Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μετάβαση στον πίνακα περιεχομένων

Ευτυχισμένη για τη Συμμετοχή μου στην Παγγήινη Βιβλική Εκπαίδευση

Ευτυχισμένη για τη Συμμετοχή μου στην Παγγήινη Βιβλική Εκπαίδευση

Βιογραφία

Ευτυχισμένη για τη Συμμετοχή μου στην Παγγήινη Βιβλική Εκπαίδευση

ΑΦΗΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΝΑ ΜΑΤΘΑΙΑΚΗ

Το οχηματαγωγό είχε πάρει φωτιά. Αν βυθιζόταν, το τεράστιο σκάφος μήκους 171 μέτρων θα με παρέσυρε σε έναν υγρό τάφο. Κολυμπούσα απεγνωσμένα για να σωθώ, παλεύοντας με τα μανιασμένα κύματα. Ο μόνος τρόπος για να παραμείνω στην επιφάνεια ήταν να κρατιέμαι σφιχτά από το σωσίβιο που φορούσε μια άλλη γυναίκα. Προσευχόμουν στον Θεό για δύναμη και θάρρος. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα άλλο.

ΗΤΑΝ το έτος 1971, και επέστρεφα στον τρίτο μου ιεραποστολικό διορισμό, την Ιταλία. Σε εκείνο το ναυάγιο έχασα σχεδόν όλα μου τα υπάρχοντα. Αλλά δεν έχασα τα πιο σημαντικά πράγματα—τη ζωή μου, τη στοργική Χριστιανική αδελφότητα και το προνόμιο να υπηρετώ τον Ιεχωβά. Αυτή η υπηρεσία με είχε οδηγήσει ήδη σε τρεις ηπείρους, και το ναυάγιο ήταν απλώς ένα περιστατικό σε μια πολυκύμαντη ζωή.

Γεννήθηκα το 1922. Η οικογένειά μου ζούσε στη Ραμάλα, περίπου 16 χιλιόμετρα βόρεια της Ιερουσαλήμ. Οι γονείς μου ήταν και οι δύο από την Κρήτη, αλλά ο πατέρας μου μεγάλωσε στη Ναζαρέτ. Εγώ ήμουν η μικρότερη από τρία αγόρια και δύο κορίτσια. Η οικογένειά μας συγκλονίστηκε από το θάνατο του δεύτερου αδελφού μου, ο οποίος πνίγηκε στον Ιορδάνη Ποταμό σε μια σχολική εκδρομή. Έπειτα από το τραγικό αυτό συμβάν, η μητέρα μου δεν ήθελε να μείνουμε πια στη Ραμάλα, και έτσι ήρθαμε στην Αθήνα όταν ήμουν τριών ετών.

Η Οικογένειά μας Έρχεται σε Επαφή με τη Γραφική Αλήθεια

Λίγο μετά την άφιξή μας στην Ελλάδα, ο μεγάλος μου αδελφός, ο Νίκος, που ήταν τότε 22 ετών, ήρθε σε επαφή με τους Σπουδαστές της Γραφής, όπως ήταν γνωστοί εκείνον τον καιρό οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Η απόκτηση Γραφικής γνώσης τού έδωσε μεγάλη χαρά και φλογερό ζήλο για τη Χριστιανική διακονία. Αυτό προκάλεσε τη φοβερή οργή του πατέρα μου, ο οποίος έδιωξε τον Νίκο από το σπίτι. Όταν, όμως, ο πατέρας μου έλειπε στην Παλαιστίνη, η μητέρα μου, η αδελφή μου και εγώ πηγαίναμε με τον Νίκο στις Χριστιανικές συναθροίσεις. Θυμάμαι ακόμα τη μητέρα μου να μιλάει με ενθουσιασμό για όσα άκουγε σε εκείνες τις συναθροίσεις. Σύντομα, όμως, πέθανε από καρκίνο σε ηλικία 42 ετών. Εκείνον το δύσκολο καιρό, η αδελφή μου η Αριάδνη ανέλαβε στοργικά τη φροντίδα της οικογένειάς μας. Παρά το νεαρό της ηλικίας της, μου στάθηκε σαν μητέρα για πολλά χρόνια.

