Κάτι Μεγαλύτερο από τους Θησαυρούς της Αιγύπτου

Ο ΜΩΥΣΗΣ είναι μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της ιστορίας. Τέσσερα βιβλία της Αγίας Γραφής​—από την Έξοδο μέχρι το Δευτερονόμιο—​εξιστορούν σχεδόν αποκλειστικά την πολιτεία του Θεού με τον Ισραήλ υπό την ηγεσία του Μωυσή. Αυτός επέβλεψε την Έξοδό τους από την Αίγυπτο, ήταν ο μεσίτης στη διαθήκη του Νόμου και οδήγησε τον Ισραήλ μέχρι τα σύνορα της Υποσχεμένης Γης. Μολονότι ο Μωυσής είχε ανατραφεί στο σπιτικό του Φαραώ, έγινε ο εντεταλμένος ηγέτης του λαού του Θεού, καθώς και προφήτης, κριτής και θεόπνευστος συγγραφέας. Εντούτοις, ήταν «πολύ πιο πράος από όλους τους ανθρώπους».​—Αριθμοί 12:3.

Τα περισσότερα πράγματα που αναφέρει η Γραφή για τον Μωυσή αφορούν τα τελευταία 40 χρόνια της ζωής του, καλύπτοντας την περίοδο από την απελευθέρωση του Ισραήλ από τη δουλεία μέχρι το θάνατο του Μωυσή σε ηλικία 120 ετών. Από τα 40 του μέχρι τα 80 του, ο Μωυσής ήταν βοσκός στη Μαδιάμ. Ωστόσο, λέει μια πηγή, «πιθανώς το πιο συναρπαστικό κομμάτι της ζωής του, και εντούτοις το πιο σκοτεινό», είναι τα πρώτα 40 του χρόνια, από τη γέννησή του μέχρι τη φυγή του από την Αίγυπτο. Τι μπορούμε να διακρίνουμε αναφορικά με αυτή την περίοδο; Πώς επηρέασαν οι συνθήκες της ανατροφής του Μωυσή το τι είδους άνθρωπος έγινε τελικά; Σε ποιες επιρροές εκτέθηκε; Ποιες προκλήσεις είχε να αντιμετωπίσει; Και τι μπορούν να μας διδάξουν όλα αυτά;

Δουλεία στην Αίγυπτο

Το βιβλίο της Εξόδου αναφέρει ότι επειδή οι εγκατεστημένοι στην Αίγυπτο Ισραηλίτες αυξάνονταν ραγδαία κάποιος Φαραώ άρχισε να τους φοβάται. Πιστεύοντας ότι ενεργούσε «έξυπνα», επιχείρησε να μειώσει τον αριθμό τους υποβάλλοντάς τους σε τυραννική καταναγκαστική εργασία υπό το μαστίγιο επιστατών​—τους ανάγκαζε να σηκώνουν βάρη, να φτιάχνουν πηλό και να παράγουν προσδιορισμένες ποσότητες πλίθων καθημερινά.​—Έξοδος 1:8-14· 5:6-18.

Αυτή η εικόνα της Αιγύπτου στην οποία γεννήθηκε ο Μωυσής ταιριάζει απόλυτα με τις ιστορικές αποδείξεις. Αρχαίοι πάπυροι και τουλάχιστον μία απεικόνιση σε τάφο περιγράφουν την παραγωγή πλίθων από δούλους κατά τη δεύτερη χιλιετία Π.Κ.Χ. ή νωρίτερα. Οι αξιωματούχοι που ήταν υπεύθυνοι για την προμήθεια πλίθων οργάνωναν εκατοντάδες δούλους σε ομάδες των 6 μέχρι 18 ατόμων υπό την εποπτεία ενός επιστάτη ή αρχηγού  ομάδας. Οι δούλοι έπρεπε να σκάβουν και να βγάζουν πηλό για πλίθους και να μεταφέρουν άχυρο στο πλινθοποιείο. Εργάτες διαφόρων εθνικοτήτων αντλούσαν νερό και, χρησιμοποιώντας τσάπες, το αναμείγνυαν με τον πηλό και το άχυρο. Ολόκληρες σειρές πλίθων κατασκευάζονταν σε ορθογώνια καλούπια. Κατόπιν, φορτία από πλίθους που είχαν στεγνώσει στον ήλιο μεταφέρονταν από εργάτες με ζυγούς στο χώρο της οικοδομής, όπου μερικές φορές μπορούσε κανείς να ανεβεί μέσω μιας ράμπας. Οι Αιγύπτιοι επόπτες, κρατώντας ραβδιά, κάθονταν ή περιφέρονταν καθώς επέβλεπαν την εργασία.

