Πώς Μπορούμε να Καλλιεργούμε την Αρετή;

ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ λεξικά ορίζουν την «αρετή» ως «ηθική υπεροχή, καλοσύνη», «το να ενεργεί και να σκέφτεται κάποιος ορθά· καλοσύνη του χαρακτήρα». Ο λεξικογράφος Μάρβιν Ρ. Βίνσεντ λέει ότι η πρωτότυπη κλασική έννοια της ελληνικής λέξης «αρετή» υποδηλώνει «υπεροχή κάθε είδους». Δεν μας εκπλήσσει, λοιπόν, το γεγονός ότι ιδιότητες όπως η σύνεση, το θάρρος, η αυτοπειθαρχία, η αμεροληψία, η συμπόνια, η εγκαρτέρηση, η εντιμότητα, η ταπεινοφροσύνη και η οσιότητα έχουν αναγνωριστεί ως αρετές κατά καιρούς. Η αρετή έχει οριστεί επίσης ως «η συμμόρφωση με έναν κανόνα ορθής διαγωγής».

Με τίνος τον κανόνα περί υπεροχής, καλοσύνης και ορθής διαγωγής πρέπει να συμμορφωθούμε; «Σύμφωνα με το κυρίαρχο ρεύμα της ηθικής φιλοσοφίας», ανέφερε το περιοδικό Νιούζγουικ (Newsweek), «ο σκεπτικισμός ο οποίος δημιουργήθηκε από το Διαφωτισμό έχει κάνει όλες τις ιδέες περί ορθού και εσφαλμένου να καταντήσουν ζητήματα προσωπικού γούστου, συναισθηματικής προτίμησης ή πολιτιστικής επιλογής». Αλλά είναι απλώς το γούστο ή η προτίμηση ένας ικανοποιητικός τρόπος για να καθορίσουμε το ορθό και το εσφαλμένο; Όχι. Για να καλλιεργούμε αρετή, χρειαζόμαστε έναν αξιόπιστο κανόνα σχετικά με το καλό και το κακό​—έναν κανόνα με βάση τον οποίο θα μπορεί να κριθεί αν μια συγκεκριμένη πράξη, νοοτροπία ή ιδιότητα είναι ορθή ή εσφαλμένη.

Η Μόνη Αληθινή Πηγή Ηθικών Κανόνων

Υπάρχει μόνο μία αληθινή Πηγή ηθικών κανόνων​—ο Δημιουργός της ανθρωπότητας, ο Ιεχωβά Θεός. Σύντομα αφότου δημιούργησε τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ, ο Ιεχωβά Θεός τού έδωσε την εξής εντολή: «Από κάθε δέντρο του κήπου μπορείς να τρως μέχρι να χορτάσεις. Αλλά από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού δεν πρέπει να φας, γιατί την ημέρα που θα φας από αυτό οπωσδήποτε θα πεθάνεις». (Γένεση 2:16, 17) Ο Ιεχωβά Θεός έδωσε στο δέντρο αυτό το μοναδικό όνομα υποδηλώνοντας  ότι εκείνος έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να αποφασίζει τι είναι καλό και τι είναι κακό για τα πλάσματά του. Έτσι λοιπόν, οι κανόνες του Θεού για το καλό και το κακό έγιναν η βάση για κρίση, ή για αξιολόγηση, των πράξεων, της στάσης και των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας κάποιου ατόμου. Χωρίς αυτούς τους κανόνες δεν θα μπορούσαμε να διακρίνουμε πραγματικά το ορθό από το εσφαλμένο.

Η εντολή σχετικά με το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού έθεσε ενώπιον του Αδάμ και της Εύας μια επιλογή​—να υπακούσουν ή να μην υπακούσουν. Για αυτούς, αρετή σήμαινε υπακοή σε εκείνη την εντολή. Αργότερα, ο Ιεχωβά αποκάλυψε εκτενέστερα τι τον ευαρεστεί και τι τον δυσαρεστεί, και φρόντισε να καταγραφεί αυτό για εμάς στην Αγία Γραφή. Η καλλιέργεια αρετής, λοιπόν, περιλαμβάνει το να συμμορφωνόμαστε με τους δίκαιους κανόνες του Ιεχωβά όπως εκτίθενται στις Γραφές.