Ο πατέρας μου με έπαιρνε πάντα μαζί του στην Ορθόδοξη Εκκλησία όταν βρισκόταν στην Αθήνα, και έτσι μετά το θάνατό του συνέχισα να πηγαίνω τις Κυριακές. Εφόσον δεν έβλεπα να εκδηλώνουν ίχνος ευλάβειας όσοι πήγαιναν στην εκκλησία, τελικά σταμάτησα να πηγαίνω.

Μετά το θάνατο του πατέρα μου, κατάφερα να βρω μόνιμη εργασία στο υπουργείο οικονομικών. Ο αδελφός μου, όμως, είχε αφιερώσει τη ζωή του στο έργο κηρύγματος της Βασιλείας και είχε υπηρετήσει επί αρκετά χρόνια στην Ελλάδα. Το 1934 πήγε στην Κύπρο. Τότε δεν υπήρχαν βαφτισμένοι Μάρτυρες του Ιεχωβά στο νησί, και έτσι είχε το προνόμιο να προωθήσει το έργο κηρύγματος εκεί. Μετά το γάμο του, η σύζυγός του η Γαλάτεια υπηρέτησε επίσης ως ολοχρόνια διάκονος επί πολλά χρόνια. * Ο Νίκος μάς έστελνε διαρκώς Γραφικά βιβλία και περιοδικά, αλλά δεν τα ανοίγαμε σχεδόν ποτέ. Εκείνος έμεινε στην Κύπρο ως το τέλος της ζωής του.

Κάνω τη Γραφική Αλήθεια Κτήμα Μου

Το 1940 ο Γεώργιος Δούρας, ζηλωτής Μάρτυρας στην Αθήνα και φίλος του Νίκου, μας επισκέφτηκε και μας προσκάλεσε να ενωθούμε με έναν μικρό όμιλο που μελετούσε τη Γραφή στο σπίτι του. Δεχτήκαμε με χαρά την πρόσκληση. Σύντομα αρχίσαμε να μιλάμε σε άλλους για αυτά που μαθαίναμε. Η γνώση που παίρναμε από τη Γραφή οδήγησε και την αδελφή μου και εμένα να αφιερώσουμε τη ζωή μας στον Ιεχωβά. Η Αριάδνη βαφτίστηκε το 1942 και εγώ το 1943.

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Νίκος μάς προσκάλεσε να πάμε στην Κύπρο, και έτσι το 1945 μετακομίσαμε στη Λευκωσία. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, το έργο κηρύγματος στην Κύπρο γινόταν ελεύθερα. Συμμετείχαμε όχι μόνο στη διακονία από σπίτι σε σπίτι αλλά και στο έργο δρόμου.

Δύο χρόνια αργότερα, η Αριάδνη χρειάστηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Εκεί γνώρισε το μελλοντικό σύζυγό της, που ήταν και αυτός λάτρης του Ιεχωβά, και έτσι παρέμεινε στην Αθήνα. Σύντομα ο γαμπρός μου και η αδελφή μου με παρότρυναν να επιστρέψω στην Ελλάδα και να αναλάβω την ολοχρόνια διακονία στην πρωτεύουσα. Εφόσον το σκαπανικό ήταν πάντοτε ο στόχος μου, επέστρεψα στην Αθήνα, όπου υπήρχε μεγαλύτερη ανάγκη.

Ανοίγονται Καινούριες Πόρτες Ευκαιριών

Την 1η Νοεμβρίου 1947 άρχισα το σκαπανικό, δαπανώντας 150 ώρες κάθε μήνα στο έργο κηρύγματος. Ο τομέας της εκκλησίας μας ήταν τεράστιος και έπρεπε να περπατάω πολύ. Παρά τις δυσκολίες, απολάμβανα πολλές ευλογίες. Η αστυνομία συχνά συνελάμβανε όποιους Μάρτυρες έβρισκε να ενασχολούνται με το έργο κηρύγματος ή να παρακολουθούν Χριστιανικές συναθροίσεις, και έτσι δεν άργησε να έρθει και η δική μου σειρά.

Κατηγορήθηκα για προσηλυτισμό, ο οποίος θεωρούνταν σοβαρό αδίκημα τότε. Καταδικάστηκα σε φυλάκιση δύο μηνών στις Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ στην Αθήνα. Εκεί βρισκόταν ήδη μια άλλη Μάρτυρας του Ιεχωβά και έτσι είχαμε ωραία και εποικοδομητική Χριστιανική επικοινωνία παρά τις συνθήκες εγκλεισμού. Αφού εξέτισα την ποινή μου, συνέχισα χαρούμενα το σκαπανικό. Πολλά άτομα με τα οποία μελετούσα τότε τη Γραφή παραμένουν πιστοί υπηρέτες του Ιεχωβά, και αυτό μου δίνει μεγάλη χαρά.

