Φυλαχτείτε από Έθιμα που Δυσαρεστούν τον Θεό

ΣΕ ΜΙΑ μικρή αυλή, υπάρχει ένα ανοιχτό φέρετρο κάτω από τον καυτό ήλιο της Αφρικής. Καθώς οι πενθούντες περνούν ένας ένας μπροστά από το φέρετρο για να εκφράσουν τη λύπη τους, ένας ηλικιωμένος κοντοστέκεται. Με τα μάτια του γεμάτα θλίψη, σκύβει και πλησιάζει το πρόσωπο του νεκρού λέγοντας: «Γιατί δεν μου είπες ότι θα έφευγες; Γιατί με άφησες έτσι; Τώρα που επέστρεψες, θα συνεχίσεις να με βοηθάς;»

Σε κάποιο άλλο μέρος της Αφρικής, γεννιέται ένα μωρό. Δεν επιτρέπεται σε κανέναν να το δει. Μόνο αφού περάσει λίγος καιρός παρουσιάζεται το μωρό δημοσίως και του δίνεται όνομα τελετουργικά.

Για μερικούς ανθρώπους, το να μιλάει κάποιος σε έναν νεκρό ή να κρύβει το νεογέννητο παιδί από τα βλέμματα των άλλων ίσως φαίνεται παράξενο. Ωστόσο, σε ορισμένους πολιτισμούς και κοινωνίες, η συμπεριφορά και οι απόψεις των ανθρώπων όσον αφορά το θάνατο και τη γέννηση επηρεάζονται από ακράδαντη πεποίθηση ότι οι νεκροί δεν είναι στην ουσία νεκροί αλλά ζωντανοί και έχουν συνειδητότητα.

Αυτή η πεποίθηση είναι τόσο ισχυρή ώστε είναι άρρηκτα συνυφασμένη με έθιμα και τελετουργίες που αφορούν όλους σχεδόν τους τομείς της ζωής. Για παράδειγμα, εκατομμύρια άτομα πιστεύουν ότι οι σημαντικές φάσεις της ζωής του ανθρώπου—όπως η γέννηση, η εφηβεία, ο γάμος, η τεκνοποίηση και ο θάνατος— αποτελούν τμήματα μιας μετάβασης που οδηγεί στο πνευματικό βασίλειο των προγόνων. Υπάρχει η πεποίθηση ότι εκεί το νεκρό άτομο εξακολουθεί να συμμετέχει ενεργά στη ζωή εκείνων που άφησε πίσω του. Μπορεί δε να συνεχίσει τον κύκλο της ζωής με μια εκ νέου γέννηση.

Προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση σε όλα τα στάδια αυτού του κύκλου, τηρούνται πολλά έθιμα και τελετουργίες. Αυτά τα έθιμα επηρεάζονται από την πεποίθηση ότι κάτι μέσα μας συνεχίζει να ζει μετά το θάνατο. Οι αληθινοί Χριστιανοί αποφεύγουν κάθε έθιμο που είναι συνδεδεμένο με αυτή την πεποίθηση. Γιατί;

Ποια Είναι η Κατάσταση των Νεκρών;

Η Αγία Γραφή είναι σαφής όταν περιγράφει την κατάσταση των νεκρών. Δηλώνει απλά: «Οι ζωντανοί γνωρίζουν ότι θα πεθάνουν· αλλά οι νεκροί δεν γνωρίζουν τίποτα απολύτως . . . Η αγάπη τους και το μίσος τους και η ζήλια τους έχουν κιόλας αφανιστεί . . . Δεν υπάρχει ούτε εργασία ούτε επινόηση ούτε γνώση ούτε σοφία στον Σιεόλ [τον κοινό τάφο της ανθρωπότητας], τον τόπο όπου πηγαίνεις». (Εκκλησιαστής 9:5, 6, 10) Οι αληθινοί λάτρεις του Θεού έχουν ενστερνιστεί αυτή τη βασική Γραφική αλήθεια εδώ και πολύ καιρό. Έχουν καταλάβει ότι η ψυχή, αντί να είναι αθάνατη, μπορεί να πεθάνει και να αφανιστεί. (Ιεζεκιήλ 18:4) Γνωρίζουν επίσης ότι δεν υπάρχουν πνεύματα νεκρών. (Ψαλμός 146:4) Στην αρχαιότητα, ο Ιεχωβά διέταξε αυστηρά το λαό του να αποχωριστεί τελείως από κάθε έθιμο ή τελετουργία που σχετίζονταν με την πεποίθηση ότι οι νεκροί έχουν συνειδητότητα και μπορούν να επηρεάζουν τους ζωντανούς.—Δευτερονόμιο 14:1· 18:9-13· Ησαΐας 8:19, 20.

