Βιογραφία

Από την Κατασκευή Όπλων στη Διάσωση Ανθρώπων

ΟΠΩΣ ΤΟ ΑΦΗΓΗΘΗΚΕ Ο ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΙΣΜΑΗΛΙΔΗΣ

Ήμουν πεσμένος στα γόνατα, και δάκρυα κυλούσαν στα μάγουλά μου. «Θεέ μου, η συνείδησή μου μού λέει ότι δεν μπορώ να συνεχίζω να εργάζομαι για την παραγωγή όπλων», προσευχήθηκα. «Προσπάθησα σκληρά να βρω άλλη εργασία, αλλά δεν τα κατάφερα. Αύριο θα υποβάλω την παραίτησή μου. Σε παρακαλώ, Ιεχωβά, μην αφήσεις τα τέσσερα παιδιά μας χωρίς ψωμί». Πώς βρέθηκα σε αυτό το σημείο;

Η ΖΩΗ κυλούσε ήρεμα και απλά στη Δράμα, τον τόπο όπου γεννήθηκα το 1932. Ο πατέρας μου πολλές φορές μού μιλούσε για το τι ήθελε να κάνω. Με ενθάρρυνε να πάω για σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όταν η Ελλάδα λεηλατήθηκε στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, μια φράση που συνήθιζαν να λένε οι Έλληνες ήταν: «Ίσως καταφέρετε να κλέψετε το βιος μας, αλλά ποτέ δεν θα καταφέρετε να κλέψετε ό,τι είναι μέσα στο μυαλό μας». Ήμουν αποφασισμένος να λάβω ανώτερη μόρφωση και με αυτόν τον τρόπο να αποκτήσω κάτι που κανένας δεν θα μπορούσε ποτέ να κλέψει.

Από μικρός, συμμετείχα σε διάφορες ομάδες νέων που σχετίζονταν με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Εκεί μας έλεγαν να αποφεύγουμε τις επικίνδυνες αιρέσεις. Θυμάμαι ότι ανέφεραν ιδιαίτερα μια ομάδα​—τους Μάρτυρες του Ιεχωβά—​διότι, όπως έλεγαν, αυτοί εκπροσωπούσαν τον αντίχριστο.

Όταν αποφοίτησα από μια τεχνική σχολή στην Αθήνα το 1953, ταξίδεψα στη Γερμανία με σκοπό να βρω εργασία και να συνεχίσω παράλληλα τις σπουδές μου. Αλλά δεν τα κατάφερα, και έτσι ταξίδεψα σε άλλες χώρες. Έπειτα από λίγες εβδομάδες, βρέθηκα απένταρος σε ένα λιμάνι του Βελγίου. Θυμάμαι ότι μπήκα σε μια εκκλησία, κάθησα και έκλαψα τόσο πολύ ώστε τα δάκρυά μου έσταζαν στο πάτωμα. Προσευχήθηκα στον Θεό λέγοντάς του ότι, αν με βοηθούσε να πάω στις  Ηνωμένες Πολιτείες, δεν θα επιζητούσα υλικά πράγματα αλλά θα μορφωνόμουν και θα προσπαθούσα να είμαι καλός Χριστιανός και καλός πολίτης. Τελικά, το 1957, βρέθηκα εκεί.

Καινούρια Ζωή στις Ηνωμένες Πολιτείες

Η ζωή στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν δύσκολη για έναν μετανάστη που δεν γνώριζε τη γλώσσα και ήταν απένταρος. Εργαζόμουν σε δύο δουλειές τη νύχτα, και την ημέρα αγωνιζόμουν να πηγαίνω στο σχολείο. Φοίτησα σε διάφορα κολέγια και πήρα ένα κατώτερο πτυχίο. Κατόπιν, σπούδασα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Λος Άντζελες, και πήρα πτυχίο στην εφαρμοσμένη φυσική. Τα λόγια του πατέρα μου που ήθελε να μορφωθώ μου έδιναν δύναμη εκείνα τα δύσκολα χρόνια.

Τον ίδιο περίπου καιρό, γνώρισα μια όμορφη Ελληνίδα, την Αικατερίνη, και παντρευτήκαμε το 1964. Ο πρώτος μας γιος γεννήθηκε έπειτα από τρία χρόνια, και μέσα σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια είχαμε αποκτήσει άλλους δύο γιους και μια κόρη. Ήταν πράγματι δύσκολο να συντηρώ οικογένεια και ταυτόχρονα να σπουδάζω στο πανεπιστήμιο.