Το 1949 έλαβα την πρόσκληση να παρακολουθήσω τη 16η τάξη της Βιβλικής Σχολής Γαλαάδ της Σκοπιάς στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου εκπαιδεύονται ολοχρόνιοι υπηρέτες για ιεραποστολικό έργο. Τόσο εγώ όσο και οι συγγενείς μου ήμασταν ενθουσιασμένοι. Έκανα σχέδια να παρακολουθήσω τη διεθνή συνέλευση στην Πόλη της Νέας Υόρκης το καλοκαίρι του 1950 και έπειτα να αρχίσω τα μαθήματα στη Γαλαάδ.

Όταν έφτασα στις Ηνωμένες Πολιτείες, είχα το προνόμιο να υπηρετήσω για λίγους μήνες ως νοικοκυρά στα παγκόσμια κεντρικά γραφεία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στην Πόλη της Νέας Υόρκης. Το περιβάλλον εκεί ήταν καθαρό, ευχάριστο και εποικοδομητικό, και ήμουν περιτριγυρισμένη από αδελφούς και αδελφές με χαμογελαστά πρόσωπα. Θα θυμάμαι πάντα με πολλή συγκίνηση τους έξι μήνες που πέρασα εκεί. Κατόπιν ήρθε η ώρα να παρακολουθήσω τη Σχολή Γαλαάδ, όπου οι πέντε μήνες εντατικής μελέτης και εκπαίδευσης πέρασαν γρήγορα. Εμείς οι σπουδαστές συνειδητοποιήσαμε πόσο πλούσια και ωραία είναι η Γραφική γνώση, και αυτό αύξησε τη χαρά και την επιθυμία μας να μοιραστούμε και με άλλους τη ζωοπάροχη γνώση της αλήθειας.

Ο Πρώτος μου Ιεραποστολικός Διορισμός

Στη Σχολή Γαλαάδ μάς επιτράπηκε να διαλέξουμε τους μελλοντικούς μας συνεργάτες προτού πάρουμε τους ιεραποστολικούς μας διορισμούς. Η Ρουθ Χέμιγκ (τώρα Μπόσαρντ), μια εξαιρετική αδελφή, έγινε η συνεργάτιδά μου. Η Ρουθ και εγώ χαρήκαμε πολύ όταν πήραμε διορισμό για την Κωνσταντινούπολη—το σταυροδρόμι μεταξύ Ασίας και Ευρώπης! Ξέραμε ότι το έργο κηρύγματος δεν ήταν ακόμα αναγνωρισμένο στην Τουρκία, αλλά είχαμε απόλυτη εμπιστοσύνη στη βοήθεια του Ιεχωβά.

Η Κωνσταντινούπολη είναι όμορφη και κοσμοπολίτικη. Εκεί βρήκαμε πολυσύχναστα παζάρια, ένα μείγμα από τις καλύτερες κουζίνες του κόσμου, ενδιαφέροντα μουσεία, γραφικές γειτονιές και μια μονίμως σαγηνευτική προκυμαία. Το σημαντικότερο είναι ότι βρήκαμε ειλικρινείς ανθρώπους οι οποίοι ήθελαν να μάθουν για τον Θεό. Η μικρή ομάδα των Μαρτύρων στην Κωνσταντινούπολη αποτελούνταν κυρίως από Αρμένιους, Έλληνες και Εβραίους. Ωστόσο, υπήρχαν πολλές άλλες εθνικότητες, και το ότι γνωρίζαμε διάφορες γλώσσες, περιλαμβανομένης και της τουρκικής, αποδείχτηκε χρήσιμο. Χαιρόμασταν πάρα πολύ που συναντούσαμε ανθρώπους διαφόρων εθνικοτήτων οι οποίοι διψούσαν για την αλήθεια. Πολλοί από αυτούς εξακολουθούν να υπηρετούν πιστά τον Ιεχωβά.

