«Η Σωτηρία Ανήκει στον Ιεχωβά»

ΣΕ ΚΑΙΡΟΥΣ εθνικής κρίσης και διεθνούς έντασης, οι άνθρωποι αποβλέπουν στην κυβέρνησή τους για προστασία και ασφάλεια. Οι κυβερνήσεις από την πλευρά τους εντείνουν τα προγράμματα που έχουν σκοπό να συσπειρώσουν το λαό ώστε να έχουν την υποστήριξή του. Όσο περισσότερο προάγεται το αίσθημα του πατριωτισμού από τέτοια προγράμματα τόσο πιο ενθουσιώδεις και συχνότεροι γίνονται οι εορτασμοί πατριωτικών τελετών.

Στη διάρκεια κάποιας έκτακτης εθνικής ανάγκης, ο πατριωτικός ζήλος προσφέρει πολλές φορές στους ανθρώπους ένα αίσθημα ενότητας και δύναμης και μπορεί να προαγάγει ανάμεσά τους ένα πνεύμα συνεργασίας και ενδιαφέροντος για τα κοινά. Ωστόσο, «ο πατριωτισμός είναι τόσο εκρηκτικός όσο και κάθε συναίσθημα», δηλώνει ένα άρθρο στο Περιοδικό της Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times Magazine), εφόσον «αν αφεθεί ανεξέλεγκτος, μπορεί να προσλάβει άσχημες διαστάσεις». Μερικές εκδηλώσεις του είναι δυνατόν να πάρουν τέτοια τροπή ώστε να καταπατηθούν οι ατομικές και οι θρησκευτικές ελευθερίες ορισμένων πολιτών της χώρας. Οι αληθινοί Χριστιανοί ιδιαίτερα αντιμετωπίζουν την πίεση να συμβιβάσουν τις πεποιθήσεις τους. Πώς συμπεριφέρονται όταν ένα τέτοιο κλίμα επικρατεί στον κόσμο γύρω τους; Ποιες Γραφικές αρχές τούς βοηθούν να ενεργούν με ενόραση και να διακρατούν ακεραιότητα στον Θεό;

«Δεν Πρέπει να τα Προσκυνήσεις»

Μερικές φορές, ο χαιρετισμός της σημαίας γίνεται δημοφιλής έκφραση των πατριωτικών αισθημάτων. Ωστόσο, οι σημαίες φέρουν συνήθως αναπαραστάσεις πραγμάτων που υπάρχουν στους ουρανούς, όπως είναι τα άστρα, καθώς και πραγμάτων που υπάρχουν στη γη. Ο Θεός εξέφρασε την άποψή του σχετικά με την προσκύνηση τέτοιων πραγμάτων όταν πρόσταξε το λαό του: «Δεν πρέπει να φτιάξεις για τον εαυτό σου γλυπτή εικόνα ούτε μορφή όμοια με οτιδήποτε υπάρχει πάνω στους ουρανούς ή κάτω στη γη ή στα νερά κάτω από τη γη. Δεν πρέπει να τα προσκυνήσεις ούτε να παρασυρθείς να τα υπηρετήσεις, επειδή εγώ, ο Ιεχωβά ο Θεός σου, είμαι Θεός που απαιτώ αποκλειστική αφοσίωση».​—Έξοδος 20:4, 5.

Συγκρούεται άραγε ο χαιρετισμός ή η προσκύνηση της σημαίας που αντιπροσωπεύει το Κράτος με την απόδοση αποκλειστικής αφοσίωσης στον Ιεχωβά Θεό; Οι αρχαίοι Ισραηλίτες είχαν όντως «σημεία», ή αλλιώς εμβλήματα, γύρω από τα οποία συγκεντρώνονταν οι τρίφυλες υποδιαιρέσεις τους ενόσω βρίσκονταν στην έρημο. (Αριθμοί 2:1, 2) Σχολιάζοντας τις εβραϊκές λέξεις που αναφέρονται σε τέτοια εμβλήματα η Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopedia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ λέει: «Καμιά από αυτές, όμως, δεν εκφράζει την ιδέα που μας φέρνει στο μυαλό η λέξη “έμβλημα”, δηλαδή τη σημαία». Επιπλέον, τα εμβλήματα του Ισραήλ δεν θεωρούνταν ιερά ούτε γίνονταν κάποιες τελετές που σχετίζονταν με τη χρήση τους. Απλώς χρησίμευαν ως σημάδια, υποδεικνύοντας στο λαό πού έπρεπε να συγκεντρώνεται.