Εργαζόμουν για την Αεροπορία των ΗΠΑ, σε μια εταιρία πυραύλων και αεροδιαστημικής τεχνολογίας, στο Σάνιβεϊλ της Καλιφόρνιας. Ασχολήθηκα με διάφορα αεροδιαστημικά προγράμματα, περιλαμβανομένων και των προγραμμάτων Ατζένα και Απόλλων. Μάλιστα πήρα μετάλλια για τη συμβολή μου στις αποστολές Απόλλων 8 και Απόλλων 11. Έπειτα, συνέχισα τις σπουδές μου και ασχολήθηκα εκτεταμένα με διάφορα στρατιωτικά διαστημικά προγράμματα. Εκείνον τον καιρό, νόμιζα πως είχα τα πάντα​—όμορφη σύζυγο, τέσσερα υπέροχα παιδιά, λαμπρή εργασία και ωραίο σπίτι.

Ένας Επίμονος Φίλος

Στις αρχές του 1967, γνώρισα στην εργασία μου τον Τζιμ, έναν πολύ ταπεινό και ευγενικό άντρα. Ο Τζιμ ήταν συνέχεια με το χαμόγελο στα χείλη, και ήταν πάντα πρόθυμος να πιει μαζί μου καφέ την ώρα του διαλείμματος. Χρησιμοποιούσε αυτές τις ευκαιρίες για να μου μεταδίδει πληροφορίες από την Αγία Γραφή. Ο Τζιμ μού είπε ότι μελετούσε με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά.

Συγκλονίστηκα όταν άκουσα ότι ο Τζιμ είχε αρχίσει να ασχολείται με αυτή τη θρησκευτική ομάδα. Πώς ήταν δυνατόν ένα τόσο καλό άτομο να πιαστεί στα πλοκάμια αυτής της αίρεσης του αντίχριστου; Ωστόσο, δεν μπορούσα να αντισταθώ στο προσωπικό ενδιαφέρον και στην καλοσύνη που μου έδειχνε. Κάθε μέρα, μου έδινε να διαβάσω κάτι διαφορετικό. Λόγου χάρη, μια μέρα ήρθε στο γραφείο μου και μου είπε: «Ισίδωρε, αυτό το άρθρο της Σκοπιάς δείχνει πώς μπορεί να ενισχυθεί η οικογενειακή ζωή. Πάρ’ το στο σπίτι και διάβασέ το μαζί με τη γυναίκα σου». Του είπα ότι θα το διάβαζα, αλλά κατόπιν πήγα στην τουαλέτα, το έκανα κομματάκια και το πέταξα στα σκουπίδια.

Επί τρία χρόνια, κατέστρεφα κάθε βιβλίο και περιοδικό που μου έδινε ο Τζιμ. Όντας προκατειλημμένος εναντίον των Μαρτύρων του Ιεχωβά, αλλά θέλοντας να διατηρήσω τη φιλία μου με τον Τζιμ, πίστευα ότι το καλύτερο θα ήταν να ακούω τι είχε να μου πει και κατόπιν να το απορρίπτω αμέσως.

Από εκείνες τις συζητήσεις, όμως, διέκρινα ότι τα περισσότερα από τα πράγματα που πίστευα και έκανα δεν βασίζονταν στη Γραφή. Κατάλαβα ότι οι διδασκαλίες της Τριάδας, της πύρινης κόλασης και  της αθανασίας της ψυχής δεν ήταν Γραφικές. (Εκκλησιαστής 9:10· Ιεζεκιήλ 18:4· Ιωάννης 20:17) Καθώς ήμουν υπερήφανος Ορθόδοξος, δεν ήθελα να παραδεχτώ ανοιχτά ότι ο Τζιμ είχε δίκιο. Αλλά εφόσον χρησιμοποιούσε πάντα τη Γραφή και δεν έλεγε ποτέ την προσωπική του άποψη, αναγνώρισα τελικά ότι αυτός ο άνθρωπος είχε να μου μεταδώσει ένα πολύτιμο άγγελμα από τη Γραφή.

