Το Σωστό και το Εσφαλμένο—Πώς Πρέπει να Αποφασίσετε;

ΠΟΙΟΣ έχει την εξουσία να θέτει κανόνες όσον αφορά το σωστό και το εσφαλμένο; Αυτό το ερώτημα είχε εγερθεί στο ξεκίνημα κιόλας της ανθρώπινης ιστορίας. Σύμφωνα με τη Γένεση, ένα από τα βιβλία της Αγίας Γραφής, ο Θεός όρισε κάποιο δέντρο στον κήπο της Εδέμ ως «το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού». (Γένεση 2:9) Ο Θεός έδωσε την οδηγία στο πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι να μη φάει από τον καρπό αυτού του δέντρου. Ωστόσο, ο εχθρός του Θεού, ο Σατανάς ο Διάβολος, διατύπωσε την άποψη ότι, αν έτρωγαν από αυτό το δέντρο, τα μάτια τους “θα ανοίγονταν” και εκείνοι θα “γίνονταν σαν τον Θεό, γνωρίζοντας το καλό και το κακό”.—Γένεση 2:16, 17· 3:1, 5· Αποκάλυψη 12:9.

Ο Αδάμ και η Εύα έπρεπε να πάρουν μια απόφαση—θα αποδέχονταν τους κανόνες του Θεού όσον αφορά το καλό και το κακό ή θα ακολουθούσαν τους δικούς τους κανόνες; (Γένεση 3:6) Εκείνοι επέλεξαν να παρακούσουν τον Θεό και να φάνε από το  δέντρο. Τι υποδήλωνε αυτή η απλή πράξη; Αρνούμενοι να σεβαστούν τα όρια που είχε θέσει για αυτούς ο Θεός, άφησαν να εννοηθεί ότι οι ίδιοι και οι απόγονοί τους θα ζούσαν καλύτερα αν έθεταν τους δικούς τους κανόνες για το σωστό και το εσφαλμένο. Πόσο επιτυχείς αποδείχτηκαν οι άνθρωποι στην απόπειρά τους να ασκήσουν τέτοια θεϊκή εξουσία;

Διιστάμενες Απόψεις

Αφού πρώτα ανασκοπεί τις διδασκαλίες επιφανών στοχαστών ανά τους αιώνες, η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica) δηλώνει ότι, από την εποχή του φιλόσοφου Σωκράτη ως τον 20ό αιώνα, υπήρξαν «αλλεπάλληλες αντιλογίες γύρω από το τι ακριβώς συνιστά την καλοσύνη και ποιοι είναι οι κανόνες περί σωστού και εσφαλμένου».

Για παράδειγμα, οι Σοφιστές ήταν μια επιφανής ομάδα Ελλήνων δασκάλων τον πέμπτο αιώνα Π.Κ.Χ. Αυτοί δίδασκαν ότι οι κανόνες περί σωστού και εσφαλμένου καθορίζονταν από την κοινή γνώμη. Ένας από αυτούς τους δασκάλους είπε: «Οποιαδήποτε πράγματα φαίνονται για κάθε πόλη δίκαια και καλά, αυτά είναι πράγματι για εκείνη δίκαια και καλά, για όσο διάστημα τα θεωρεί έτσι». Με αυτό το πρότυπο, ο Τζόντι, που αναφέρθηκε στο προηγούμενο άρθρο, θα έπρεπε να κρατήσει τα χρήματα, εφόσον η πλειονότητα των ανθρώπων στην κοινωνία του, ή στην «πόλη» του, θα έκανε πιθανώς το ίδιο.

Ο Ιμάνουελ Καντ, ένας φημισμένος φιλόσοφος του 18ου αιώνα, εξέφρασε μια διαφορετική άποψη. Το περιοδικό Ζητήματα Ηθικής (Issues in Ethics) αναφέρει: «Ο Ιμάνουελ Καντ και πολλοί ομοϊδεάτες του . . . επικέντρωναν την προσοχή τους στο δικαίωμα του κάθε ατόμου να κάνει μόνο του τις επιλογές του». Σύμφωνα με τη φιλοσοφία του Καντ, αν ο Τζόντι δεν παραβιάζει τα δικαιώματα άλλων, το τι κάνει εξαρτάται αποκλειστικά από αυτόν. Δεν πρέπει να επιτρέψει στη γνώμη της πλειονότητας να καθορίσει τους δικούς του κανόνες.

