Υπάκουσε στον Θεό ως Άρχοντα Μάλλον Παρά στους Ανθρώπους

«Πρέπει να υπακούμε στον Θεό ως άρχοντα μάλλον παρά στους ανθρώπους».

ΠΡΙΝ από σχεδόν 2.000 χρόνια, αυτά τα θαρραλέα λόγια αντήχησαν μέσα στην αίθουσα του Σάνχεδριν στην Ιερουσαλήμ. Μια ομάδα Χριστιανών του πρώτου αιώνα ανακρίνονταν από τον Ιουδαίο αρχιερέα. Είχαν συλληφθεί στο ναό ενώ δίδασκαν ένα πλήθος ανθρώπων. Ένας άγγελος του Ιεχωβά τούς είχε δώσει την οδηγία να πάνε εκεί και να κηρύξουν το Λόγο του Θεού. Οι ιερείς τούς είχαν πει να μην κηρύττουν. Σε ποιον θα υπακούατε εσείς σε μια τέτοια κατάσταση; Οι Χριστιανοί δεν είχαν καμιά αμφιβολία. Θα υπάκουαν στον Θεό ως άρχοντα μάλλον παρά στους ανθρώπους.​—Πράξεις 5:17-32.

Στη διάρκεια των πολλών αιώνων που έχουν περάσει από τότε, και άλλα άτομα έχουν ακολουθήσει το θαρραλέο παράδειγμά τους όταν οι θρησκευτικοί ηγέτες, όπως και εκείνοι οι Ιουδαίοι ιερείς του πρώτου αιώνα, αρνούνται να ακούσουν την αλήθεια και προσπαθούν να μην αφήσουν και τους άλλους να την ακούσουν. (Ματθαίος 23:13) Στις αρχές του 15ου αιώνα, ο Γιαν Χους (1371-1415) επικαλέστηκε τα ίδια λόγια όταν διατάχθηκε να μην κηρύττει στην πατρίδα του, τη Βοημία (περιοχή της σημερινής Τσεχίας). Αναγνώριζε την υπέρτατη εξουσία του Θεού και του Λόγου Του σε μια εποχή κατά την οποία ο πάπας και η εκκλησία θεωρούνταν υπέρτατοι από όλους σχεδόν τους άλλους. Τι τον υποκίνησε να διακρατήσει αυτή τη στάση;

Η Προέλευση της Γραφικής Διδασκαλίας του Χους

Ο Γιαν Χους ανατράφηκε από τη χήρα μητέρα του, μια χωρική, και γι’ αυτό απαιτήθηκε μεγάλος αγώνας για να μορφωθεί. Συχνά, χρειαζόταν να ψέλνει στις εκκλησίες για να βγάλει τα προς το ζην. Μολονότι δεν ήταν ιδιοφυής, κατόρθωσε να φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο της Πράγας και έγινε τελικά πρύτανης του πανεπιστημίου.

Εκείνον τον καιρό, στο πανεπιστήμιο επικρατούσε μεγάλη διαμάχη μεταξύ των Γερμανών και των Τσέχων. Ο Χους έγινε υπερασπιστής του τσεχικού κινήματος, και η επιρροή του μεγάλωνε καθώς γινόταν πιο δυναμικός κήρυκας. Επί ένα διάστημα, υπήρχε αναταραχή και διαφωνία σχετικά με πολλές καταχρήσεις που αφορούσαν τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, και αυτή η κατάσταση εντάθηκε με τη διάδοση των συγγραμμάτων του Άγγλου μεταρρυθμιστή Τζον Ουίκλιφ. Το κίνημα της Βοημίας, όμως, δεν είχε τις ρίζες του στα γεγονότα που διαδραματίζονταν στην Αγγλία, αλλά εξελισσόταν παράλληλα με αυτά. Ο Γιαν Χους ελκύστηκε από τα συγγράμματα του Ουίκλιφ, ιδιαίτερα από το έργο Περί Αληθείας των Αγίων Γραφών, το οποίο προμηθεύτηκε το 1407.

Ωστόσο, ο Χους αντιμετώπισε την εχθρότητα του Αρχιεπισκόπου Ζμπίνεκ της Πράγας, ο οποίος εναντιώθηκε στο κήρυγμα του Χους και έκαψε δημόσια πολλά από τα συγγράμματα του Ουίκλιφ το 1410. Στη συνέχεια ο Ζμπίνεκ απαγόρευσε όλα τα κηρύγματα εκτός από αυτά που γίνονταν στις αναγνωρισμένες εκκλησίες, ενέργεια που απέκλεισε το Παρεκκλήσι της Βηθλεέμ στο οποίο προΐστατο ο Χους. Ο Χους αρνήθηκε να υπακούσει στην απαγόρευση του αρχιεπισκόπου, δηλώνοντας πως έπρεπε να «υπακούσει στον Θεό μάλλον παρά στους ανθρώπους, σε ζητήματα που είναι απαραίτητα για τη σωτηρία». Επικαλέστηκε τη βοήθεια του πάπα, και τότε ο αρχιεπίσκοπος τον αφόρισε. Αλλά ο Χους δεν αμφιταλαντεύτηκε, εφόσον διαπίστωσε ότι η μεγαλύτερη κατανόηση που είχε αποκτήσει είχε κάνει τη συνείδησή του ακόμη πιο ευαίσθητη ιδιαίτερα ως προς τις διδασκαλίες της Αγίας Γραφής. Δήλωσε ξεκάθαρα: «Ο άνθρωπος μπορεί να πει ψέματα, αλλά ο Θεός όχι», απηχώντας τα λόγια του αποστόλου Παύλου στους Ρωμαίους. (Ρωμαίους 3:4) Ο Βασιλιάς Βεγκέσλαος υπερασπίστηκε το μεταρρυθμιστικό κίνημα του Χους, και τελικά ο Ζμπίνεκ εγκατέλειψε τη χώρα, και έπειτα από λίγο πέθανε.