Η σύζυγός μου διαισθάνθηκε ότι κάτι συνέβαινε, και με ρώτησε αν είχα μιλήσει με εκείνον το φίλο μου που σχετιζόταν με τους Μάρτυρες. Όταν απάντησα καταφατικά, είπε: «Ας πάμε σε οποιαδήποτε άλλη εκκλησία, όχι όμως στους Μάρτυρες του Ιεχωβά». Εντούτοις, σύντομα η γυναίκα μου, εγώ και τα παιδιά μας αρχίσαμε να παρακολουθούμε τακτικά τις συναθροίσεις των Μαρτύρων.

Μια Δύσκολη Απόφαση

Καθώς μελετούσα τη Γραφή, συνάντησα τα εξής λόγια του προφήτη Ησαΐα: «Θα σφυρηλατήσουν τα σπαθιά τους σε υνιά και τα δόρατά τους σε δρεπάνια. Δεν θα σηκώσει σπαθί έθνος εναντίον έθνους ούτε θα μάθουν πια τον πόλεμο». (Ησαΐας 2:4) Αναρωτήθηκα: “Πώς μπορεί κάποιος να υπηρετεί έναν Θεό που αγαπάει την ειρήνη και ταυτόχρονα να εργάζεται για το σχεδιασμό και την παραγωγή καταστροφικών όπλων;” (Ψαλμός 46:9) Προτού περάσει καιρός, συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να αλλάξω την εργασία μου.

Όπως καταλαβαίνετε, αυτό ήταν πολύ δύσκολο. Είχα μια εργασία που μου προσέδιδε γόητρο. Επί χρόνια ολόκληρα εργάστηκα σκληρά, σπούδασα και έκανα θυσίες για να τα πετύχω όλα αυτά. Είχα φτάσει ψηλά στην ιεραρχία της εταιρίας, και τώρα αντιμετώπιζα την προοπτική να εγκαταλείψω τη σταδιοδρομία μου. Ωστόσο, η βαθιά μου αγάπη για τον Ιεχωβά και η σφοδρή επιθυμία που είχα να κάνω το θέλημά του τελικά υπερίσχυσαν.​—Ματθαίος 7:21.

Αποφάσισα να εργαστώ σε μια εταιρία στο Σιάτλ της Ουάσινγκτον. Αλλά απογοητεύτηκα όταν κατάλαβα σύντομα ότι είχα μπλεχτεί ακόμη περισσότερο σε εργασία που δεν εναρμονιζόταν με το εδάφιο Ησαΐας 2:4. Έκανα προσπάθειες να εργάζομαι μόνο σε άλλα προγράμματα, αλλά μάταια, και η συνείδησή μου άρχισε να με ενοχλεί και πάλι. Έβλεπα καθαρά ότι δεν μπορούσα να παραμείνω σε αυτή την εργασία και παράλληλα να έχω καθαρή συνείδηση.​—1 Πέτρου 3:21.

Ήταν σαφές ότι θα έπρεπε να κάνουμε μεγάλες αλλαγές. Μέσα σε λιγότερο από έξι μήνες, αλλάξαμε τον τρόπο ζωής μας και ελαττώσαμε κατά το ήμισυ τα οικογενειακά μας έξοδα. Κατόπιν πουλήσαμε το πολυτελές μας σπίτι και αγοράσαμε ένα μικρό στο Ντένβερ του Κολοράντο. Τώρα ήμουν έτοιμος για το τελευταίο βήμα​—να παραιτηθώ από την εργασία μου. Ετοίμασα την επιστολή της παραίτησής μου, στην οποία εξηγούσα ότι η θέση μου βασιζόταν σε λόγους συνείδησης. Εκείνη τη νύχτα, όταν τα παιδιά πήγαν για ύπνο, γονάτισα μαζί με τη σύζυγό μου και προσευχηθήκαμε στον Ιεχωβά, όπως περιέγραψα στην αρχή του άρθρου.

