Τις πρόσφατες δεκαετίες, η οικογενειακή ζωή στις χώρες του Δυτικού κόσμου έχει αλλάξει ριζικά. Κάποτε, το γενικό πρόσταγμα το είχαν οι γονείς, και τα παιδιά ακολουθούσαν την ηγεσία τους. Τώρα, σε ορισμένα σπιτικά φαίνεται ότι οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί. Για παράδειγμα, εξετάστε τα ακόλουθα σενάρια τα οποία βασίζονται σε συνηθισμένες καταστάσεις.

• Ενώ βρίσκεται σε κάποιο μαγαζί με τη μητέρα του, το τετράχρονο αγοράκι απλώνει το χέρι να πάρει ένα παιχνίδι. Η μητέρα προσπαθεί να το μεταπείσει: «Δεν έχεις ένα σωρό παιχνίδια;» Πολύ αργά! Συνειδητοποιεί ότι κακώς απάντησε με ερώτηση. Ο μικρός τσιρίζει: «Μα αφού το θέλω!» Από φόβο ότι θα αρχίσει πάλι τα νευρικά του ξεσπάσματα—το αγαπημένο του κόλπο—η μαμά υποχωρεί.

• Το πεντάχρονο κοριτσάκι διακόπτει τον πατέρα της ο οποίος συζητάει με κάποιον μεγάλο. «Βαρέθηκα», δηλώνει. «Θέλω να πάω σπίτι!» Ο πατέρας αφήνει τη φράση του στη μέση, σκύβει στην κόρη του και της λέει τρυφερά: «Δυο λεπτά ακόμα μωρό μου και φύγαμε—εντάξει;»

• Για πολλοστή φορά, η δασκάλα έκανε παρατήρηση στον 12χρονο Τζέιμς επειδή της έβαλε τις φωνές. Ο πατέρας του έχει νευριάσει—όχι με το γιο του αλλά με τη δασκάλα. «Όλο μαζί σου τα βάζει», του λέει. «Θα την αναφέρω στο σχολικό συμβούλιο!»

Αυτά τα σενάρια είναι φανταστικά, αλλά καθόλου υπερβολικά. Απεικονίζουν ένα υπαρκτό πρόβλημα που συναντάται σε σπιτικά όπου οι γονείς ανέχονται την αγένεια των παιδιών, υποκύπτουν στις απαιτήσεις τους και τα «σώζουν» από τις συνέπειες της κακής τους συμπεριφοράς. «Όλο και πιο συχνά βλέπουμε γονείς να παραδίδουν την εξουσία στα χέρια μικρών παιδιών», λέει το βιβλίο Επιδημία Ναρκισσισμού (The Narcissism Epidemic). «Δεν έχει περάσει και πολύς καιρός από τότε που τα παιδιά ήξεραν ποιος ήταν το αφεντικό—και εννοείται ότι δεν ήταν εκείνα».

 Βέβαια, πολλοί γονείς όντως αγωνίζονται να διδάξουν στα παιδιά τους σωστές αξίες, όχι μόνο δίνοντας το καλό παράδειγμα, αλλά και παρέχοντας σταθερή και ταυτόχρονα στοργική διόρθωση όταν χρειάζεται. Παρ’ όλα αυτά, οι γονείς που αναγνωρίζουν την αξία αυτής της τακτικής «κολυμπούν κόντρα στο παλιρροϊκό ρεύμα του σύγχρονου πολιτισμού», αναφέρει χαρακτηριστικά το ίδιο βιβλίο.