Η εναντίωση κατά του Χους ξέσπασε και πάλι όταν αυτός καταδίκασε τη σταυροφορία εναντίον του βασιλιά της Νάπολης και εξέθεσε την πώληση συγχωροχαρτιών που γινόταν για το σκοπό αυτό, κάνοντας έτσι τους ιερείς να χάσουν τα έσοδά τους. Με τα συγχωροχάρτια μπορούσε κάποιος να πάρει απαλλαγή από την προσωρινή τιμωρία πληρώνοντας χρήματα. Προκειμένου να μην επιφέρει προβλήματα στην πόλη, ο Χους έφυγε από την Πράγα για να μείνει προσωρινά εξόριστος στην επαρχία. Εκεί, το 1413, έγραψε το σύγγραμμα Περί Σιμωνίας, στο οποίο εξέθετε τη φιλαργυρία των  κληρικών και την υποστήριξη που τους παρείχαν οι κοσμικές αρχές. Και πάλι, ο Χους θεωρούσε αυθεντία του το Λόγο του Θεού, και γι’ αυτό έλεγε: «Κάθε πιστός Χριστιανός πρέπει να έχει τέτοιο φρόνημα ώστε να μην πιστεύει τίποτα αντίθετο με τις Άγιες Γραφές».

Ο Χους έγραψε επίσης μια πραγματεία με τίτλο Περί Εκκλησίας. Σε αυτήν διατύπωνε αρκετές προτάσεις, μία από τις οποίες δήλωνε: «Ο Πέτρος ποτέ δεν ήταν, ούτε και είναι, η κεφαλή της Εκκλησίας». Διέκρινε ότι τα βασικά εδάφια Ματθαίος 16:15-18 προσδιόριζαν ξεκάθαρα τον Ιησού Χριστό ως το θεμέλιο και την κεφαλή της εκκλησίας, η οποία ήταν το σώμα όλων των πιστών που είχαν κληθεί. Επομένως, υπέρτατος ήταν ο νόμος του Χριστού όπως εκτίθεται στο Λόγο του Θεού, και όχι ο νόμος του πάπα. Αντίθετα, η παποσύνη προήλθε από την εξουσία της αυτοκρατορικής Ρώμης.

Κατάθεση Ενώπιον της Συνόδου της Κωνσταντίας

Η Καθολική Εκκλησία δεν μπορούσε να ανεχτεί πλέον όλα όσα εξέθετε ο Χους και γι’ αυτό τον κάλεσε να λογοδοτήσει για τις απόψεις του ενώπιον της Συνόδου της Κωνσταντίας, η οποία διεξάχθηκε από το 1414 μέχρι το 1418 κοντά στη λίμνη Κωνσταντία. Ο αδελφός του βασιλιά, ο Αυτοκράτορας Σιγισμούνδος, τον ξεγέλασε πείθοντάς τον να παραστεί εκεί με την υπόσχεση ότι θα του παρείχε προσωπική φρουρά, πράγμα που αποδείχτηκε σύντομα ψέμα. Λίγο μετά την άφιξή του συνελήφθη, αλλά συνέχισε να αντιστέκεται στην εξουσία τόσο του πάπα όσο και της συνόδου.

Όταν η σύνοδος ζήτησε από τον Χους να αποκηρύξει τις ιδέες και τις διδασκαλίες του, εκείνος απάντησε ότι θα το έκανε ευχαρίστως αν του αποδείκνυαν από τις Γραφές ότι έκανε λάθος, σύμφωνα με τα εδάφια 2 Τιμόθεο 3:14-16. Ο Χους ένιωθε πως η συνείδησή του θα τον έτυπτε συνεχώς αν έκανε μια δήλωση αποκήρυξης των ιδεών του διατυπωμένη με αμφίβολους όρους. Δήλωσε: «Πάντα είχα την άποψη ότι, αν μου αποδείκνυαν κάποια ορθότερη δοξασία μέσω των Γραφών, θα ήμουν πρόθυμος να αποκηρύξω αυτό που πίστευα». Παρά την πρόκληση που απηύθυνε ζητώντας έστω και από το πιο ασήμαντο μέλος της συνόδου να του υποδείξει το λάθος του μέσα από τον ίδιο το Λόγο του Θεού, καταδικάστηκε ως αδιάλλακτος αιρετικός και φυλακίστηκε χωρίς να συζητηθεί οτιδήποτε μέσα από την Αγία Γραφή.