Δυστυχώς, η Ρουθ δεν μπόρεσε να ανανεώσει την άδεια παραμονής της και υποχρεώθηκε να φύγει από τη χώρα. Συνεχίζει την ολοχρόνια υπηρεσία της στην Ελβετία. Ύστερα από όλα αυτά τα χρόνια, αισθάνομαι πάντα την έλλειψη της ευχάριστης και εποικοδομητικής συντροφιάς της.

Αλλάζω Ημισφαίριο

Το 1963 η άδεια παραμονής μου στην Τουρκία δεν ανανεώθηκε. Ήταν δύσκολο να αποχωριστώ συγχριστιανούς μου τους οποίους είχα δει να προοδεύουν πνευματικά και να αγωνίζονται να υπερνικήσουν πολλές αντίξοες συνθήκες. Για να με βοηθήσουν να διασκεδάσω τη θλίψη μου, οι συγγενείς μου μού έκαναν με καλοσύνη τα έξοδα για να πάω στην Πόλη της Νέας Υόρκης και να παρακολουθήσω μια συνέλευση εκεί. Δεν είχα πάρει ακόμα τον επόμενο διορισμό μου.

Μετά τη συνέλευση διορίστηκα στη Λίμα του Περού. Μαζί με μια νεαρή αδελφή η οποία επρόκειτο να είναι η συνεργάτιδά μου, πήγα κατευθείαν από τη Νέα Υόρκη στον καινούριο μου διορισμό. Έμαθα την ισπανική και έμενα στον ιεραποστολικό οίκο ο οποίος στεγαζόταν πάνω από το γραφείο τμήματος των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Ήταν πολύ ευχάριστο να κηρύττω εκεί και να γνωρίζω τους ντόπιους αδελφούς και αδελφές.

Άλλος ένας Διορισμός, Άλλη μια Γλώσσα

Με το πέρασμα του χρόνου, οι συγγενείς μου στην Ελλάδα άρχισαν να υφίστανται τις συνέπειες των γηρατειών και της κλονισμένης υγείας. Δεν με παρότρυναν ποτέ να διακόψω την ολοχρόνια υπηρεσία μου και να επιστρέψω στη λεγόμενη φυσιολογική ζωή για να τους βοηθήσω. Εντούτοις, μετά από πολλή σκέψη και προσευχή, κατάλαβα ότι θα ήταν καλύτερα να υπηρετώ πιο κοντά στην οικογένειά μου. Οι υπεύθυνοι αδελφοί συμφώνησαν στοργικά και με διόρισαν στην Ιταλία, ενώ οι συγγενείς μου προσφέρθηκαν να καλύψουν τα έξοδα για τη μετακίνησή μου. Όπως αποδείχτηκε, υπήρχε μεγάλη ανάγκη για ευαγγελιστές στην Ιταλία.

Έπρεπε και πάλι να μάθω μια καινούρια γλώσσα—την ιταλική. Ο πρώτος μου διορισμός ήταν στην πόλη Φότζα. Αργότερα μεταφέρθηκα στη Νάπολη, όπου υπήρχε μεγαλύτερη ανάγκη. Ο τομέας μου ήταν το Ποζίλιπο, ένα από τα ωραιότερα κομμάτια της Νάπολης. Η περιοχή ήταν μεγάλη και υπήρχε μόνο ένας ευαγγελιζόμενος της Βασιλείας. Απολάμβανα το έργο πάρα πολύ, και ο Ιεχωβά με βοήθησε να αρχίσω αρκετές Γραφικές μελέτες. Με τον καιρό ιδρύθηκε μια μεγάλη εκκλησία σε εκείνη την περιοχή.

Από τους πρώτους ντόπιους με τους οποίους μελέτησα τη Γραφή ήταν μια μητέρα και τα τέσσερα παιδιά της. Η ίδια και οι δύο κόρες της είναι ακόμα Μάρτυρες του Ιεχωβά. Μελέτησα επίσης με κάποιο αντρόγυνο που είχαν ένα μικρό κοριτσάκι. Ολόκληρη η οικογένεια προχώρησε στην αλήθεια και συμβόλισαν την αφιέρωσή τους με το βάφτισμα. Τώρα η κόρη είναι παντρεμένη με έναν πιστό υπηρέτη του Ιεχωβά, και μαζί υπηρετούν τον Θεό με ζήλο. Καθώς μελετούσα τη Γραφή με μια μεγάλη οικογένεια, εντυπωσιάστηκα από τη δύναμη του Λόγου του Θεού. Όταν διαβάσαμε ορισμένα εδάφια τα οποία δείχνουν ότι ο Θεός δεν επιδοκιμάζει τη λατρεία μέσω ομοιωμάτων, η μητέρα δεν περίμενε καν να τελειώσει η μελέτη. Την ίδια στιγμή σηκώθηκε και απομάκρυνε όλα τα θρησκευτικά ομοιώματα που υπήρχαν στο σπίτι της!

