκύπτουν συχνά από την αδικία ή την άνιση μεταχείριση. Μπορεί να δημιουργηθούν όταν νιώθουμε θιγμένοι, όπως όταν κάποιος μας προσβάλλει ή μας υποτιμά. Μια υποτιθέμενη απειλή για το κύρος ή την υπόληψή μας μπορεί επίσης να διεγείρει αισθήματα θυμού.

Βέβαια, τα ερεθίσματα που πυροδοτούν το θυμό διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Παίζει ρόλο η ηλικία, το φύλο, ακόμα και ο πολιτισμός. Αλλά διαφέρουν και οι αντιδράσεις σε αυτά τα ερεθίσματα. Ορισμένοι θυμώνουν σπάνια και ξεπερνούν γρήγορα μια προσβολή, ενώ άλλοι αρπάζονται με το παραμικρό και ίσως παραμένουν δέσμιοι του θυμού τους για μέρες, εβδομάδες, μήνες ή και περισσότερο.

Το περιβάλλον μας είναι γεμάτο με πιθανά ερεθίσματα. Εκτός αυτού, η ευαισθησία σε αυτά τα ερεθίσματα φαίνεται ότι αυξάνεται. Γιατί; Ένας λόγος είναι το ιδιοτελές πνεύμα του εγωπρωτισμού, αναπόσπαστο πλέον κομμάτι της εποχής μας. Η Αγία Γραφή εξηγεί: «Στις τελευταίες ημέρες . . . οι άνθρωποι θα είναι φίλαυτοι, φιλάργυροι, αλαζόνες, υπερήφανοι, . . . πεισματάρηδες, φουσκωμένοι από υπερηφάνεια». (2 Τιμόθεο 3:1‐5) Δεν συμφωνείτε ότι αυτή είναι μια ακριβέστατη περιγραφή της νοοτροπίας και της διαγωγής πολλών ανθρώπων σήμερα;

Πράγματι, όταν τα εγωκεντρικά άτομα δεν καταφέρνουν να περάσει το δικό τους, τη σκυτάλη παίρνει ο θυμός. Υπάρχουν όμως και αρκετοί άλλοι λόγοι που ίσως εξηγούν αυτή την έξαρση του θυμού. Ας δούμε μερικούς.

Γονικά Πρότυπα

Οι γονείς ενός ατόμου ασκούν βαθιά επίδραση στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του καθ’ όλη την παιδική ηλικία και την εφηβεία. Ο ψυχολόγος Χάρι Λ. Μιλς εξηγεί: «Από πολύ μικροί, οι άνθρωποι μαθαίνουν να εκφράζουν το θυμό τους αντιγράφοντας τα πρότυπα θυμωμένης συμπεριφοράς που βλέπουν γύρω τους».

Αν ένα παιδί μεγαλώνει σε περιβάλλον γεμάτο εχθρότητα​—όπου τα αίματα ανάβουν με το παραμικρό—​ουσιαστικά εκπαιδεύεται να αντιδρά στα προβλήματα της ζωής με θυμό. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την κατάσταση αυτού του παιδιού με ένα φυτό που ποτίζεται με μολυσμένο νερό. Το φυτό μπορεί μεν να μεγαλώσει, αλλά θα είναι καχεκτικό, ενώ μπορεί να υποστεί και μόνιμη βλάβη. Παρόμοια, ο θυμός είναι σαν μολυσμένο νερό, και τα παιδιά που εκτίθενται σε αυτόν θα είναι πιο επιρρεπή σε προβλήματα θυμού ως ενήλικοι.

Ασφυκτικά Γεμάτες Πόλεις

Το 1800, περίπου το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε σε αστικές περιοχές. Το 2008, το ποσοστό είχε εκτιναχθεί στο 50% και ως το 2050 αναμένεται ότι θα σκαρφαλώσει στο 70%. Καθώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι στριμώχνονται στις ήδη ασφυκτικά γεμάτες πόλεις, ο θυμός και η αγανάκτηση πιθανότατα θα κάνουν ακόμα πιο αισθητή την παρουσία τους. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, η Πόλη του Μεξικού είναι από τις πρώτες πόλεις στον κόσμο όσον αφορά τον πληθυσμό και την κυκλοφοριακή συμφόρηση. Τα μποτιλιαρίσματα είναι τρομερή πηγή άγχους. Με 18 εκατομμύρια κατοίκους και 6 εκατομμύρια αυτοκίνητα, η Πόλη του Μεξικού «θα μπορούσε κάλλιστα να διεκδικήσει  τον τίτλο της πιο αγχωμένης πρωτεύουσας του κόσμου», όπως αναφέρει ένας δημοσιογράφος. «Η κίνηση είναι ανυπόφορη, πράγμα που οδηγεί σε απίστευτα τεντωμένα νεύρα».