Οι παραστάσεις των χερουβείμ στη σκηνή της μαρτυρίας και στο ναό του Σολομώντα χρησίμευαν πρωτίστως ως απεικόνιση των ουράνιων χερουβείμ. (Έξοδος 25:18· 26:1, 31, 33· 1 Βασιλέων 6:23, 28, 29· Εβραίους 9:23, 24) Το ότι αυτές οι καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις δεν έπρεπε να γίνουν αντικείμενο ευλάβειας είναι φανερό από το γεγονός ότι οι άνθρωποι γενικά δεν τις έβλεπαν ποτέ και ότι οι ίδιοι οι άγγελοι δεν πρέπει να λατρεύονται.​—Κολοσσαείς 2:18· Αποκάλυψη 19:10· 22:8, 9.

 Θυμηθείτε επίσης το ομοίωμα ενός χάλκινου φιδιού το οποίο κατασκεύασε ο προφήτης Μωυσής στη διάρκεια της παραμονής των Ισραηλιτών στην έρημο. Αυτό το ομοίωμα, ή αλλιώς αναπαράσταση, χρησίμευε ως σύμβολο και είχε προφητική σημασία. (Αριθμοί 21:4-9· Ιωάννης 3:14, 15) Δεν έγινε αντικείμενο λατρευτικού σεβασμού ούτε χρησιμοποιούνταν για λατρεία. Αιώνες μετά τις ημέρες του Μωυσή, όμως, οι Ισραηλίτες άρχισαν να λατρεύουν εκείνη την ίδια αναπαράσταση ανάρμοστα, καίγοντας μάλιστα θυμίαμα σε αυτήν. Γι’ αυτό, ο Ιουδαίος Βασιλιάς Εζεκίας το έκανε κομμάτια.​—2 Βασιλέων 18:1-4.

Είναι, άραγε, οι εθνικές σημαίες απλώς σύμβολα που εξυπηρετούν κάποιον ωφέλιμο σκοπό; Τι συμβολίζουν; «Το κύριο σύμβολο πίστης και το κεντρικό αντικείμενο λατρείας του εθνικισμού είναι η σημαία», ανέφερε ο συγγραφέας Τζ. Πολ Γουίλιαμς. Η Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια (The Encyclopedia Americana) λέει: «Η σημαία, όπως και ο σταυρός, είναι κάτι το ιερό». Η σημαία είναι το σύμβολο του Κράτους. Επομένως, το να την προσκυνάει ή να τη χαιρετάει κανείς αποτελεί θρησκευτική ιεροτελεστία με την οποία εκδηλώνεται ευλάβεια προς το Κράτος. Μια τέτοια πράξη αποδίδει τη σωτηρία στο Κράτος και δεν εναρμονίζεται με τα όσα λέει η Γραφή για την ειδωλολατρία.

Οι Γραφές δηλώνουν ξεκάθαρα: «Η σωτηρία ανήκει στον Ιεχωβά». (Ψαλμός 3:8) Η σωτηρία δεν πρέπει να αποδίδεται σε ανθρώπινους θεσμούς ή στα σύμβολά τους. Ο απόστολος Παύλος συμβούλεψε τους συγχριστιανούς του: «Αγαπητοί μου, να φεύγετε από την ειδωλολατρία». (1 Κορινθίους 10:14) Οι πρώτοι Χριστιανοί δεν συμμετείχαν σε πράξεις λατρείας του Κράτους. Στο βιβλίο Οι Μελλοθάνατοι (Those About to Die), ο Ντάνιελ Π. Μάνιξ παρατηρεί: «Οι Χριστιανοί αρνούνταν να . . . προσφέρουν θυσία στο πνεύμα του [Ρωμαίου] αυτοκράτορα​—κάτι περίπου ισοδύναμο σήμερα με την άρνηση χαιρετισμού της σημαίας». Το ίδιο ισχύει και για τους αληθινούς Χριστιανούς σήμερα. Προκειμένου να αποδίδουν στον Ιεχωβά αποκλειστική αφοσίωση, δεν χαιρετούν τη σημαία κανενός έθνους. Κάνοντάς το αυτό, βάζουν τον Θεό στην πρώτη θέση ενώ παράλληλα σέβονται τις κυβερνήσεις και τους ηγέτες τους. Πράγματι, αναγνωρίζουν την ευθύνη που έχουν να υποτάσσονται στις κυβερνητικές «ανώτερες εξουσίες». (Ρωμαίους 13:1-7) Ποια είναι, όμως, η Γραφική άποψη σχετικά με το να τραγουδάει κανείς πατριωτικά τραγούδια, όπως οι εθνικοί ύμνοι;