Σε Κινδύνους στη Θάλασσα

Όταν πηγαινοερχόμουν μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας, ταξίδευα πάντοτε με πλοίο. Το ταξίδι ήταν συνήθως πολύ ευχάριστο. Αλλά ένα ταξίδι, το καλοκαίρι του 1971, αποδείχτηκε διαφορετικό. Επέστρεφα στην Ιταλία με το οχηματαγωγό Ελεάννα. Νωρίς το πρωί στις 28 Αυγούστου, ξέσπασε φωτιά στην κουζίνα του πλοίου. Η φωτιά εξαπλώθηκε, όπως και ο πανικός μεταξύ των επιβατών. Γυναίκες λιποθυμούσαν, παιδιά έκλαιγαν και άντρες διαμαρτύρονταν και απειλούσαν. Οι άνθρωποι έτρεξαν προς τις σωσίβιες λέμβους στις δύο πλευρές του καταστρώματος. Τα σωσίβια, όμως, ήταν ελάχιστα, και ο μηχανισμός που κατεβάζει τις σωσίβιες λέμβους στη θάλασσα δεν λειτουργούσε κανονικά. Δεν είχα σωσίβιο, αλλά οι φλόγες ανέβαιναν όλο και ψηλότερα, οπότε το μόνο λογικό πράγμα που μπορούσα να κάνω ήταν να πέσω στη θάλασσα.

Μόλις βρέθηκα στο νερό, είδα μια γυναίκα που φορούσε σωσίβιο να επιπλέει κοντά μου. Έδειχνε ότι δεν μπορούσε να κολυμπήσει, γι’ αυτό την πήρα από το χέρι προκειμένου να την απομακρύνω από το πλοίο που βυθιζόταν. Η θάλασσα αγρίευε ολοένα και περισσότερο, και ο αγώνας που έκανα για να μείνω στην επιφάνεια με εξάντλησε. Η κατάσταση φαινόταν απελπιστική, αλλά ικέτευα συνεχώς τον Ιεχωβά για θάρρος, και αυτό μου έδινε δύναμη. Δεν μπορούσα να μη θυμηθώ το ναυάγιο που έζησε ο απόστολος Παύλος.—Πράξεις, κεφάλαιο 27.

Καθώς κρατιόμουν από την άλλη γυναίκα, πάλευα με τα κύματα επί τέσσερις ώρες, κολυμπώντας όσο μου το επέτρεπαν οι δυνάμεις μου και επικαλούμενη τον Ιεχωβά για βοήθεια. Τελικά είδα μια βενζινάκατο να πλησιάζει. Εμένα με περισυνέλεξαν, αλλά η άλλη γυναίκα είχε ήδη πεθάνει. Όταν φτάσαμε στο Μπάρι της Ιταλίας με μετέφεραν στο νοσοκομείο, όπου μου παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες. Έπρεπε να νοσηλευτώ για λίγες μέρες, και πολλοί Μάρτυρες με επισκέφτηκαν, προμηθεύοντας με καλοσύνη ό,τι είχα ανάγκη. Η Χριστιανική αγάπη που έδειξαν εντυπωσίασε βαθιά τους άλλους στο θάλαμο του νοσοκομείου. *

Αφού ανέρρωσα πλήρως, διορίστηκα στη Ρώμη. Μου ζητήθηκε να καλύψω τον εμπορικό τομέα στο κέντρο της πόλης, πράγμα που έκανα επί πέντε χρόνια με τη βοήθεια του Ιεχωβά. Επί 20 ολόκληρα χρόνια απόλαυσα τη διακονία στην Ιταλία, και αγάπησα τον ιταλικό λαό.