Οι συνωστισμένες πόλεις συνεπάγονται και άλλες πηγές έντασης, όπως είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση και η ηχορύπανση, η έλλειψη στέγης, οι πολιτισμικές συγκρούσεις και η υψηλή εγκληματικότητα. Καθώς αυξάνονται οι πηγές έντασης, οι άνθρωποι νιώθουν πιεσμένοι, θυμώνουν και χάνουν ευκολότερα την υπομονή τους.

Οικονομικό Αδιέξοδο

Το κατρακύλισμα της παγκόσμιας οικονομίας έχει σκορπίσει ένταση και άγχος σε μεγάλη μερίδα της κοινωνίας. Μια κοινή έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) των Ηνωμένων Εθνών που δημοσιεύτηκε το 2010 δηλώνει: «Υπολογίζεται ότι πάνω από 210 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι άνεργοι». Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι που έχασαν τη δουλειά τους έχουν μείνει εντελώς ξεκρέμαστοι.

Αλλά και αυτοί που έχουν δουλειά δεν τα πηγαίνουν και πολύ καλύτερα. Σύμφωνα με τον ILO, το  εργασιακό στρες έχει πάρει «διαστάσεις πανδημίας». Ο Λορν Κέρτις, σύμβουλος διοίκησης επιχειρήσεων στο Οντάριο του Καναδά, λέει ότι «οι άνθρωποι φοβούνται μήπως χάσουν τη δουλειά τους και έτσι το μυαλό τους πηγαίνει αμέσως στο κακό». Προσθέτει δε ότι, ως αποτέλεσμα, «έχουν αμυντική στάση και λογοφέρνουν συχνότερα με τον προϊστάμενο ή τους συνεργάτες τους».

Προκατάληψη και Αδικία

Φανταστείτε πώς θα νιώθατε αν συμμετείχατε σε έναν αγώνα δρόμου και διαπιστώνατε ότι είστε ο μόνος που πρέπει να τρέξει με τα πόδια αλυσοδεμένα. Εκατομμύρια άνθρωποι νιώθουν κάπως έτσι όταν αντιμετωπίζουν φυλετική ή άλλου είδους προκατάληψη. Θυμώνουν όταν βλέπουν να ορθώνονται μπροστά τους εμπόδια που περιορίζουν την πρόσβασή τους στην εργασία, στην παιδεία, στη στέγαση και σε άλλες στοιχειώδεις ανάγκες.

Υπάρχουν και άλλες αδικίες που μπορούν να συντρίψουν το ηθικό κάποιου και να φέρουν ανείπωτο συναισθηματικό πόνο. Δυστυχώς, οι περισσότεροι έχουμε νιώσει το κεντρί της αδικίας κάποια στιγμή στη ζωή μας. Πριν από τρεις χιλιάδες και πλέον χρόνια, ο σοφός Βασιλιάς Σολομών δήλωσε: «Ορίστε! τα δάκρυα των καταδυναστευμένων, οι οποίοι όμως δεν είχαν παρηγορητή». (Εκκλησιαστής 4:1) Όταν η αδικία είναι ανεξέλεγκτη και η  παρηγοριά σπανίζει, δεν είναι καθόλου δύσκολο να φουντώσει ο θυμός στην καρδιά.

Η Βιομηχανία της Διασκέδασης

Πάνω από χίλιες μελέτες έχουν γίνει για να εξακριβωθεί η επίδραση που έχει στα παιδιά η βία όπως παρουσιάζεται στην τηλεόραση και σε άλλα μέσα. Ο Τζέιμς Π. Στάγιερ, ιδρυτής του οργανισμού «Κοινή Λογική και ΜΜΕ», λέει: «Μια γενιά που έχει εκτεθεί επανειλημμένα σε καταιγιστική, ρεαλιστική βία μεγαλώνει με περισσότερη ανοχή στην επιθετικότητα, μικρότερη αντίσταση στη βαναυσότητα και λιγότερη συμπόνια».

Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι νεαροί που βλέπουν τακτικά βίαιες σκηνές στην τηλεόραση δεν γίνονται μοχθηροί εγκληματίες όταν μεγαλώνουν. Εντούτοις, η βιομηχανία της διασκέδασης παρουσιάζει συχνά το βίαιο θυμό ως αποδεκτό τρόπο αντιμετώπισης των αντιξοοτήτων, και έχει αναδυθεί μια νέα γενιά η οποία είναι απευαισθητοποιημένη στη βία.