Σε λιγότερο από ένα μήνα μετακομίσαμε στο Ντένβερ και, δύο εβδομάδες αργότερα, τον Ιούλιο του 1975, η σύζυγός μου και εγώ βαφτιστήκαμε. Επί ένα εξάμηνο δεν μπορούσα να βρω εργασία, και οι οικονομίες μας ελαττώνονταν σιγά σιγά. Τον έβδομο μήνα, ο λογαριασμός μας στην τράπεζα είχε λιγότερα χρήματα από αυτά που χρειαζόμασταν για να πληρώσουμε τη μηνιαία δόση του σπιτιού. Άρχισα να ψάχνω για  οποιαδήποτε περιστασιακή εργασία, αλλά αμέσως μετά βρήκα δουλειά ως μηχανικός. Ο μισθός ήταν περίπου ο μισός από εκείνον που έπαιρνα, ήταν όμως πολύ περισσότερος από αυτό που είχα ζητήσει από τον Ιεχωβά. Πόσο χαιρόμουν που είχα βάλει τα πνευματικά συμφέροντα στην πρώτη θέση!​—Ματθαίος 6:33.

Μεγαλώσαμε τα Παιδιά μας Έτσι Ώστε να Αγαπούν τον Ιεχωβά

Όλο αυτό το διάστημα, η Αικατερίνη και εγώ ασχολούμασταν εντατικά με το δύσκολο έργο της ανατροφής των τεσσάρων παιδιών μας σύμφωνα με τις θεϊκές αρχές. Είχαμε τη χαρά να δούμε και τα τέσσερα παιδιά μας, με τη βοήθεια του Ιεχωβά, να γίνονται ώριμοι Χριστιανοί και να αφιερώνουν πλήρως τη ζωή τους στο σπουδαίο έργο κηρύγματος της Βασιλείας. Οι τρεις γιοι μας, ο Χρήστος, ο Λάκης και ο Γρηγόρης, έχουν αποφοιτήσει από τη Σχολή Διακονικής Εκπαίδευσης και τώρα υπηρετούν σε διάφορους διορισμούς, επισκεπτόμενοι και ενισχύοντας τις εκκλησίες. Η κόρη μας, η Τούλα, υπηρετεί εθελοντικά στα κεντρικά γραφεία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Νέα Υόρκη. Ήταν συγκινητικό να βλέπουμε και τα τέσσερα παιδιά να θυσιάζουν υψηλόμισθες σταδιοδρομίες και υψηλόμισθες εργασίες προκειμένου να υπηρετούν τον Ιεχωβά.

Πολλοί ρωτούν ποιο είναι το μυστικό για να αναθρέψει κάποιος παιδιά με επιτυχία. Ασφαλώς δεν υπάρχει μαγική συνταγή για την ανατροφή των παιδιών, αλλά εμείς προσπαθήσαμε με επιμέλεια να ενσταλάξουμε στην καρδιά τους αγάπη για τον Ιεχωβά και τον πλησίον. (Δευτερονόμιο 6:6, 7· Ματθαίος 22:37-39) Τα παιδιά έμαθαν πως δεν αρκεί απλώς να λέμε στον Ιεχωβά ότι τον αγαπούμε. Πρέπει να το δείχνουν αυτό και τα έργα μας.

Μια μέρα την εβδομάδα, συνήθως το Σάββατο, συμμετείχαμε μαζί στη διακονία ως οικογένεια. Είχαμε τακτική οικογενειακή Γραφική μελέτη τα βράδια της Δευτέρας, μετά το δείπνο, και επίσης κάναμε Γραφική μελέτη με το κάθε παιδί ξεχωριστά. Όταν τα παιδιά ήταν μικρά, μελετούσαμε με το καθένα λίγη ώρα αλλά αρκετές φορές στη διάρκεια της εβδομάδας. Όταν μεγάλωσαν, μελετούσαμε μία φορά την εβδομάδα για περισσότερη ώρα. Στη διάρκεια της μελέτης, τα παιδιά μας άνοιγαν την καρδιά τους και συζητούσαν ελεύθερα μαζί μας τα προβλήματά τους.