Παρόμοια, οι Χριστιανοί του πρώτου αιώνα απέφευγαν κάθε παραδοσιακό έθιμο ή τελετουργία που σχετίζονταν με ψεύτικες θρησκευτικές διδασκαλίες. (2 Κορινθίους 6:15-17) Σήμερα, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, ανεξαρτήτως γένους, φυλής ή υπόβαθρου, αποφεύγουν παραδόσεις και έθιμα που συνδέονται με την ψεύτικη διδασκαλία ότι υπάρχει κάτι μέσα στον άνθρωπο το οποίο συνεχίζει να ζει μετά το θάνατο.

Τι μπορεί να καθοδηγήσει εμάς τους Χριστιανούς στο να αποφασίσουμε αν θα τηρούμε ή όχι κάποιο συγκεκριμένο έθιμο; Πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά την πιθανότητα να έχει αυτό το έθιμο κάποια σχέση με οποιαδήποτε αντιγραφική διδασκαλία, όπως η πεποίθηση ότι τα πνεύματα των νεκρών επηρεάζουν τη ζωή των ζωντανών. Επιπλέον, χρειάζεται να εξετάσουμε το αν η συμμετοχή μας σε ένα τέτοιο έθιμο ή τελετή θα έκανε να προσκόψουν άλλα άτομα που ξέρουν τι πιστεύουν και διδάσκουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Με αυτά τα σημεία υπόψη, ας εξετάσουμε δύο τομείς που μας αφορούν—τη γέννηση και το θάνατο.

Τελετές Γέννησης και Ονοματοδοσίας

Πολλά έθιμα που σχετίζονται με τη γέννηση των παιδιών είναι κατάλληλα. Ωστόσο, σε μέρη όπου η γέννηση θεωρείται μετάβαση από το βασίλειο των πνευμάτων των προγόνων σε αυτό της ανθρώπινης κοινωνίας, οι αληθινοί Χριστιανοί πρέπει να προσέχουν. Σε μερικά μέρη της Αφρικής, για παράδειγμα, κρατάνε το νεογέννητο παιδί μέσα στο σπίτι και δεν του δίνουν όνομα ωσότου περάσει μια περίοδος χρόνου. Αν και η περίοδος αναμονής μπορεί να διαφέρει ανά τοποθεσία, τερματίζεται με μια τελετή ονοματοδοσίας, στην οποία βγάζουν το παιδί έξω από το σπίτι και το παρουσιάζουν δημόσια στους συγγενείς και στους φίλους. Τη στιγμή εκείνη, ανακοινώνεται το όνομα του παιδιού επίσημα στους παρόντες.

Εξηγώντας τη σημασία αυτού του εθίμου, το βιβλίο Γκάνα—Κατανόηση του Λαού και του Πολιτισμού Του (Ghana—Understanding the People and Their Culture) αναφέρει: «Στη διάρκεια των πρώτων εφτά ημερών της ζωής του μωρού, θεωρείται ότι αυτό βρίσκεται σε “επίσκεψη” και υφίσταται μια μετάβαση από τον κόσμο των πνευμάτων στην επίγεια ζωή. . . . Το μωρό παραμένει κανονικά μέσα στο σπίτι και δεν επιτρέπεται σε άτομα εκτός της οικογένειας να το δουν».