Εξοικειωθείτε Πλήρως με τους Κανόνες του Θεού

Εφόσον ο Ιεχωβά Θεός έχει καθορίσει τους κανόνες για το καλό και το κακό και τους έχει αποκαλύψει στη Γραφή, δεν θα πρέπει να εξοικειωθούμε πλήρως με αυτούς; Ο απόστολος Παύλος έγραψε: «Όλη η Γραφή είναι θεόπνευστη και ωφέλιμη για διδασκαλία, για έλεγχο, για τακτοποίηση ζητημάτων, για διαπαιδαγώγηση στη δικαιοσύνη, ώστε ο άνθρωπος του Θεού να είναι πλήρως ικανός, απόλυτα εξοπλισμένος για κάθε καλό έργο».—2 Τιμόθεο 3:16, 17.

Για παράδειγμα, αναλογιστείτε την παρεξήγηση που συνέβη στην περίπτωση του Κουνιχίτο, ο οποίος αναφέρθηκε στο προηγούμενο άρθρο, όταν εκείνος έδειξε μετριοφροσύνη σύμφωνα με τον πολιτισμό του. Αργότερα, μια προσεκτικότερη ματιά στους Γραφικούς κανόνες τον βοήθησε να προσεγγίσει το ζήτημα πιο ισορροπημένα. Πράγματι, η Γραφή ενθαρρύνει τη μετριοφροσύνη και δίνει συμβουλές κατά της υπερβολικής αυτοπεποίθησης και της αυθάδειας. (Παροιμίες 11:2· Μιχαίας 6:8) Ωστόσο, όταν περιέγραψε τα προσόντα για τη «θέση επισκόπου», ο απόστολος Παύλος μίλησε για την “επιδίωξη” αυτού του προνομίου. (1 Τιμόθεο 3:1) Αυτή η “επιδίωξη” θα πρέπει να γίνεται χωρίς να είναι κάποιος κομπαστής ή αυθάδης αλλά και χωρίς να υποτιμάει τον εαυτό του όταν δεν υπάρχει λόγος.

Τι λέει η Γραφή για την ηθική υπεροχή στον τομέα των επιχειρήσεων; Η χρησιμοποίηση αμφισβητούμενων μεθόδων ή η καταστρατήγηση των κυβερνητικών διατάξεων και των φορολογικών νόμων χάριν του κέρδους είναι συνηθισμένη τακτική στο σημερινό κόσμο των επιχειρήσεων. Άσχετα με το τι κάνουν οι άλλοι, όμως, ο κανόνας της Γραφής μάς λέει «να συμπεριφερόμαστε έντιμα σε όλα». (Εβραίους 13:18) Συνεπώς, καλλιεργούμε την αρετή με το να είμαστε έντιμοι και ευθείς με τους εργοδότες, τους υπαλλήλους, τους πελάτες και τις κοσμικές κυβερνήσεις. (Δευτερονόμιο 25:13-16· Ρωμαίους 13:1· Τίτο 2:9, 10) Βέβαια, η εντιμότητα προάγει την εμπιστοσύνη και την καλή θέληση. Και το να κάνουμε γραπτές συμφωνίες προλαβαίνει συχνά τις παρεξηγήσεις και τις περιπλοκές που μπορεί να προκύψουν εξαιτίας μιας “απρόβλεπτης περίστασης”.​—Εκκλησιαστής 9:11· Ιακώβου 4:13, 14.

Το ζήτημα της ενδυμασίας και της εμφάνισης είναι άλλος ένας τομέας στον οποίο χρειάζεται να καλλιεργούμε την αρετή. Η επιλογή του ντυσίματος ποικίλλει ανάλογα με τον πολιτισμό, και η πίεση να συμμορφωθούμε με την τελευταία λέξη της μόδας μπορεί να είναι ισχυρή. Γιατί όμως θα έπρεπε να ακολουθούμε κάθε τάση ή μόδα που εμφανίζεται; Η Γραφή μάς νουθετεί: «Μη διαπλάθεστε σύμφωνα με αυτό το σύστημα πραγμάτων». (Ρωμαίους 12:2) Αντί να διατυπώσει κανόνες, ο απόστολος Παύλος έγραψε υπό θεϊκή έμπνευση: «Θέλω οι γυναίκες να στολίζονται με εύτακτη ενδυμασία, με σεμνότητα και σωφροσύνη, όχι με πλεξίματα των μαλλιών και χρυσάφι ή μαργαριτάρια ή πολύ ακριβά ρούχα, αλλά όπως αρμόζει σε γυναίκες που ισχυρίζονται ότι έχουν ευλάβεια για τον Θεό». (1 Τιμόθεο 2:9, 10) Αυτός ο βασικός κανόνας εφαρμόζεται και σε άντρες και σε γυναίκες. Φυσικά, οι πολιτιστικές προτιμήσεις και το προσωπικό γούστο επιτρέπουν να υπάρχει μια ευχάριστη ποικιλία στον τομέα του ντυσίματος.