Ένα αρχαίο λογιστικό αρχείο κάνει λόγο για 39.118 πλίθους τους οποίους κατασκεύασαν 602 εργάτες, πράγμα που αντιστοιχεί σε 65 πλίθους ανά εργάτη κατά μέσο όρο σε κάθε βάρδια. Επίσης, κάποιο έγγραφο του 13ου αιώνα Π.Κ.Χ. λέει: «Οι εργάτες παράγουν . . . την ποσότητα πλίθων που τους αναλογεί καθημερινά». Όλα αυτά μας θυμίζουν έντονα την κοπιαστική εργασία που απαιτούνταν από τους Ισραηλίτες, όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Εξόδου.

Η καταδυνάστευση δεν κατάφερε να μειώσει τον εβραϊκό πληθυσμό. Τουναντίον, «όσο περισσότερο τους καταδυνάστευαν [οι Αιγύπτιοι], τόσο περισσότερο πλήθαιναν . . . , ώστε αυτοί ένιωθαν νοσηρό τρόμο λόγω των γιων του Ισραήλ». (Έξοδος 1:10, 12) Γι’ αυτό, ο Φαραώ πρόσταξε αρχικά τις Εβραίες μαίες και κατόπιν ολόκληρο το λαό του να θανατώνουν κάθε νεογέννητο αρσενικό των Ισραηλιτών. Υπό αυτές τις τρομακτικές συνθήκες, γεννήθηκε ένα πανέμορφο μωρό, ο Μωυσής, από την Ιωχαβέδ και τον Αμράμ.​—Έξοδος 1:15-22· 6:20· Πράξεις 7:20.

Τον Κρύβουν, τον Βρίσκουν και τον Υιοθετούν

Οι γονείς του Μωυσή αψήφησαν τη φονική εντολή του Φαραώ και έκρυψαν το αγοράκι τους. Το έκαναν, άραγε, αυτό αποφεύγοντας τους κατασκόπους και τους αξιωματούχους που περιφέρονταν αναζητώντας βρέφη; Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι. Όπως και αν είχαν τα πράγματα, έπειτα από τρεις μήνες οι γονείς του Μωυσή δεν μπορούσαν πια να τον κρύβουν. Έτσι λοιπόν, η απεγνωσμένη μητέρα του έφτιαξε ένα καλάθι από πάπυρο, το άλειψε με πίσσα για να το κάνει στεγανό και έβαλε μέσα το παιδί της. Κατά μία έννοια, η Ιωχαβέδ υπάκουσε στο γράμμα, αν όχι στο πνεύμα, της εντολής του Φαραώ να ρίχνουν το κάθε νεογέννητο αρσενικό των Εβραίων στο Νείλο. Η Μαριάμ, η μεγαλύτερη αδελφή του Μωυσή, στάθηκε κατόπιν εκεί κοντά για να παρατηρεί.​—Έξοδος 1:22–2:4.

Το αν η Ιωχαβέδ έλπιζε να βρεθεί ο Μωυσής από την κόρη του Φαραώ όταν εκείνη πήγε στο ποτάμι για να λουστεί δεν το γνωρίζουμε, αλλά αυτό ακριβώς έγινε. Η πριγκίπισσα συνειδητοποίησε ότι επρόκειτο για ένα παιδί των Εβραίων. Τι θα έκανε; Μήπως θα υπάκουε στον πατέρα της και θα πρόσταζε το θάνατό του; Όχι, αντέδρασε όπως θα αντιδρούσαν κανονικά οι περισσότερες γυναίκες. Ενήργησε με συμπόνια.