Τι Είναι οι Εθνικοί Ύμνοι;

«Με τους εθνικούς ύμνους εκφράζεται το πατριωτικό αίσθημα και σε αυτούς εμπεριέχεται συνήθως παράκληση για θεϊκή καθοδηγία και προστασία του λαού ή των ηγετών του», λέει Η Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια. Ο εθνικός ύμνος είναι στην ουσία άσμα ή προσευχή για χάρη ενός έθνους. Ζητάει συνήθως να απολαμβάνει το έθνος υλική ευημερία και μακροβιότητα. Πρέπει να συμμερίζονται οι αληθινοί Χριστιανοί τέτοιου είδους ευλαβικά αισθήματα;

Ο προφήτης Ιερεμίας ζούσε ανάμεσα σε έναν λαό που ισχυριζόταν ότι υπηρετούσε τον Θεό. Εντούτοις, ο Ιεχωβά τον πρόσταξε: «Μην προσεύχεσαι για χάρη αυτού του λαού ούτε να υψώνεις για χάρη τους ικετευτική κραυγή ή προσευχή ούτε να με εκλιπαρείς, γιατί δεν θα σε ακούω». (Ιερεμίας 7:16· 11:14· 14:11) Γιατί δόθηκε αυτή η προσταγή στον Ιερεμία; Επειδή η κοινωνία εκείνων των ανθρώπων ήταν γεμάτη κλοπές, δολοφονίες, μοιχείες, ψευδορκίες και ειδωλολατρία.​—Ιερεμίας 7:9.

Ο Ιησούς Χριστός έθεσε ένα προηγούμενο όταν είπε: «Δεν παρακαλώ για τον κόσμο, αλλά για αυτούς που μου έχεις δώσει». (Ιωάννης 17:9) Οι Γραφές λένε ότι «ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται στην εξουσία του πονηρού» και ότι «παρέρχεται». (1 Ιωάννη 2:17· 5:19) Πώς μπορούν, λοιπόν, οι αληθινοί Χριστιανοί να προσεύχονται με καλή συνείδηση για την ευημερία και τη μακροβιότητα ενός τέτοιου συστήματος;

Βέβαια, δεν περιέχουν όλοι οι εθνικοί ύμνοι παρακλήσεις στον Θεό. «Τα αισθήματα που εκφράζουν οι εθνικοί ύμνοι ποικίλλουν», λέει η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica), «από προσευχές για το μονάρχη μέχρι έμμεσες αναφορές σε σημαντικές για το έθνος μάχες ή εξεγέρσεις . . . και εκφράσεις του πατριωτικού αισθήματος». Μπορούν, όμως, όσοι επιζητούν να ευαρεστούν τον Θεό να εξυμνούν στην πραγματικότητα τους πολέμους και τις επαναστάσεις οποιουδήποτε έθνους; Αναφορικά με τους αληθινούς λάτρεις, ο Ησαΐας προείπε: «Θα σφυρηλατήσουν τα σπαθιά τους σε υνιά και τα δόρατά τους σε δρεπάνια». (Ησαΐας 2:4) «Αν και περπατάμε με σάρκα», έγραψε ο απόστολος Παύλος,  «δεν διεξάγουμε πόλεμο σύμφωνα με αυτό που είμαστε στη σάρκα. Διότι τα όπλα του πολέμου μας δεν είναι σαρκικά».​—2 Κορινθίους 10:3, 4.

Οι εθνικοί ύμνοι εκφράζουν συνήθως αισθήματα εθνικής υπερηφάνειας ή ανωτερότητας. Αυτή η άποψη δεν έχει Γραφική βάση. Ο απόστολος Παύλος είπε στην ομιλία που εκφώνησε στον Άρειο Πάγο: «[Ο Ιεχωβά Θεός] έκανε από έναν άνθρωπο κάθε έθνος ανθρώπων για να κατοικούν σε ολόκληρη την επιφάνεια της γης». (Πράξεις 17:26) «Ο Θεός δεν είναι προσωπολήπτης», ανέφερε ο απόστολος Πέτρος, «αλλά σε κάθε έθνος όποιος τον φοβάται και εργάζεται δικαιοσύνη είναι ευπρόσδεκτος σε αυτόν».​—Πράξεις 10:34, 35.