Η Γραφή προσδιορίζει επίσης τις ανήθικες συνήθειες τις οποίες καταδικάζει ρητά ο Θεός. Στα εδάφια 1 Κορινθίους 6:9, 10 διαβάζουμε την προειδοποίηση: «Τι! Δεν γνωρίζετε ότι άδικοι άνθρωποι δεν θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού; Μην παροδηγείστε. Ούτε πόρνοι ούτε ειδωλολάτρες ούτε μοιχοί ούτε άντρες που χρησιμοποιούνται για αφύσικους σκοπούς ούτε άντρες που πλαγιάζουν με άντρες ούτε κλέφτες ούτε  άπληστοι ούτε μέθυσοι ούτε υβριστές ούτε άρπαγες θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού». Αυτά τα εδάφια βοήθησαν τη Μαρία, που αναφέρθηκε νωρίτερα, να καταλάβει ότι, σύμφωνα με τον κανόνα ηθικής υπεροχής που έχει θέσει ο Δημιουργός, η σχέση της με τον Χουάν ήταν εσφαλμένη και ότι έπρεπε να την τερματίσει αν ήθελε να έχει την επιδοκιμασία του Θεού. Είναι σαφές ότι, για να καλλιεργούμε την αρετή, πρέπει να είμαστε πλήρως εξοικειωμένοι με τους κανόνες του Ιεχωβά.

Μάθετε με την Καρδιά

Αρετή δεν σημαίνει το να αποφεύγουμε παθητικά ό,τι είναι κακό. Περιλαμβάνει ηθική δύναμη. Το ενάρετο άτομο έχει καλοσύνη. «Την αρετή», λέει ένας καθηγητής, «πρέπει να τη μαθαίνουμε με την καρδιά καθώς και με το μυαλό». Το να καλλιεργούμε αρετή, λοιπόν, περιλαμβάνει περισσότερα από το να είμαστε πλήρως εξοικειωμένοι με το Λόγο του Θεού. Πρέπει να στοχαζόμαστε όσα είναι γραμμένα σε αυτόν ώστε η καρδιά μας να γεμίζει ευγνωμοσύνη για τον Ιεχωβά και να παρακινούμαστε να εφαρμόζουμε τις Γραφικές αρχές στη ζωή μας.

«Πόσο αγαπώ το νόμο σου!» αναφώνησε ο ψαλμωδός. «Όλη την ημέρα είναι μέλημά μου». (Ψαλμός 119:97) Και ο Βασιλιάς Δαβίδ έγραψε: «Θυμήθηκα τις αρχαίες ημέρες· στοχάστηκα όλες τις ενέργειές σου [του Θεού]· έκανα πρόθυμα μέλημά μου το έργο των χεριών σου». (Ψαλμός 143:5) Και εμείς επίσης πρέπει να κάνουμε τους ευλαβικούς στοχασμούς αναπόσπαστο μέρος της μελέτης μας από τη Γραφή και από τα έντυπα που βασίζονται σε αυτήν.