Η Μαριάμ βρέθηκε γρήγορα δίπλα της. “Να καλέσω μια Εβραία για να σου θηλάζει το παιδί;”  ρώτησε. Μερικοί θεωρούν ότι αυτή η περικοπή εμπεριέχει μεγάλη ειρωνεία. Παρουσιάζει την αδελφή του Μωυσή σε αντιδιαστολή με τον Φαραώ, ο οποίος είχε στήσει με τους συμβούλους του μια «έξυπνη» πλεκτάνη εναντίον των Εβραίων. Βέβαια, η ευημερία του Μωυσή εξασφαλίστηκε μόνο όταν η πριγκίπισσα συμφώνησε με το σχέδιο της αδελφής του. «Πήγαινε!» απάντησε η κόρη του Φαραώ, και η Μαριάμ κάλεσε αμέσως τη μητέρα της. Με μια αξιοσημείωτη συμφωνία, η Ιωχαβέδ προσλήφθηκε για να αναθρέψει το ίδιο της το παιδί με βασιλική προστασία.​—Έξοδος 2:5-9.

Η συμπόνια της πριγκίπισσας σίγουρα αντιπαραβάλλεται με τη σκληρότητα του πατέρα της. Εκείνη δεν είχε άγνοια ούτε εξαπατήθηκε αναφορικά με το παιδί. Η εγκάρδια ευσπλαχνία της την υποκίνησε να το υιοθετήσει, το γεγονός δε ότι συμφώνησε με την ιδέα να το θηλάζει μια Εβραία τροφός φανερώνει ότι δεν συμμεριζόταν τις προκαταλήψεις του πατέρα της.

Ανατροφή και Εκπαίδευση

Η Ιωχαβέδ «πήρε το παιδί και το θήλαζε. Και το παιδί μεγάλωσε. Τότε το έφερε στην κόρη του Φαραώ, ώστε αυτός έγινε γιος της». (Έξοδος 2:9, 10) Η Γραφή δεν λέει πόσο καιρό έζησε ο Μωυσής με τους φυσικούς του γονείς. Μερικοί πιστεύουν ότι πρέπει να έμεινε μαζί τους τουλάχιστον μέχρι που απογαλακτίστηκε​—δύο ή τρία χρόνια—​αλλά μπορεί και περισσότερο. Το βιβλίο της Εξόδου απλώς δηλώνει ότι «μεγάλωσε» με τους γονείς του, χωρίς να αναφέρεται σε συγκεκριμένη ηλικία. Πάντως, ο Αμράμ και η Ιωχαβέδ χρησιμοποίησαν αναμφίβολα το χρόνο αυτό για να γνωστοποιήσουν στο γιο τους την εβραϊκή του καταγωγή και να τον διδάξουν για τον Ιεχωβά. Σε ποιο βαθμό πέτυχαν να ενσταλάξουν πίστη και αγάπη για τη δικαιοσύνη στην καρδιά του Μωυσή, μόνο ο χρόνος θα μπορούσε να το δείξει.

Όταν τον έδωσαν πίσω στην κόρη του Φαραώ, ο Μωυσής διδάχτηκε «όλη τη σοφία των Αιγυπτίων». (Πράξεις 7:22) Αυτό συνεπαγόταν εκπαίδευση κατάλληλη ώστε να προετοιμαστεί ο Μωυσής για κυβερνητική θέση. Η πληθώρα των γνώσεων που παρέχονταν στην Αίγυπτο περιλάμβανε μαθηματικά, γεωμετρία, αρχιτεκτονική, εκπαίδευση στην οικοδόμηση, καθώς και άλλες τέχνες και επιστήμες. Πιθανώς, η βασιλική οικογένεια θα ήθελε να διδαχτεί ο Μωυσής την αιγυπτιακή θρησκεία.