Γιατί υπάρχει μια περίοδος αναμονής πριν από την τελετουργική ονοματοδοσία; Το βιβλίο Αναδρομή στην Γκάνα (Ghana in Retrospect) εξηγεί: «Πριν από την όγδοη μέρα, δεν θεωρείται ότι το παιδί είναι άνθρωπος. Συνδέεται μάλλον με τον άλλον κόσμο από τον οποίο έχει έρθει». Το βιβλίο συνεχίζει: «Εφόσον το όνομα είναι σαν να δίνει ανθρώπινη οντότητα στο παιδί, όταν ένα  αντρόγυνο φοβάται ότι το παιδί τους θα πεθάνει, συνήθως αναβάλλουν την ονοματοδοσία μέχρι να σιγουρευτούν ότι θα ζήσει. . . . Επομένως αυτή η τελετουργία μετάβασης, η οποία μερικές φορές καλείται δημόσια παρουσίαση του παιδιού, πιστεύεται ότι έχει τεράστιες συνέπειες για το παιδί και τους γονείς του. Αποτελεί την τελετή υποδοχής του παιδιού στην κοινωνία ή στον κόσμο των ανθρώπινων όντων».

Ένας από τους γεροντότερους συγγενείς της οικογένειας προΐσταται συνήθως σε μια τέτοια τελετή ονοματοδοσίας. Κάποιες πτυχές αυτής της περίστασης διαφέρουν από τόπο σε τόπο, αλλά τις περισσότερες φορές η τελετή περιλαμβάνει σπονδή, προσευχές προς τα πνεύματα των προγόνων οι οποίες εκφράζουν εκτίμηση για την ασφαλή άφιξη του παιδιού, καθώς και άλλες τελετουργίες.

Η τελετή φτάνει στο αποκορύφωμά της όταν ανακοινώνεται το όνομα του παιδιού. Αν και οι γονείς είναι υπεύθυνοι για την ονομασία του δικού τους παιδιού, πολλές φορές άλλοι συγγενείς ασκούν ισχυρή επιρροή όσον αφορά το όνομα που θα επιλεχθεί. Μερικά ονόματα ίσως έχουν συμβολική σημασία στην τοπική γλώσσα, όπως «έφυγε και επέστρεψε», «η μητέρα ήρθε για δεύτερη φορά» ή «ο πατέρας ξαναήρθε». Άλλα ονόματα περιέχουν έννοιες που αποσκοπούν στο να αποθαρρυνθούν οι πρόγονοι να πάρουν πίσω το νεογέννητο παιδί στον κόσμο των νεκρών.

Φυσικά, δεν υπάρχει τίποτα το εσφαλμένο στο να χαίρεται κάποιος για τη γέννηση ενός παιδιού. Το να δοθεί στο παιδί το όνομα κάποιου άλλου ατόμου καθώς και το να δοθεί όνομα το οποίο αντικατοπτρίζει τις περιστάσεις που συνδέονται με τη γέννησή του είναι έθιμα αποδεκτά, η δε απόφαση για το πότε θα δοθεί στο παιδί όνομα είναι προσωπική. Ωστόσο, οι Χριστιανοί που θέλουν να ευαρεστούν τον Θεό είναι προσεκτικοί ώστε να αποφεύγουν οποιαδήποτε έθιμα ή τελετές δίνουν την εντύπωση ότι οι ίδιοι συμφωνούν με την άποψη πως το νεογέννητο παιδί είναι «επισκέπτης» που μεταβαίνει από τον πνευματικό κόσμο των προγόνων στην κοινωνία των ζωντανών.

Επιπλέον, ενώ πολλοί στην τοπική κοινωνία θεωρούν την ονοματοδοσία σημαντική τελετουργία μετάβασης, οι Χριστιανοί πρέπει να είναι ευαίσθητοι ως προς τη συνείδηση των άλλων και να εξετάζουν τι εντύπωση δίνεται σε όσους δεν συμμερίζονται τη δική μας πίστη. Τι θα συμπέραιναν, για παράδειγμα, μερικοί αν μια οικογένεια Χριστιανών έκρυβε το νεογέννητο από τα βλέμματα των άλλων μέχρι να γίνει τελετή ονοματοδοσίας; Ποιος θα ήταν ο αντίκτυπος αν η οικογένεια χρησιμοποιούσε ονόματα που αντιφάσκουν με τον ισχυρισμό των μελών της ότι διδάσκουν την αλήθεια της Γραφής;

Γι’ αυτό, όταν αποφασίζουν πώς και πότε θα δώσουν όνομα στο παιδί τους, οι Χριστιανοί αγωνίζονται να “κάνουν τα πάντα για τη δόξα του Θεού” έτσι ώστε να μη γίνονται αιτία για πρόσκομμα. (1 Κορινθίους 10:31-33) Δεν “παραμερίζουν την εντολή του Θεού για να κρατήσουν παραδόσεις” που έχουν απώτερο σκοπό να τιμούν τους νεκρούς. Απεναντίας, δίνουν δόξα και τιμή στον ζωντανό Θεό, τον Ιεχωβά.—Μάρκος 7:9, 13.