Η Επιρροή των Πονηρών Πνευμάτων

Η Γραφή αποκαλύπτει ότι μια αόρατη δύναμη φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης για τον επιβλαβή θυμό που εκδηλώνεται σήμερα στη γη. Πώς συμβαίνει αυτό; Στην αρχή της ανθρώπινης ιστορίας, ένα στασιαστικό πνευματικό πλάσμα στράφηκε ενάντια στον Παντοδύναμο Θεό. Αυτό το πονηρό πνεύμα λέγεται Σατανάς, όνομα που σημαίνει «Ανθιστάμενος» ή «Αντίδικος» στην εβραϊκή. (Γένεση 3:1‐13) Αργότερα, ο Σατανάς παρέσυρε και άλλους αγγέλους μαζί του στο στασιασμό.

Εκείνοι οι ανυπάκουοι άγγελοι, που είναι γνωστοί ως δαίμονες ή πονηρά πνεύματα, είναι περιορισμένοι στη γη. (Αποκάλυψη 12:9, 10, 12) Επιπρόσθετα, έχουν «μεγάλο θυμό», επειδή γνωρίζουν ότι τους απομένει μικρό χρονικό διάστημα. Παρότι δεν μπορούμε να δούμε αυτά τα πονηρά πνεύματα, νιώθουμε τον αντίκτυπο της δράσης τους. Πώς;

Ο Σατανάς και οι ορδές των δαιμόνων του εκμεταλλεύονται τις αμαρτωλές μας τάσεις βάζοντάς μας στον πειρασμό να αναμειχθούμε σε «έχθρες, έριδα, ζήλια, ξεσπάσματα θυμού, φιλονικίες, διαιρέσεις . . . και παρόμοια πράγματα».​—Γαλάτες 5:19‐21.

Αντισταθείτε στην Παρόρμηση

Πράγματι, αν λάβουμε υπόψη όλα αυτά τα προβλήματα, τις πιέσεις και τις ανησυχίες, καταλαβαίνουμε γιατί οι άνθρωποι αναστατώνονται καθώς προσπαθούν να αντεπεξέλθουν στις καθημερινές τους ευθύνες.

Η παρόρμηση να θυμώσει κάποιος και να εκραγεί ίσως είναι ακατανίκητη! Το επόμενο άρθρο θα μας βοηθήσει να δούμε πώς μπορούμε να κρατάμε το θυμό υπό έλεγχο.

[Πλαίσιο στη σελίδα 5]

ΙΣΩΣ ΕΧΕΤΕ ΣΟΒΑΡΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΝ . . .

▶ Θυμώνετε όταν περιμένετε στην ουρά σε κάποιο κατάστημα.

▶ Λογοφέρνετε συχνά με τους συνεργάτες σας.

▶ Ενίοτε ξαγρυπνάτε αναμοχλεύοντας στο μυαλό σας πράγματα που σας σύγχυσαν στη διάρκεια της ημέρας.

▶ Δυσκολεύεστε να συγχωρήσετε εκείνους που σας πρόσβαλαν.

▶ Χάνετε συχνά τον έλεγχο των συναισθημάτων σας.

▶ Μετά τα περιστατικά θυμού συνήθως ντρέπεστε ή μετανιώνετε. *

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Ο ΘΥΜΟΣ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Το Ίδρυμα Ψυχικής Υγείας του Λονδίνου δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο Σημείο Βρασμού​—Ο Προβληματικός Θυμός και ο Χειρισμός Του. Στα βασικά ευρήματα της έρευνας περιλαμβάνονται τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία:

Το 84% έχουν περισσότερο στρες στην εργασία τους από ό,τι πριν από πέντε χρόνια.

Το 65% των υπαλλήλων γραφείου έχουν βιώσει εκρήξεις οργής στο χώρο εργασίας.

Το 45% των εργαζομένων χάνουν συχνά την ψυχραιμία τους σε ώρα εργασίας.

Ως και το 60% των απουσιών από την εργασία οφείλονται στο στρες.

Το 33% των Βρετανών δεν μιλιούνται με τους γείτονές τους.

Το 64% απάντησαν είτε «συμφωνώ απόλυτα» είτε «συμφωνώ» στο ερώτημα αν οι άνθρωποι γενικά γίνονται πιο επιρρεπείς στο θυμό.

Το 32% λένε πως έχουν έναν στενό φίλο ή συγγενή που δυσκολεύεται να ελέγξει το θυμό του.

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Πώς μπορούν οι δικές σας εκρήξεις θυμού να επηρεάσουν τα παιδιά σας;

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Μήπως διαμορφώνει η βιομηχανία της διασκέδασης την άποψή σας περί θυμού και επιθετικότητας;