Στις 6 Ιουλίου 1415, ο Χους καταδικάστηκε επισήμως στον καθεδρικό ναό της Κωνσταντίας. Δεν του επιτράπηκε να απαντήσει όταν διαβάστηκαν οι κατηγορίες που του είχαν προσαφθεί. Κατόπιν τον αποσχημάτισαν δημοσίως, και τα συγγράμματά του κάηκαν στην αυλή της εκκλησίας. Τον οδήγησαν σε ένα χωράφι στα περίχωρα της πόλης όπου τον έκαψαν στην πυρά. Κατόπιν μάζεψαν τις στάχτες του και τις σκόρπισαν στον ποταμό Ρήνο ώστε κανείς να μην μπορέσει να κρατήσει λείψανα από αυτόν το μάρτυρα. Λόγω των στενών δεσμών που είχε ο Χους με τον Τζον Ουίκλιφ, η σύνοδος καταδίκασε και εκείνον το μεταρρυθμιστή​—που ήταν ήδη νεκρός—​διατάζοντας να ξεθαφτεί το πτώμα του και να καεί, και κατόπιν να ριχτούν οι στάχτες του στον ποταμό Σουίφτ στην Αγγλία. Αργότερα, ο πιο εξέχων ακόλουθος του Χους, ο Ιερώνυμος ο εκ Πράγας, κάηκε επίσης στην πυρά.

Τι Πέτυχε ο Χους

Εκείνη την εποχή, ο Χους ήταν ένας από τους πρώτους που τόλμησαν να αντισταθούν στην εξουσία τόσο του πάπα όσο και των συνόδων, και αντ’ αυτών να αποδεχτούν τις Γραφές ως υπέρτατη αυθεντία. Με αυτόν τον τρόπο έθεσε το θεμέλιο για το κίνημα υπέρ των ατομικών δικαιωμάτων, καθώς και υπέρ της ελευθερίας συνείδησης και λόγου.

Περισσότερα από εκατό χρόνια αργότερα, ο Μαρτίνος Λούθηρος στη Γερμανία κατηγορήθηκε ότι επανέλαβε τα λάθη του Ουίκλιφ και του Χους. Βεβαίως, ο Λούθηρος είχε την ίδια βασική άποψη με τον Χους όταν έλεγε: «Εκτός και αν καταδικαστώ με βάση τις Γραφές και την κοινή λογική​—δεν παραδέχομαι την εξουσία των παπών και των συνόδων, διότι αλληλοσυγκρούονται—​η συνείδησή μου είναι αιχμάλωτη του Λόγου του Θεού». Πιθανόν γι’ αυτό είπε: «Όλοι μας είμαστε Χουσίτες χωρίς να το γνωρίζουμε».

Είναι αλήθεια ότι ο Χους, ο Ουίκλιφ και ο Λούθηρος επανέφεραν στο προσκήνιο πολλές από τις διδασκαλίες των πρώτων Χριστιανών. Βέβαια, δεν το έκαναν αυτό στο πλήρες επειδή εκείνες τις ημέρες δεν ήταν εύκολο να διαλυθεί το σκοτάδι που επικρατούσε επί αιώνες. Εντούτοις, όλοι τους συμφωνούσαν σε ένα σημαντικό ζήτημα: Ο Λόγος του Θεού έπρεπε να κατέχει την πρώτη θέση, όποιες και αν ήταν οι απόψεις των ανθρώπων. Οι πρώτοι Χριστιανοί διακρατούσαν την ίδια διαφωτισμένη άποψη, επειδή είχαν διδαχτεί από τον Κύριο, τον ίδιο τον Ιησού Χριστό.​—Ιωάννης 17:17· 18:37.

Σήμερα, οι Χριστιανοί πρέπει να διακρατούν την ίδια στάση. Τα πλεονεκτήματα που έχουμε εμείς είναι πολύ περισσότερα από αυτά που υπήρχαν σε εκείνους τους αρχικούς αιώνες. Πρώτον, η Αγία Γραφή είναι διαθέσιμη στις περισσότερες γλώσσες. Δεύτερον, αυτές τις τελευταίες ημέρες το άγιο πνεύμα έχει βοηθήσει τα δεκτικά άτομα δίνοντάς τους μεγαλύτερη κατανόηση της Γραφής. Έχετε αποδεχτεί εσείς αυτή την κατανόηση; Αν ναι, δεν θα διστάζετε να υποστηρίζετε την ίδια αρχή που επαναλάμβανε τόσο επίμονα ο Γιαν Χους. Τώρα, πολύ περισσότερα άτομα παρά ποτέ άλλοτε στην ιστορία ζουν σύμφωνα με αυτά τα λόγια των αποστόλων: «Πρέπει να υπακούμε στον Θεό ως άρχοντα μάλλον παρά στους ανθρώπους».​—Πράξεις 5:29.