Η Μετάβαση από το Θάνατο στη Ζωή

Ο θάνατος, όπως και η γέννηση, θεωρείται από πολλούς μετάβαση. Όποιος πεθαίνει πηγαίνει από τον ορατό κόσμο στο αόρατο βασίλειο των πνευμάτων των νεκρών. Πολλοί πιστεύουν ότι, αν δεν πραγματοποιηθούν ορισμένα επικήδεια έθιμα και τελετουργίες όταν πεθαίνει κάποιος άνθρωπος, τα πνεύματα των προγόνων, τα οποία πιστεύεται ότι έχουν τη δύναμη να τιμωρούν ή να ανταμείβουν τους ζωντανούς, θα εξοργιστούν. Αυτή η πεποίθηση επηρεάζει έντονα τον τρόπο με τον οποίο διευθετούνται και διεξάγονται οι κηδείες.

Οι κηδείες που αποσκοπούν στον εξευμενισμό των νεκρών περιλαμβάνουν συνήθως πολυποίκιλα συναισθήματα—από υστερικούς θρήνους και κραυγές μπροστά στο πτώμα μέχρι εορταστικές εκδηλώσεις μετά την ταφή. Τα αχαλίνωτα συμπόσια, η μέθη και ο χορός με δυνατή μουσική χαρακτηρίζουν συχνά τέτοιες επικήδειες εκδηλώσεις. Προσδίδεται τόσο μεγάλη σπουδαιότητα στις κηδείες ώστε ακόμα και οι φτωχότερες οικογένειες κάνουν συνήθως μεγάλο αγώνα για να μαζέψουν αρκετά χρήματα και να εξασφαλίσουν την «πρέπουσα ταφή», μολονότι κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει ταλαιπωρίες και χρέη.

Στο διάβα των ετών, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά έχουν εκθέσει ξεκάθαρα τα αντιγραφικά  επικήδεια έθιμα. * Σε αυτά τα έθιμα συγκαταλέγονται οι ολονυχτίες, οι σπονδές, το να μιλούν και να υποβάλλουν οι άνθρωποι αιτήματα στους νεκρούς, τα τελετουργικά μνημόσυνα και άλλα έθιμα που βασίζονται στην πεποίθηση ότι υπάρχει κάτι μέσα στον άνθρωπο το οποίο συνεχίζει να ζει μετά το θάνατο. Αυτού του είδους τα έθιμα που ατιμάζουν τον Θεό είναι “ακάθαρτα”, μια “κενή απάτη” βασισμένη στην «παράδοση των ανθρώπων» και όχι στο Λόγο της αλήθειας του Θεού.—Ησαΐας 52:11· Κολοσσαείς 2:8.

Πίεση για Συμμόρφωση

Η αποφυγή των παραδοσιακών εθίμων δεν είναι τόσο εύκολη για μερικούς, ιδιαίτερα σε χώρες όπου το να τιμά κανείς τους νεκρούς θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό. Επειδή δεν τηρούν τέτοια έθιμα, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αντιμετωπίζονται με καχυποψία ή έχουν κατηγορηθεί για αντικοινωνική συμπεριφορά και έλλειψη σεβασμού προς τους νεκρούς. Οι επικρίσεις και η ισχυρή πίεση έχουν κάνει μερικούς, παρότι κατανοούν σωστά τη Γραφική αλήθεια, να φοβούνται να ξεχωρίσουν από τους υπόλοιπους. (1 Πέτρου 3:14) Άλλοι θεωρούν ότι τα έθιμα αυτά είναι μέρος του πολιτισμού τους και δεν μπορεί κάποιος να τα αποφύγει τελείως. Κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται ότι το να αρνηθούν να τηρήσουν κάποιο έθιμο θα μπορούσε να προϊδεάσει αρνητικά την κοινωνία ενάντια στο λαό του Θεού.