Επιστρέφω Εκεί από Όπου Ξεκίνησα

Αργότερα, η υγεία της Αριάδνης και του συζύγου της επιδεινώθηκε. Διέκρινα ότι, αν ζούσα πιο κοντά τους, θα μπορούσα να ανταποδώσω κατά κάποιον τρόπο όσα είχαν κάνει με τόση αγάπη για εμένα. Οφείλω να ομολογήσω ότι με πόνο καρδιάς θα έφευγα από την Ιταλία. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι αδελφοί έδωσαν την έγκρισή τους, και από το καλοκαίρι του 1985 κάνω σκαπανικό στην Αθήνα, όπου ξεκίνησα την ολοχρόνια υπηρεσία το 1947.

Κήρυττα στον τομέα της δικής μου εκκλησίας, και ζήτησα από τους αδελφούς στο γραφείο τμήματος να εργαστώ και στον εμπορικό τομέα στο κέντρο της πόλης. Αυτό και έκανα επί τρία χρόνια συνεργαζόμενη με μια άλλη σκαπάνισσα. Μπορέσαμε να δώσουμε πλήρη μαρτυρία σε άτομα που σπάνια βρίσκει κανείς στο σπίτι τους.

Καθώς περνάει ο καιρός, όμως, ενώ η επιθυμία μου να υπηρετώ ανανεώνεται διαρκώς, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τις φυσικές μου δυνάμεις. Τώρα ο γαμπρός μου έχει κοιμηθεί τον ύπνο του θανάτου. Η Αριάδνη, η οποία μου στάθηκε σαν μητέρα, έχει χάσει την όρασή της. Όσο για εμένα, η υγεία μου ήταν καλή όλα τα χρόνια που πέρασα στην ολοχρόνια υπηρεσία. Πρόσφατα, όμως, έπεσα από μια μαρμάρινη σκάλα και έσπασα το δεξί μου χέρι. Έπειτα έπεσα και έσπασα τη λεκάνη μου. Χρειάστηκε να εγχειριστώ και να μείνω αρκετό διάστημα στο κρεβάτι. Τώρα δεν μπορώ να κινηθώ πλέον ελεύθερα. Χρησιμοποιώ μπαστούνι και μπορώ να βγω έξω μόνο αν έχω κάποιον να με συνοδεύει. Παρ’ όλα αυτά, κάνω το καλύτερο που μπορώ, με την ελπίδα ότι η κατάστασή μου θα βελτιωθεί. Η συμμετοχή στο έργο Βιβλικής εκπαίδευσης, έστω και περιορισμένη, εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια πηγή ευτυχίας και ικανοποίησης για εμένα.

Καθώς αναπολώ τα ευτυχισμένα χρόνια που πέρασα στην ολοχρόνια διακονία, η καρδιά μου ξεχειλίζει από ευγνωμοσύνη για τον Ιεχωβά. Αυτός και το επίγειο μέρος της οργάνωσής του μου παρείχαν διαρκώς ορθή καθοδήγηση και πολύτιμη υποβοήθηση, επιτρέποντάς μου να αξιοποιήσω πλήρως τις δυνατότητές μου, καθώς δαπάνησα τη ζωή μου υπηρετώντας εκείνον. Έχω την εγκάρδια επιθυμία να με ενισχύει ο Ιεχωβά για να συνεχίζω να τον υπηρετώ. Είμαι ευτυχισμένη για τη μικρή συμμετοχή μου στο έργο της παγγήινης Βιβλικής εκπαίδευσης που κατευθύνει εκείνος.—Μαλαχίας 3:10.

[Υποσημειώσεις]

^ Βλέπε σελίδες 73-89 στο Βιβλίο Έτους των Μαρτύρων του Ιεχωβά 1995, που είναι έκδοση των Μαρτύρων του Ιεχωβά.

^ Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλέπε Ξύπνα! 8 Ιουλίου 1972, σελίδες 12-16.

[Εικόνα στη σελίδα 9]

Με την αδελφή μου την Αριάδνη και το σύζυγό της τον Μιχάλη, όταν έφευγα για τη Γαλαάδ

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Η Ρουθ Χέμιγκ και εγώ διοριστήκαμε στην Κωνσταντινούπολη

[Εικόνα στη σελίδα 11]

Στην Ιταλία, αρχές της δεκαετίας του 1970

[Εικόνα στη σελίδα 12]

Σήμερα, με την αδελφή μου την Αριάδνη