Είναι αλήθεια ότι το να βρίσκουμε χρόνο για επιμελή μελέτη που συνοδεύεται από στοχασμούς μπορεί να είναι δύσκολο. Αλλά η επιδίωξη της αρετής απαιτεί να εξαγοράζουμε χρόνο από άλλες δραστηριότητες. (Εφεσίους 5:15, 16) Ο Άρον, που είναι 24 χρονών, εξαγοράζει αυτόν το χρόνο καθημερινά ξυπνώντας 30 λεπτά νωρίτερα από ό,τι έκανε πριν. Όπως αφηγείται ο ίδιος: «Στην αρχή, απλώς διάβαζα τη Γραφή όλη εκείνη τη μισή ώρα. Αρκετά πρόσφατα αναγνώρισα τη σπουδαιότητα του στοχασμού. Έτσι λοιπόν, τώρα χρησιμοποιώ περίπου το μισό από αυτόν το χρόνο για να κάνω σκέψεις γύρω από όσα μόλις διάβασα. Αυτό έχει αποδειχτεί πράγματι ανταμειφτικό». Μπορείτε να κάνετε στοχασμούς και σε άλλες στιγμές. Σε μια μελωδία του προς τον Ιεχωβά, ο Δαβίδ έψαλε: «Κατά τις νυχτερινές φυλακές κάνω στοχασμούς για εσένα». (Ψαλμός 63:6) Και η Γραφή αναφέρει: «Ο Ισαάκ είχε βγει και περπατούσε στον αγρό για να κάνει στοχασμούς την ώρα που βράδιαζε».​—Γένεση 24:63.

Ο στοχασμός συμβάλλει με ανεκτίμητο τρόπο στην καλλιέργεια της αρετής, επειδή μας βοηθάει να νιώθουμε όπως νιώθει ο Ιεχωβά και να ενστερνιζόμαστε τις δικές του απόψεις. Η Μαρία, για παράδειγμα, γνώριζε ότι ο Θεός απαγορεύει την πορνεία. Αλλά για να “αποστραφεί ό,τι είναι πονηρό και να προσκολληθεί σε ό,τι είναι καλό” έπρεπε να κάνει στοχασμούς γύρω από βασικά Γραφικά εδάφια. (Ρωμαίους 12:9) Διέκρινε ότι έπρεπε να κάνει αλλαγές αφού διάβασε το εδάφιο Κολοσσαείς 3:5, το οποίο μας παροτρύνει να “νεκρώσουμε τα μέλη του σώματός μας όσον αφορά την πορνεία, την ακαθαρσία, τη σεξουαλική όρεξη, τη βλαβερή επιθυμία και την πλεονεξία”. Η Μαρία έπρεπε να ρωτήσει τον εαυτό της: “Τι είδους σεξουαλική όρεξη πρέπει να νεκρώσω; Τι θα πρέπει να αποφεύγω το οποίο μπορεί να διεγείρει ακάθαρτες επιθυμίες; Μήπως πρέπει να κάνω κάποιες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρομαι στα άτομα του αντίθετου φύλου;”

 Ο στοχασμός περιλαμβάνει το να σκεφτόμαστε το αποτέλεσμα μιας πράξης. Ο Παύλος παροτρύνει τους Χριστιανούς να απέχουν από την πορνεία και να ασκούν εγκράτεια ώστε «να μη φτάνει κανείς μέχρι του σημείου να βλάπτει και να καταπατεί τα δικαιώματα του αδελφού του». (1 Θεσσαλονικείς 4:3-7) Μερικές ερωτήσεις γύρω από τις οποίες μπορούμε να κάνουμε σκέψεις είναι οι εξής: “Ποια βλάβη θα προξενούσα στον εαυτό μου, στην οικογένειά μου ή σε άλλους αν έκανα αυτή την πράξη; Πώς θα επηρεαζόμουν εγώ πνευματικά, συναισθηματικά και σωματικά; Πώς έχουν εξελιχθεί τα πράγματα για άλλους που έχουν παραβιάσει το νόμο του Θεού στο παρελθόν;” Τέτοιου είδους συλλογισμοί ενίσχυσαν την καρδιά της Μαρίας και μπορούν να επηρεάσουν και εμάς με τον ίδιο τρόπο.