Ποια λύση βρήκε, λοιπόν, ο Τζόντι για το δίλημμά του; Έκανε μια τρίτη επιλογή. Εφάρμοσε τις διδασκαλίες του Ιησού Χριστού, του οποίου τους ηθικούς κανόνες έχουν εγκωμιάσει τόσο Χριστιανοί όσο και μη Χριστιανοί. Ο Ιησούς δίδαξε: «Όλα όσα θέλετε, λοιπόν, να κάνουν σε εσάς οι άνθρωποι πρέπει και εσείς, παρόμοια, να κάνετε σε αυτούς». (Ματθαίος 7:12) Προς έκπληξη της πελάτισσάς του, ο Τζόντι τής παρέδωσε τα 82.000 δολάρια (περ. 65.000 ευρώ). Όταν εκείνη τον ρώτησε γιατί δεν κράτησε τα χρήματα, ο Τζόντι εξήγησε ότι ήταν Μάρτυρας του Ιεχωβά και είπε: «Τα χρήματα δεν ήταν δικά μου για να τα κρατήσω». Ο Τζόντι έλαβε σοβαρά υπόψη του τα λόγια του Ιησού που αναφέρει η Γραφή στο εδάφιο Ματθαίος 19:18: «Δεν πρέπει να κλέψεις».

Είναι η Κοινή Γνώμη Αξιόπιστος Οδηγός;

Ορισμένοι θα έλεγαν πιθανώς ότι ο Τζόντι ήταν ανόητος που ενήργησε με τόση εντιμότητα. Αλλά η κοινή γνώμη αποτελεί αναξιόπιστο οδηγό. Για παράδειγμα, αν ζούσατε σε μια κοινωνία όπου η πλειονότητα των ανθρώπων πίστευε ότι οι θυσίες παιδιών είναι αποδεκτές, όπως συνέβαινε σε μερικές κοινωνίες του παρελθόντος, μήπως αυτό θα καθιστούσε μια τέτοια ενέργεια σωστή; (2 Βασιλέων 16:3) Αν είχατε γεννηθεί σε μια κοινωνία που θεωρούσε τον κανιβαλισμό ενάρετη πράξη, θα σήμαινε αυτό ότι η βρώση ανθρώπινης σάρκας δεν θα ήταν στην πραγματικότητα κάτι το εσφαλμένο; Η δημοτικότητα μιας ενέργειας δεν την καθιστά σωστή. Πριν από πολύ καιρό, η Γραφή  προειδοποίησε για αυτή την παγίδα, λέγοντας: «Δεν πρέπει να ακολουθήσεις τους πολλούς για κακούς σκοπούς».—Έξοδος 23:2.

Ο Ιησούς Χριστός φανέρωσε άλλον έναν λόγο για να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά την υιοθέτηση της κοινής γνώμης ως οδηγού για το σωστό και το εσφαλμένο. Αποκάλυψε ότι ο Σατανάς είναι «ο άρχοντας του κόσμου». (Ιωάννης 14:30· Λουκάς 4:6) Ο Σατανάς χρησιμοποιεί τη θέση του για να παροδηγεί «ολόκληρη την κατοικημένη γη». (Αποκάλυψη 12:9) Γι’ αυτό, αν καθορίζετε τους κανόνες σας για το σωστό και το εσφαλμένο μόνο με βάση το τι είναι δημοφιλές, ίσως να υιοθετείτε την άποψη του Σατανά περί ηθικής, και κάτι τέτοιο προφανώς θα ήταν καταστροφικό.

Μπορείτε να Εμπιστευτείτε τη Δική σας Κρίση;

Μήπως, λοιπόν, θα έπρεπε το κάθε άτομο να αποφασίζει μόνο του τι είναι σωστό και τι εσφαλμένο; Η Γραφή λέει: «Να μη στηρίζεσαι στη δική σου κατανόηση». (Παροιμίες 3:5) Γιατί; Επειδή όλα τα ανθρώπινα πλάσματα έχουν κληρονομήσει ένα βασικό ψεγάδι το οποίο μπορεί να διαστρεβλώνει την κρίση τους. Όταν ο Αδάμ και η Εύα στασίασαν εναντίον του Θεού, υιοθέτησαν τους κανόνες του ιδιοτελούς προδότη Σατανά και επέλεξαν αυτόν ως πνευματικό τους πατέρα. Κατόπιν, μεταβίβασαν στους απογόνους τους ένα «οικογενειακό» γνώρισμα—μια δόλια καρδιά που έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει το σωστό αλλά και την τάση να επιδιώκει το εσφαλμένο.—Γένεση 6:5· Ρωμαίους 5:12· 7:21-24.

Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα, σχολιάζοντας το ζήτημα της δεοντολογίας, παρατηρεί: «Δεν μας εκπλήσσει το ότι οι άνθρωποι ξέρουν τι είναι ηθικά σωστό αλλά κατόπιν κάνουν ό,τι τους συμφέρει. Η παροχή κινήτρων προκειμένου να κάνουν οι άνθρωποι το σωστό αποτελεί κύριο πρόβλημα της δεοντολογίας στη Δύση». Η Γραφή το θέτει κατάλληλα ως εξής: «Η καρδιά είναι πιο δόλια από οτιδήποτε άλλο και βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση. Ποιος μπορεί να τη γνωρίσει;» (Ιερεμίας 17:9) Θα εμπιστευόσασταν κάποιον που έχει τη φήμη ότι είναι δόλιος και ότι βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση;

Ομολογουμένως, ακόμα και άτομα που δεν πιστεύουν στον Θεό έχουν την ικανότητα να συμπεριφέρονται με ηθικά σωστό τρόπο και να αναπτύσσουν πρακτικούς και αξιέπαινους κώδικες δεοντολογίας. Τις περισσότερες φορές, όμως, οι ευγενείς αρχές που εμπεριέχονται στους κώδικές τους απλώς αντικατοπτρίζουν τους ηθικούς κανόνες της Αγίας Γραφής. Μολονότι τέτοια άτομα ίσως να αρνούνται την ύπαρξη του Θεού, οι αντιλήψεις τους δείχνουν ότι έχουν την έμφυτη δυνατότητα να αντανακλούν την προσωπικότητα του Θεού. Αυτό αποδεικνύει ότι, όπως αποκαλύπτει η Γραφή, ο άνθρωπος δημιουργήθηκε αρχικά «κατά την εικόνα του Θεού». (Γένεση 1:27· Πράξεις 17:26-28) Ο απόστολος Παύλος αναφέρει: «Αυτοί οι ίδιοι καταδεικνύουν ότι η ουσία του νόμου είναι γραμμένη στις καρδιές τους».—Ρωμαίους 2:15.

Βέβαια, άλλο πράγμα είναι να γνωρίζουμε τι είναι σωστό και άλλο να έχουμε την ηθική δύναμη να κάνουμε το σωστό. Πώς φτάνει κάποιος στο σημείο να έχει την απαραίτητη ηθική δύναμη; Εφόσον οι πράξεις υποκινούνται από την καρδιά, το να καλλιεργεί κανείς αγάπη για Εκείνον που ενέπνευσε τη συγγραφή της Αγίας Γραφής, τον Ιεχωβά Θεό, θα τον βοηθήσει να αναπτύξει αυτή τη δύναμη.—Ψαλμός 25:4, 5.

Βρείτε τη Δύναμη να Κάνετε το Καλό

Το πρώτο βήμα για να μάθουμε να αγαπάμε τον Θεό είναι να ανακαλύψουμε πόσο λογικές και πρακτικές είναι οι εντολές του. «Αυτό σημαίνει η αγάπη του Θεού», δηλώνει ο απόστολος Ιωάννης, «να τηρούμε τις εντολές του· και οι εντολές του δεν είναι βαριές». (1 Ιωάννη 5:3) Για παράδειγμα, η Αγία Γραφή περιέχει πρακτικές συμβουλές οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τους νεαρούς να διακρίνουν το σωστό από το εσφαλμένο όταν αποφασίζουν αν θα πρέπει να πίνουν οινοπνευματώδη ποτά, να παίρνουν ναρκωτικά ή να έχουν σεξουαλικές σχέσεις πριν από το γάμο. Η Γραφή είναι σε θέση να βοηθήσει τα αντρόγυνα να διακρίνουν πώς να επιλύουν τις διαφορές και επίσης να παράσχει στους γονείς  κατευθυντήριες αρχές για την ανατροφή των παιδιών. * Όταν εφαρμόζονται, οι ηθικοί κανόνες της Γραφής ωφελούν νέους και ηλικιωμένους, ανεξαρτήτως κοινωνικού, μορφωτικού ή πολιτιστικού υπόβαθρου.