Επίσης, απολαμβάναμε εποικοδομητική αναψυχή ως οικογένεια. Μας άρεσε να παίζουμε διάφορα μουσικά όργανα μαζί, και το κάθε παιδί χαιρόταν να παίζει τον αγαπημένο του ύμνο. Μερικά σαββατοκύριακα, προσκαλούσαμε άλλες οικογένειες για εποικοδομητική συναναστροφή. Επίσης πηγαίναμε διακοπές ως οικογένεια. Σε ένα τέτοιο ταξίδι, δαπανήσαμε δυο εβδομάδες εξερευνώντας τα βουνά του Κολοράντο και συνεργαζόμενοι με τις τοπικές εκκλησίες στη διακονία αγρού. Τα παιδιά μας θυμούνται με ευχαρίστηση τον καιρό που εργάζονταν εθελοντικά σε διάφορα τμήματα στις συνελεύσεις περιφερείας και βοηθούσαν στην οικοδόμηση Αιθουσών Βασιλείας σε διάφορα μέρη. Όταν τα πήγαμε στην  Ελλάδα για να γνωρίσουν τους συγγενείς τους, είχαν επίσης την ευκαιρία να συναντήσουν πολλούς πιστούς Μάρτυρες που είχαν μείνει στη φυλακή για την πίστη τους. Αυτό εντυπώθηκε βαθιά μέσα τους και συνέβαλε στο να πάρουν την απόφαση να παραμείνουν σταθεροί και θαρραλέοι υπέρ της αλήθειας.

Ασφαλώς, κατά καιρούς κάποια από τα παιδιά ενεργούσαν ανάρμοστα ή έκαναν κακές επιλογές στο ζήτημα των συναναστροφών. Άλλες φορές πάλι, εμείς ήμασταν εκείνοι που τους δημιουργούσαμε προβλήματα με το να είμαστε ίσως υπερβολικά περιοριστικοί σε μερικούς τομείς. Αλλά στρεφόμασταν στη «νουθεσία του Ιεχωβά», η οποία υπάρχει στη Γραφή, και αυτό βοηθούσε όλους μας να τακτοποιούμε τα ζητήματα.​—Εφεσίους 6:4· 2 Τιμόθεο 3:16, 17.

Η Ευτυχέστερη Περίοδος της Ζωής Μου

Όταν τα παιδιά μας άρχισαν την ολοχρόνια διακονία, η Αικατερίνη και εγώ αρχίσαμε να σκεφτόμαστε σοβαρά τι μπορούσαμε να κάνουμε για να διευρύνουμε τη συμμετοχή μας σε αυτό το ζωοσωτήριο έργο. Έτσι, το 1994, αφού πήρα πρόωρη σύνταξη, αρχίσαμε και οι δύο να υπηρετούμε ως τακτικοί σκαπανείς. Η διακονία μας περιλαμβάνει επισκέψεις σε τοπικά κολέγια και πανεπιστήμια, όπου δίνουμε μαρτυρία σε σπουδαστές και διεξάγουμε Γραφικές μελέτες με μερικούς από αυτούς. Επειδή μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες τους​—εφόσον ήμουν στη θέση τους πριν από κάποια χρόνια—​έχω αρκετή επιτυχία καθώς τους βοηθώ να μάθουν για τον Ιεχωβά. Πόση χαρά αντλώ μελετώντας με σπουδαστές από την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, τη Βολιβία, τη Βραζιλία, την Κίνα, το Μεξικό, την Ταϋλάνδη, την Τουρκία και τη Χιλή! Επίσης, απολαμβάνω τη μαρτυρία από τηλεφώνου, ιδιαίτερα σε ανθρώπους που μιλούν τη μητρική μου γλώσσα.

Αν και έχω πολλούς περιορισμούς λόγω της βαριάς ελληνικής προφοράς μου και της προχωρημένης ηλικίας μου, προσπαθώ πάντα να είμαι πρόθυμος και να έχω το πνεύμα του Ησαΐα, ο οποίος είπε: «Ορίστε εγώ! Στείλε εμένα». (Ησαΐας 6:8) Είχαμε τη χαρά να βοηθήσουμε πάνω από έξι ανθρώπους να αφιερώσουν τη ζωή τους στον Ιεχωβά. Αυτή είναι ασφαλώς η ευτυχέστερη περίοδος της ζωής μας.