Λόγω της κατανόησης που έχουν από τη Γραφή, πολλοί παίρνουν την προσωπική απόφαση να μη συμμετέχουν όταν οι άλλοι χαιρετούν τη σημαία ή τραγουδούν πατριωτικά τραγούδια. Πώς, όμως, συμπεριφέρονται όταν έχουν να κάνουν με καταστάσεις οι οποίες τους φέρνουν αντιμέτωπους με τέτοια ζητήματα;

Να Απέχετε με Σεβασμό

Σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την ενότητα της αυτοκρατορίας του, ο Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ της αρχαίας Βαβυλώνας έστησε μια τεράστια χρυσή εικόνα στην πεδιάδα Δουρά. Κατόπιν διευθέτησε να γίνει τελετή εγκαινίασης στην οποία προσκάλεσε τους σατράπες, τους υπάρχους, τους κυβερνήτες, τους συμβούλους και άλλους υψηλόβαθμους αξιωματούχους του. Όταν θα ακουγόταν η μουσική, όλοι οι συγκεντρωμένοι αναμενόταν να προσκυνήσουν και να λατρέψουν την εικόνα. Ανάμεσα σε αυτούς που έπρεπε να είναι παρόντες ήταν τρεις νεαροί Εβραίοι​—ο Σεδράχ, ο Μισάχ και ο Αβδενεγώ. Πώς έδειξαν εκείνοι ότι δεν συμμετείχαν στη συγκεκριμένη θρησκευτική τελετή; Μόλις άρχισε η μουσική και οι συγκεντρωμένοι προσκύνησαν την εικόνα, οι τρεις Εβραίοι παρέμειναν όρθιοι.​—Δανιήλ 3:1-12.

Σήμερα, οι άνθρωποι χαιρετούν τη σημαία συνήθως με προτεταμένο το χέρι ή στρατιωτικά ή βάζοντας την παλάμη πάνω στην καρδιά. Μερικές φορές, μπορεί να απαιτείται κάποια ειδική στάση του σώματος. Σε ορισμένες χώρες, τα παιδιά στο σχολείο αναμένεται να γονατίζουν και να φιλούν τη σημαία. Με το να στέκονται ήσυχα ενόσω οι άλλοι χαιρετούν τη σημαία, οι αληθινοί Χριστιανοί δείχνουν ότι είναι παρατηρητές γεμάτοι σεβασμό.

Τι μπορεί να γίνει αν κάποια τελετή που αφορά τη σημαία διεξάγεται με τέτοιον τρόπο ώστε και το να στέκεται απλώς κανείς δείχνει ότι  συμμετέχει σε αυτήν; Λόγου χάρη, υποθέστε ότι επιλέγεται ένας μαθητής να εκπροσωπήσει ολόκληρο το σχολείο και ότι χαιρετάει τη σημαία που βρίσκεται σε έναν ιστό στο προαύλιο ενώ οι άλλοι μαθητές αναμένεται να στέκονται προσοχή μέσα στην τάξη. Το να σταθεί και μόνο κάποιος σε αυτή την περίπτωση υποδηλώνει ότι συμφωνεί να είναι ο μαθητής που βρίσκεται έξω προσωπικός εκπρόσωπός του στο χαιρετισμό της σημαίας. Συνεπώς, το να σταθεί με οποιονδήποτε τρόπο υποδεικνύει ότι συμμετέχει στην τελετή. Σε μια τέτοια περίπτωση, όσοι επιθυμούν να είναι μόνο παρατηρητές γεμάτοι σεβασμό θα παραμείνουν στο κάθισμά τους ήσυχα. Τι γίνεται αν η τάξη είναι ήδη όρθια όταν αρχίζει μια τέτοια τελετή; Σε αυτή την περίπτωση, το να παραμείνουμε όρθιοι δεν θα αποτελούσε ένδειξη συμμετοχής.

Υποθέστε ότι δεν ζητείται από κάποιον να χαιρετήσει τη σημαία αλλά απλώς να την κρατάει, είτε σε μια παρέλαση είτε στην τάξη είτε κάπου αλλού, ώστε να μπορούν οι άλλοι να τη χαιρετούν. Αντί να “φεύγει από την ειδωλολατρία”, όπως προστάζουν οι Γραφές, κάτι τέτοιο θα σήμαινε στην πραγματικότητα ότι εκείνος βρίσκεται στο επίκεντρο της τελετής. Το ίδιο συμβαίνει και με τη συμμετοχή στις πατριωτικές παρελάσεις. Επειδή κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι υποστηρίζει κάποιος αυτό που τιμάται μέσω της παρέλασης, οι αληθινοί Χριστιανοί αρνούνται ενσυνείδητα να συμμετάσχουν σε τέτοια πράγματα.