Να Μαθαίνετε από τα Παραδείγματα

Μπορεί να διδαχτεί κάποιος την αρετή σε μια αίθουσα διδασκαλίας; Αυτή η ερώτηση έχει προβληματίσει διάφορους στοχαστές εδώ και χιλιετίες. Ο φιλόσοφος Πλάτων έτεινε να πιστεύει ότι μπορεί. Ο Αριστοτέλης, από την άλλη πλευρά, ισχυριζόταν ότι η αρετή αποκτάται μέσω εξάσκησης. Ένας δημοσιογράφος συνόψισε το όλο ζήτημα ως εξής: «Με λίγα λόγια, η ηθική της αρετής δεν διδάσκεται από μόνη της. Και δεν μπορεί να τη μάθει κανείς διαβάζοντας βιβλία. Ο καλός χαρακτήρας αποκτάται όταν ζει κανείς σε κοινωνίες . . . στις οποίες η αρετή ενθαρρύνεται και ανταμείβεται». Πού θα βρούμε, όμως, πραγματικά ενάρετα άτομα; Αν και στους περισσότερους πολιτισμούς βρίσκουμε μερικά παραδείγματα αρετής, τουλάχιστον στους ήρωες και στις ιστορίες της μυθολογίας τους, η Γραφή περιέχει άφθονα αληθινά παραδείγματα.

Το πιο εξέχον παράδειγμα αρετής είναι ο Ιεχωβά. Εκείνος ενεργεί πάντοτε με ενάρετο τρόπο και κάνει αυτό που είναι δίκαιο και καλό. Μπορούμε να καλλιεργούμε την αρετή όταν γινόμαστε «μιμητές του Θεού». (Εφεσίους 5:1) Επίσης, ο Γιος του Θεού, ο Ιησούς Χριστός, “μας άφησε υπόδειγμα για να ακολουθήσουμε τα ίχνη του πιστά”. (1 Πέτρου 2:21) Επιπλέον, η Γραφή περιέχει αφηγήσεις πολλών πιστών ατόμων, όπως ήταν ο Αβραάμ, η Σάρρα, ο Ιωσήφ, η Ρουθ, ο Ιώβ καθώς και ο Δανιήλ και οι τρεις Εβραίοι σύντροφοί του. Δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε και τα παραδείγματα αρετής που μπορούν να βρεθούν ανάμεσα στους σύγχρονους υπηρέτες του Ιεχωβά.

Μπορούμε να Πετύχουμε

Μπορούμε πραγματικά να έχουμε επιτυχία στο να κάνουμε ό,τι είναι ενάρετο στα μάτια του Θεού; Εφόσον έχουμε κληρονομήσει την ατέλεια, κατά καιρούς μπορεί να ξεσπάει μέσα μας μια σκληρή μάχη ανάμεσα στο μυαλό και στη σάρκα​—ανάμεσα στην επιθυμία να κάνουμε αυτό που είναι ενάρετο και στο να ακολουθούμε τις αμαρτωλές μας τάσεις. (Ρωμαίους 5:12· 7:13-23) Αλλά μπορούμε να κερδίσουμε τη μάχη με τη βοήθεια του Θεού. (Ρωμαίους 7:24, 25) Ο Ιεχωβά έχει προμηθεύσει το Λόγο του καθώς και έντυπα που βασίζονται στη Γραφή. Με επιμελή μελέτη των Γραφών και με ευλαβικό στοχασμό γύρω από όσα διαβάζουμε, μπορούμε να γίνουμε αγνοί στην καρδιά. Από μια τέτοια αγνή καρδιά μπορούν να προέλθουν ενάρετες σκέψεις, λόγια και πράξεις. (Λουκάς 6:45) Βασιζόμενοι στα παραδείγματα του Ιεχωβά Θεού και του Ιησού Χριστού, μπορούμε να οικοδομήσουμε μια θεοσεβή προσωπικότητα. Και σίγουρα μπορούμε να μάθουμε πολλά από άτομα που υπηρετούν πιστά τον Θεό σήμερα.

Ο απόστολος Παύλος πρότρεψε τους αναγνώστες του να “συλλογίζονται” την αρετή και άλλα αξιέπαινα πράγματα. Κάνοντάς το αυτό, είναι βέβαιο ότι θα έχουμε την ευλογία του Θεού. (Φιλιππησίους 4:8, 9) Με τη βοήθεια του Ιεχωβά, μπορούμε να έχουμε επιτυχία όσον αφορά την καλλιέργεια της αρετής.

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Κάντε το στοχασμό μέρος της μελέτης σας από τη Γραφή

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Οικοδομήστε θεοσεβή προσωπικότητα μιμούμενοι τον Χριστό Ιησού