Πώς φτάσαμε ως εδώ; Τι απέγινε η διαπαιδαγώγηση;

Μερικοί λένε ότι η γονική εξουσία άρχισε να αποδυναμώνεται τη δεκαετία του 1960, όταν οι αποκαλούμενοι ειδικοί έκαναν έκκληση στους γονείς να είναι πιο χαλαροί με τα παιδιά τους. Έλεγαν: “Να είστε φίλος τους, όχι η ηγετική μορφή στο σπίτι”. “Ο έπαινος είναι καλύτερος από τη διαπαιδαγώγηση”. “Αντί να διορθώσετε το κακό, προσπαθήστε να «πιάσετε επ’ αυτοφώρω» τα παιδιά σας την ώρα που κάνουν κάτι καλό”. Αντί να κρατούν ισορροπία ανάμεσα στον έπαινο και στη διόρθωση, οι ειδικοί υπονοούσαν ότι οι επιπλήξεις θα τραυμάτιζαν τον εύθραυστο συναισθηματικό κόσμο των παιδιών και με τα χρόνια θα άφηναν μέσα τους πικρία για τους γονείς τους.

Σύντομα, οι ειδικοί άρχισαν να προαναγγέλλουν τις αρετές της αυτοεκτίμησης. Ήταν σαν να ανακαλύφτηκε ξαφνικά το μυστικό για την καλή ανατροφή των παιδιών, και ήταν το εξής απλό: Κάντε τα παιδιά σας να νιώσουν καλά με τον εαυτό τους. Φυσικά, είναι σημαντικό να οικοδομούμε αυτοπεποίθηση στα παιδιά. Ωστόσο, το κίνημα της αυτοεκτίμησης οδήγησε την κατάσταση στα άκρα. Οι ειδικοί πρότρεπαν τους γονείς: “Μη χρησιμοποιείτε αρνητικές λέξεις όπως το όχι και το κακό”. “Να λέτε συνέχεια στα παιδιά σας ότι είναι ξεχωριστά και ότι μπορούν να γίνουν οτιδήποτε θελήσουν”. Ήταν σαν να είχε περισσότερη σημασία το να νιώθει καλά το παιδί παρά να είναι καλό παιδί.

Τελικά, σύμφωνα με μερικούς, το μόνο που κατάφερε το κίνημα της αυτοεκτίμησης ήταν να κάνει τα παιδιά να πιστέψουν ότι έχουν δικαιώματα που στην ουσία δεν είχαν, ότι ο κόσμος τούς χρωστάει χάρη. Επιπρόσθετα, άφησε πολλούς νεαρούς «απροετοίμαστους για την αναπόφευκτη κριτική και τις περιστασιακές αποτυχίες που είναι κομμάτι της ζωής», σύμφωνα με το βιβλίο Η Γενιά του Εγώ (Generation Me). Όπως ανέφερε  το ίδιο βιβλίο, ένας πατέρας το έθεσε ως εξής: «Δεν υπάρχει κανένα κίνημα αυτοεκτίμησης στον εργασιακό κόσμο. . . . Αν παρουσιάσετε μια αποτυχημένη έκθεση στο γραφείο, το αφεντικό σας δεν θα πει: “Τι ωραίο χαρτί που διάλεξες!” Όταν ανατρέφετε τα παιδιά με αυτόν τον τρόπο, τους κάνετε τεράστια ζημιά».

Στο διάβα των δεκαετιών, οι μέθοδοι ανατροφής των παιδιών αντικατόπτριζαν συχνά τις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανθρώπινες απόψεις. «Η διαπαιδαγώγηση συνεχώς αλλάζει πρόσωπο», γράφει ο εκπαιδευτικός Ρόναλντ Γ. Μόρις. «Αντανακλά τις αλλαγές στην κοινωνία μας». * Είναι πολύ εύκολο για τους γονείς “να κλυδωνίζονται και να μεταφέρονται εδώ και εκεί από κάθε άνεμο διδασκαλίας”, όπως αναφέρει η Αγία Γραφή.—Εφεσίους 4:14.

Σαφώς, το σημερινό κύμα χαλαρής διαπαιδαγώγησης έχει φέρει αρνητικά αποτελέσματα. Όχι μόνο έχει αποδυναμώσει τη γονική εξουσία, αλλά έχει αφήσει και τα παιδιά χωρίς την καθοδήγηση που χρειάζονται για να κάνουν καλές επιλογές και να προσεγγίζουν τη ζωή με γνήσια αυτοπεποίθηση.

Υπάρχει καλύτερη μέθοδος;