Ο Μωυσής ίσως έλαβε την προνομιακή του εκπαίδευση μαζί με άλλους βασιλικούς γόνους. Ανάμεσα σε εκείνους που ωφελούνταν από αυτή την εκλεκτή εκπαίδευση ήταν «παιδιά ξένων ηγεμόνων που στέλνονταν ή παίρνονταν ως όμηροι στην Αίγυπτο για να “εκπολιτιστούν” και κατόπιν επέστρεφαν για να κυβερνήσουν ως υποτελείς», πιστοί στον Φαραώ. (Η Ηγεμονία του Τουθμώσεως Δ΄ [The Reign of Thutmose IV], της Μπέτσι Μ. Μπράιαν) Οικοτροφεία που συνδέονταν με τα βασιλικά ανάκτορα φαίνεται ότι προετοίμαζαν τους νέους για να υπηρετούν ως αυλικοί. * Επιγραφές που χρονολογούνται από την περίοδο του Μέσου και του Νέου Βασιλείου της Αιγύπτου αποκαλύπτουν ότι αρκετοί από τους προσωπικούς υπηρέτες και τους υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους του Φαραώ διατηρούσαν τον τιμητικό τίτλο «Παιδί του Οικοτροφείου» ακόμη και ως ενήλικοι.

Η ζωή στην αυλή θα έθετε σε δοκιμασία τον Μωυσή. Πρόσφερε πλούτο, πολυτέλεια και δύναμη. Εγκυμονούσε επίσης ηθικούς κινδύνους. Πώς θα αντιδρούσε ο Μωυσής; Πού θα έστρεφε την οσιότητά του; Ήταν από καρδιάς λάτρης του Ιεχωβά, αδελφός των καταδυναστευόμενων Εβραίων ή προτιμούσε όλα όσα του πρόσφερε η ειδωλολατρική Αίγυπτος;

 Βαρυσήμαντη Απόφαση

Σε ηλικία 40 ετών, κατά την οποία ο Μωυσής θα μπορούσε να είχε γίνει από κάθε άποψη Αιγύπτιος, “βγήκε και πήγε να δει τα βάρη που σήκωναν οι αδελφοί του”. Οι επακόλουθες ενέργειές του έδειξαν ότι δεν το έκανε αυτό από απλή περιέργεια​—λαχταρούσε να τους βοηθήσει. Όταν είδε κάποιον Αιγύπτιο να χτυπάει έναν Εβραίο, παρενέβη σκοτώνοντας το δυνάστη. Εκείνη η ενέργεια έδειξε ότι η καρδιά του Μωυσή ήταν με τους αδελφούς του. Ο νεκρός ήταν προφανώς κάποιος αξιωματούχος, ο οποίος θανατώθηκε καθώς εκτελούσε τα καθήκοντά του. Στα μάτια των Αιγυπτίων, ο Μωυσής είχε κάθε λόγο να είναι όσιος στον Φαραώ. Εντούτοις, αυτό που υποκίνησε τον Μωυσή ήταν επίσης η αγάπη για τη δικαιοσύνη, μια ιδιότητα που εκδηλώθηκε περαιτέρω την επομένη, όταν επέπληξε κάποιον Εβραίο που χτυπούσε άδικα το σύντροφό του. Ο Μωυσής επιθυμούσε να ελευθερώσει τους Εβραίους από την πικρή δουλεία αλλά, όταν έμαθε ο Φαραώ για την αποστασία του και προσπάθησε να τον σκοτώσει, αυτός αναγκάστηκε να καταφύγει στη Μαδιάμ.​—Έξοδος 2:11-15· Πράξεις 7:23-29. *

Η χρονική στιγμή που επέλεξε ο Μωυσής για να ελευθερώσει το λαό του Θεού δεν ταίριαζε με αυτήν του Ιεχωβά. Ωστόσο, οι ενέργειές του φανέρωναν πίστη. Τα εδάφια Εβραίους 11:24-26 αναφέρουν: «Μέσω πίστης ο Μωυσής, όταν μεγάλωσε, αρνήθηκε να αποκαλείται γιος της κόρης του Φαραώ, επιλέγοντας να υφίσταται κακομεταχείριση με το λαό του Θεού μάλλον παρά να έχει την προσωρινή απόλαυση της αμαρτίας». Γιατί; «Επειδή θεώρησε τον ονειδισμό του Χριστού ως πλούτο μεγαλύτερο από τους θησαυρούς της Αιγύπτου· γιατί είχε το βλέμμα του προσηλωμένο στην απόδοση της ανταμοιβής». Αυτή η ασυνήθιστη χρήση της έκφρασης «του Χριστού», που σημαίνει «χρισμένος», ταιριάζει στον Μωυσή με την έννοια ότι αργότερα έλαβε έναν ειδικό διορισμό κατευθείαν από τον Ιεχωβά.