Όταν ακούγονται εθνικοί ύμνοι, το μόνο που χρειάζεται να κάνει συνήθως ένα άτομο για να δείξει ότι συμμερίζεται τα αισθήματα που εμπεριέχονται στον ύμνο είναι το να σηκωθεί. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι Χριστιανοί παραμένουν στο κάθισμά τους. Ωστόσο, αν ήδη στέκονται όταν ακούγεται ο εθνικός ύμνος δεν χρειάζεται να επιδιώξουν να καθήσουν. Δεν είναι το ίδιο σαν να είχαν επιλέξει ειδικά να σταθούν για τον εθνικό ύμνο. Από την άλλη μεριά, αν αναμένεται από κάποια ομάδα να σηκωθεί και να ψάλει, τότε απλώς το να σηκωθούν και αυτοί από σεβασμό, αλλά όχι να ψάλουν, δεν θα έδειχνε ότι συμμερίζονται τα αισθήματα που εμπεριέχονται στον ύμνο.

«Να Διακρατείτε Αγαθή Συνείδηση»

Ο ψαλμωδός, αφού περιέγραψε την αναποτελεσματικότητα των ανθρωποποίητων αντικειμένων ευλάβειας, είπε: «Όμοιοι με αυτά θα γίνουν εκείνοι που τα φτιάχνουν, όλοι εκείνοι που εμπιστεύονται  σε αυτά». (Ψαλμός 115:4-8) Είναι φανερό, λοιπόν, ότι οποιαδήποτε εργασία που σχετίζεται άμεσα με την κατασκευή αντικειμένων λατρείας, μεταξύ αυτών και εθνικών σημαιών, δεν είναι αποδεκτή για τους λάτρεις του Ιεχωβά. (1 Ιωάννη 5:21) Μπορούν να προκύψουν και άλλες καταστάσεις αναφορικά με την εργασία όταν οι Χριστιανοί δείχνουν με σεβασμό ότι δεν λατρεύουν ούτε τη σημαία ούτε αυτό που αντιπροσωπεύει αλλά ότι λατρεύουν μόνο τον Ιεχωβά.

Ένας εργοδότης, για παράδειγμα, ίσως ζητήσει από κάποιον υπάλληλό του να ανυψώνει ή να υποστέλλει τη σημαία που υπάρχει σε ένα κτίριο. Το αν θα το κάνει κάποιος αυτό ή όχι εξαρτάται από την προσωπική του άποψη για τις περιστάσεις που περιλαμβάνονται. Αν το να ανυψώνει ή να υποστέλλει τη σημαία αποτελεί μέρος μιας ειδικής τελετής, όπου άλλα άτομα στέκονται προσοχή ή χαιρετούν τη σημαία, τότε αυτό θα ισοδυναμούσε με συμμετοχή στην τελετή.

Από την άλλη μεριά, αν η έπαρση ή η υποστολή της σημαίας δεν συνοδεύεται από κάποια τελετή, τότε αυτές οι ενέργειες δεν διαφέρουν σε τίποτα από την εκτέλεση διαφόρων εργασιών, όπως το να ετοιμάζει κανείς το κτίριο για χρήση, να ξεκλειδώνει και να κλειδώνει τις πόρτες, και να ανοίγει και να κλείνει τα παράθυρα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η σημαία είναι απλώς έμβλημα του Κράτους, και το να την ανυψώνει ή να την υποστέλλει κάποιος ανάμεσα στις άλλες εργασίες ρουτίνας που κάνει είναι ζήτημα προσωπικής απόφασης η οποία βασίζεται στις επιταγές της Γραφικά εκπαιδευμένης συνείδησής του. (Γαλάτες 6:5) Η συνείδηση ενός ατόμου μπορεί να τον υποκινήσει να ζητήσει από τον προϊστάμενό του να βάλει κάποιον άλλον υπάλληλο να ανυψώνει και να υποστέλλει τη σημαία. Ένας άλλος Χριστιανός μπορεί να αισθάνεται ότι η συνείδησή του τού επιτρέπει να το κάνει αυτό εφόσον δεν περιλαμβάνεται κάποια τελετή. Όποια και αν είναι η απόφαση, οι αληθινοί λάτρεις πρέπει “να διακρατούν αγαθή συνείδηση” ενώπιον του Θεού.​—1 Πέτρου 3:16.