Δεν επιθυμούμε να προσβάλλουμε τους άλλους άσκοπα. Ωστόσο, η Γραφή μάς προειδοποιεί ότι το να διακρατούμε σταθερή στάση υπέρ της αλήθειας θα επιφέρει την αποδοκιμασία του κόσμου που είναι αποξενωμένος από τον Θεό. (Ιωάννης 15:18, 19· 2 Τιμόθεο 3:12· 1 Ιωάννη 5:19) Εμείς διακρατούμε πρόθυμα αυτή τη στάση, γνωρίζοντας ότι πρέπει να ξεχωρίζουμε από εκείνους που βρίσκονται σε πνευματικό σκοτάδι. (Μαλαχίας 3:18· Γαλάτες 6:12) Όπως ακριβώς ο Ιησούς αντιστάθηκε στον πειρασμό που του έθεσε ο Σατανάς να κάνει κάτι το οποίο θα δυσαρεστούσε τον Θεό, έτσι και εμείς αντιστεκόμαστε στην πίεση να ενεργούμε με τρόπο που δυσαρεστεί τον Θεό. (Ματθαίος 4:3-7) Αντί να επηρεάζονται από το φόβο του ανθρώπου, οι αληθινοί Χριστιανοί ενδιαφέρονται πρωτίστως να ευαρεστούν τον Ιεχωβά Θεό και να τον τιμούν ως Θεό της αλήθειας. Το κάνουν αυτό μη συμβιβάζοντας τους Γραφικούς κανόνες για αγνή λατρεία εξαιτίας της πίεσης από τον περίγυρο.—Παροιμίες 29:25· Πράξεις 5:29.

Σεβόμαστε τους Νεκρούς—Τιμούμε τον Ιεχωβά

Είναι φυσιολογικό να νιώθουμε βαθύ συναισθηματικό πόνο και λύπη όταν πεθαίνει κάποιος που αγαπάμε. (Ιωάννης 11:33, 35) Η ενθύμηση ενός αγαπημένου μας προσώπου και η διεξαγωγή αξιοπρεπούς κηδείας είναι πρέπουσες και κατάλληλες εκδηλώσεις της αγάπης μας. Ωστόσο, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αντιμετωπίζουν την τεράστια θλίψη του θανάτου δίχως να παρασύρονται σε οποιεσδήποτε παραδοσιακές συνήθειες που δυσαρεστούν τον Θεό. Κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο για όσους έχουν μεγαλώσει σε πολιτισμούς όπου υπάρχει έντονος φόβος για τους νεκρούς. Μπορεί να είναι δύσκολο να διατηρούμε την ισορροπία μας όταν νιώθουμε συναισθηματικό πόνο εξαιτίας του θανάτου κάποιου δικού μας προσώπου. Παρ’ όλα αυτά, οι πιστοί Χριστιανοί ενισχύονται από τον Ιεχωβά, “τον Θεό κάθε παρηγοριάς”, και ωφελούνται από τη στοργική υποστήριξη των ομοπίστων τους. (2 Κορινθίους 1:3, 4) Η ισχυρή τους πίστη στο ότι κάποια μέρα οι χωρίς συνειδητότητα νεκροί που βρίσκονται στη μνήμη του Θεού θα ξαναζήσουν παρέχει κάθε λόγο στους αληθινούς Χριστιανούς να αποχωρίζονται τελείως από αντιχριστιανικά επικήδεια έθιμα τα οποία αρνούνται την πραγματικότητα της ανάστασης.

Δεν μας ενθουσιάζει το γεγονός ότι ο Ιεχωβά μάς κάλεσε «από το σκοτάδι στο θαυμαστό του φως»; (1 Πέτρου 2:9) Καθώς γευόμαστε τη χαρά της γέννησης και υπομένουμε τη λύπη του θανάτου, είθε η ισχυρή επιθυμία που έχουμε να κάνουμε το σωστό και η βαθιά μας αγάπη για τον Ιεχωβά Θεό να μας υποκινούν πάντοτε να “περπατάμε ως παιδιά φωτός”. Είθε να μην επιτρέψουμε ποτέ στον εαυτό μας να μολυνθεί πνευματικά από αντιχριστιανικά έθιμα που δυσαρεστούν τον Θεό.—Εφεσίους 5:8.

[Υποσημείωση]