Για σκεφτείτε! Ο Μωυσής είχε ανατραφεί όπως θα μπορούσε να ανατραφεί μόνο κάποιος Αιγύπτιος αριστοκράτης. Η θέση του τού πρόσφερε μια λαμπρή σταδιοδρομία και κάθε απόλαυση που μπορούσε να φανταστεί κανείς, αλλά εκείνος τα απέρριψε όλα αυτά. Δεν μπορούσε να συμβιβάσει τη ζωή στην αυλή του Φαραώ, του δυνάστη, με την αγάπη για τον Ιεχωβά και τη δικαιοσύνη. Η γνώση για τις υποσχέσεις του Θεού στους προπάτορές του, τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ, καθώς και ο στοχασμός γύρω από αυτές, έκανε τον Μωυσή να προτιμήσει τη θεϊκή εύνοια. Ως αποτέλεσμα, ο Ιεχωβά μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον Μωυσή στον πιο προνομιούχο ρόλο για να φέρει σε πέρας τους σκοπούς Του.

Όλοι μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με επιλογές σχετικά με το ποια πράγματα είναι τα πιο σπουδαία. Όπως ο Μωυσής, πιθανώς αντιμετωπίζετε κάποια δύσκολη απόφαση. Πρέπει άραγε να εγκαταλείψετε ορισμένες συνήθειες ή φαινομενικά πλεονεκτήματα, άσχετα με το κόστος; Αν αυτή είναι η επιλογή που βρίσκεται ενώπιόν σας, να θυμάστε ότι ο Μωυσής θεώρησε τη φιλία του Ιεχωβά πολυτιμότερη από όλους τους θησαυρούς της Αιγύπτου και δεν το μετάνιωσε.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

Συμβόλαια με Τροφούς

Οι ίδιες οι μητέρες συνήθως θήλαζαν τα βρέφη τους. Ωστόσο, όπως αναφέρει ο μελετητής Μπρέβαρντ Τσάιλντς στο Περιοδικό Βιβλικής Φιλολογίας (Journal of Biblical Literature), «σε ορισμένες περιπτώσεις οι αριστοκρατικές οικογένειες [της εγγύς Ανατολής] προσλάμβαναν κάποια τροφό. Αυτό συνηθιζόταν επίσης στις περιπτώσεις όπου η μητέρα δεν μπορούσε να τρέφει το παιδί της ή ήταν άγνωστη. Η τροφός αναλάμβανε την ευθύνη της ανατροφής του παιδιού καθώς και το θηλασμό του για τη συμφωνημένη περίοδο». Έχουν διασωθεί αρκετά συμβόλαια με τροφούς γραμμένα σε πάπυρο, τα οποία προέρχονται από την αρχαία Εγγύς Ανατολή. Αυτά τα έγγραφα βεβαιώνουν την ύπαρξη μιας ευρέως διαδεδομένης συνήθειας από τη σουμεριακή περίοδο μέχρι τα τέλη της ελληνιστικής περιόδου στην Αίγυπτο. Συνηθισμένα χαρακτηριστικά αυτών των εγγράφων είναι οι δηλώσεις των ατόμων που περιλαμβάνονταν, ο χρόνος που κάλυπτε το συμβόλαιο, οι συνθήκες της εργασίας, υποδείξεις αναφορικά με την ανατροφή, οι ποινικές ρήτρες, οι μισθοί καθώς και το πώς αυτοί θα καταβάλλονταν. Κατά κανόνα, «η γαλούχηση διαρκούσε για μια περίοδο δύο ή τριών χρόνων», εξηγεί ο Τσάιλντς. «Η τροφός μεγάλωνε το παιδί στο σπίτι της, αλλά κατά καιρούς απαιτούνταν να επιστρέφει το παιδί στον ιδιοκτήτη του για επιθεώρηση».

[Εικόνες στη σελίδα 9]

Επάνω: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.· Κάτω: Erich Lessing/Art Resource, NY

[Ευχαριστίες]

Η κατασκευή πλίθων στην Αίγυπτο δεν έχει αλλάξει και πολύ από τις ημέρες του Μωυσή, όπως φαίνεται από μια αρχαία απεικόνιση