Δεν υπάρχουν Γραφικοί λόγοι για να μην εργάζεται ή να μην παρευρίσκεται κάποιος σε δημόσια κτίρια, όπως σε δημαρχεία και σχολεία, όπου υπάρχει αναρτημένη η σημαία. Η σημαία μπορεί επίσης να εμφανίζεται σε γραμματόσημα, πινακίδες αυτοκινήτων ή σε άλλα είδη που προμηθεύει η κυβέρνηση. Το να χρησιμοποιεί κάποιος τέτοια αντικείμενα δεν τον κάνει από μόνο του συμμέτοχο σε πράξεις απόδοσης ευλάβειας. Το σημαντικό εδώ δεν είναι η παρουσία της σημαίας ή μιας αναπαράστασής της, αλλά το πώς ενεργεί κάποιος απέναντί της.

Οι σημαίες τοποθετούνται πολλές φορές σε παράθυρα, πόρτες, αυτοκίνητα, γραφεία και σε άλλα αντικείμενα. Στην αγορά υπάρχουν επίσης ρούχα που είναι διακοσμημένα με τη σημαία. Σε μερικές χώρες, είναι παράνομο να φοράει κανείς τέτοια είδη. Ακόμη και αν αυτό δεν παραβιάζει το νόμο, τι θα υποδήλωνε σχετικά με τη στάση ενός ατόμου απέναντι στον κόσμο; Αναφορικά με τους ακολούθους του, ο Ιησούς Χριστός είπε: «Δεν είναι μέρος του κόσμου, όπως εγώ δεν είμαι μέρος του κόσμου». (Ιωάννης 17:16) Κάτι το οποίο δεν πρέπει να παραβλέπεται είναι η επίδραση που θα μπορούσε να έχει μια τέτοια ενέργεια στους ομοπίστους. Μήπως θα ήταν δυνατόν να βλάψει τη συνείδηση ορισμένων; Μήπως θα μπορούσε να εξασθενήσει η απόφασή τους να παραμείνουν σταθεροί στην πίστη; Ο Παύλος συμβούλεψε τους Χριστιανούς: «Να βεβαιώνεστε για τα πιο σπουδαία πράγματα, ώστε να είστε αψεγάδιαστοι και να μην κάνετε άλλους να προσκόπτουν».​—Φιλιππησίους 1:10.

“Ήπιοι Προς Όλους”

Καθώς οι παγκόσμιες συνθήκες χειροτερεύουν σε αυτούς τους “κρίσιμους καιρούς”, τα αισθήματα πατριωτισμού πιθανότατα θα εντείνονται. (2 Τιμόθεο 3:1) Είθε όσοι αγαπούν τον Θεό να μην ξεχάσουν ποτέ ότι η σωτηρία ανήκει μόνο στον Ιεχωβά. Αυτός αξίζει την αποκλειστική αφοσίωση. Όταν ζήτησαν από τους αποστόλους του Ιησού να κάνουν κάτι που δεν εναρμονιζόταν με το θέλημα του Ιεχωβά, αυτοί είπαν: «Πρέπει να υπακούμε στον Θεό ως άρχοντα μάλλον παρά στους ανθρώπους».​—Πράξεις 5:29.

«Ο δούλος . . . του Κυρίου δεν χρειάζεται να μάχεται», έγραψε ο απόστολος Παύλος, «αλλά χρειάζεται να είναι ήπιος προς όλους». (2 Τιμόθεο 2:24) Γι’ αυτό, οι Χριστιανοί επιδιώκουν να είναι ειρηνικοί, γεμάτοι σεβασμό και ήπιοι, καθώς στηρίζονται στη Γραφικά εκπαιδευμένη συνείδησή τους για να παίρνουν προσωπικές αποφάσεις όταν καλούνται να χαιρετήσουν τη σημαία ή να ψάλουν τον εθνικό ύμνο.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Αποφασισμένοι αλλά γεμάτοι σεβασμό, οι τρεις Εβραίοι επέλεξαν να ευαρεστήσουν τον Θεό

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Πώς πρέπει να ενεργήσει ένας Χριστιανός στη διάρκεια μιας πατριωτικής τελετής;