Κάποτε, όλη μου η ζωή περιστρεφόταν γύρω από την κατασκευή τρομακτικών όπλων για την εξόντωση των συνανθρώπων μου. Ο Ιεχωβά, όμως, μέσω της παρ’ αξία καλοσύνης του, άνοιξε σε εμένα και στην οικογένειά μου το δρόμο για να γίνουμε αφιερωμένοι υπηρέτες του και να διαθέσουμε πλήρως τη ζωή μας στο να μεταδίδουμε στους ανθρώπους τα καλά νέα της αιώνιας ζωής πάνω σε μια παραδεισένια γη. Καθώς σκέφτομαι τις δύσκολες αποφάσεις που χρειάστηκε να πάρω, έρχονται στο μυαλό μου τα λόγια του εδαφίου Μαλαχίας 3:10: «“Δοκιμάστε με, παρακαλώ, από αυτή την άποψη”, είπε ο Ιεχωβά των στρατευμάτων, “αν δεν σας ανοίξω τις πύλες των υδάτων των ουρανών και εκχύσω πάνω σας ευλογία ώσπου να μην υπάρχει πια έλλειψη”». Πράγματι το έχει κάνει αυτό​—μέχρι του σημείου να ξεχειλίζει η καρδιά μας από ικανοποίηση!

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 27]

Λάκης: Ο πατέρας μου απεχθανόταν την υποκρισία. Αγωνιζόταν να μην είναι υποκριτικός, ιδιαίτερα καθώς προσπαθούσε να θέτει το σωστό παράδειγμα για την οικογένειά του. Συχνά μας έλεγε: «Αν αφιερώσετε τη ζωή σας στον Ιεχωβά, αυτό σημαίνει κάτι. Θα πρέπει να είστε πρόθυμοι να κάνετε θυσίες για τον Ιεχωβά. Αυτό είναι το νόημα τού να είναι κάποιος Χριστιανός». Αυτά τα λόγια έχουν εντυπωθεί μέσα μου και με έχουν βοηθήσει να μιμούμαι το παράδειγμά του κάνοντας θυσίες για τον Ιεχωβά.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 27]

Χρήστος: Έχω εκτιμήσει πολύ την ολόψυχη οσιότητα των γονέων μου στον Ιεχωβά καθώς και τον πολύ ευσυνείδητο τρόπο με τον οποίο χειρίστηκαν την ευθύνη τους ως γονέων. Ως οικογένεια, κάναμε τα πάντα μαζί​—από την υπηρεσία μας μέχρι τις διακοπές μας. Αν και θα μπορούσαν να ασχοληθούν με τόσα άλλα πράγματα, οι γονείς μου κράτησαν τη ζωή τους απλή και συγκεντρώθηκαν στη διακονία. Σήμερα, γνωρίζω ότι αντλώ τη μέγιστη ευτυχία όταν είμαι πλήρως αφοσιωμένος στην υπηρεσία του Ιεχωβά.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 28]

Γρηγόρης: Περισσότερο και από όσα μου έλεγαν οι γονείς μου για να με ενθαρρύνουν να διευρύνω τη διακονία μου, αυτό που με βοήθησε να επανεξετάσω τις περιστάσεις μου, να διώξω φόβους και ανησυχίες για το αν έπρεπε να αρχίσω την ολοχρόνια υπηρεσία και να ασχοληθώ πληρέστερα με το έργο του Ιεχωβά ήταν το παράδειγμά τους, καθώς και η έκδηλη χαρά τους στην υπηρεσία του Ιεχωβά. Ευχαριστώ τους γονείς μου για το ότι με βοήθησαν να βρω τη χαρά που αντλεί κανείς όταν καταβάλλει σθεναρή προσπάθεια.

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 28]

Τούλα: Οι γονείς μου τόνιζαν πάντοτε ότι η σχέση μας με τον Ιεχωβά είναι το πολυτιμότερο απόκτημα που θα μπορούσαμε ποτέ να έχουμε και ότι ο μόνος τρόπος για να είμαστε πραγματικά ευτυχισμένοι είναι το να δίνουμε στον Ιεχωβά το καλύτερο που μπορούμε. Έκαναν τον Ιεχωβά πολύ πραγματικό για εμάς. Ο πατέρας μου μας έλεγε συχνά ότι το να μπορείς να πηγαίνεις για ύπνο τη νύχτα με καθαρή συνείδηση, γνωρίζοντας ότι προσπάθησες να κάνεις το καλύτερο για να ευαρεστήσεις τον Ιεχωβά, είναι ένα απερίγραπτο συναίσθημα.

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Όταν ήμουν στρατιώτης στην Ελλάδα, το 1951

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Με την Αικατερίνη το 1966

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Η οικογένειά μου το 1996: (από αριστερά προς τα δεξιά, πίσω) Γρηγόρης, Χρήστος, Τούλα· (μπροστά) Λάκης, Αικατερίνη και εγώ