Όπως ακριβώς η θρεπτική τροφή σάς δίνει δύναμη για να εργαστείτε, έτσι και η ανάγνωση του Λόγου του Θεού σάς δίνει δύναμη για να ζείτε σύμφωνα με τους κανόνες Του. Ο Ιησούς παρομοίασε τα λόγια του Θεού με το ψωμί που είναι αναγκαίο για τη διατήρηση της ζωής. (Ματθαίος 4:4) Επίσης, ο ίδιος είπε: «Η τροφή μου είναι να κάνω το θέλημα εκείνου που με έστειλε». (Ιωάννης 4:34) Το ότι τρεφόταν από το λόγο του Θεού βοήθησε τον Ιησού να είναι εξαρτισμένος ώστε να αντιστέκεται στους πειρασμούς και να παίρνει σοφές αποφάσεις.—Λουκάς 4:1-13.

Αρχικά, ίσως σας φανεί δύσκολο να τρέφετε τη διάνοιά σας με το Λόγο του Θεού και να υιοθετείτε τους κανόνες Του. Θυμηθείτε όμως πως, όταν ήσασταν παιδιά, ίσως να μη σας άρεσε η γεύση της τροφής που ήταν θρεπτική για εσάς. Για να δυναμώσετε, έπρεπε να μάθετε να απολαμβάνετε τέτοια ωφέλιμα φαγητά. Παρόμοια, ίσως χρειαστεί να περάσει αρκετός χρόνος μέχρι να φτάσετε στο σημείο να σας αρέσουν οι κανόνες του Θεού. Αν επιμείνετε, τελικά θα τους αγαπήσετε και θα γίνετε πνευματικά δυνατοί. (Ψαλμός 34:8· 2 Τιμόθεο 3:15-17) Θα μάθετε να εμπιστεύεστε στον Ιεχωβά και θα υποκινείστε να “κάνετε το καλό”.—Ψαλμός 37:3.

Ίσως να μη βρεθείτε ποτέ στη θέση στην οποία βρέθηκε ο Τζόντι. Εντούτοις, κάθε μέρα αντιμετωπίζετε ηθικά διλήμματα, είτε μικρά είτε μεγάλα. Γι’ αυτό, η Γραφή σάς προτρέπει: «Να εμπιστεύεσαι στον Ιεχωβά με όλη σου την καρδιά και να μη στηρίζεσαι στη δική σου κατανόηση. Σε όλες σου τις οδούς αυτόν να λαβαίνεις υπόψη, και αυτός θα κάνει ευθείς τους δρόμους σου». (Παροιμίες 3:5, 6) Το να μάθετε να εμπιστεύεστε στον Ιεχωβά, όχι μόνο θα σας ωφελήσει τώρα, αλλά θα σας δώσει επίσης τη δυνατότητα να ζήσετε για πάντα, επειδή η οδός της υπακοής στον Ιεχωβά Θεό οδηγεί στη ζωή.—Ματθαίος 7:13, 14.

[Υποσημείωση]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 6]

Η κοινή γνώμη μπορεί να επηρεάζεται από αόρατες δυνάμεις

[Εικόνες στη σελίδα 5]

Ανά τους αιώνες, υπήρξαν αντιλογίες μεταξύ των στοχαστών γύρω από το τι είναι σωστό και τι εσφαλμένο

ΣΩΚΡΑΤΗΣ

ΚΑΝΤ

ΚΟΜΦΟΥΚΙΟΣ

[Ευχαριστίες]

Καντ: Από το βιβλίο The Historian’s History of the World· Σωκράτης: Από το βιβλίο A General History for Colleges and High Schools· Κομφούκιος: Πανεπιστήμιο Sung Kyun Kwan, Σεούλ, Κορέα

[Εικόνες στη σελίδα 7]

Η Αγία Γραφή, όχι μόνο μας βοηθάει να διακρίνουμε το σωστό από το εσφαλμένο, αλλά επίσης μας υποκινεί να κάνουμε το σωστό