Χρήμα και Ηθικές Αξίες—Ένα Μάθημα από την Ιστορία

ΣΤΙΣ 7 Απριλίου 1630, περίπου τετρακόσιοι άνθρωποι απέπλευσαν από την Αγγλία με τέσσερα πλοία έχοντας προορισμό το Νέο Κόσμο. Πολλοί ανάμεσά τους ήταν ιδιαίτερα μορφωμένοι. Άλλοι ήταν επιτυχημένοι επιχειρηματίες. Μερικοί ήταν μάλιστα μέλη του κοινοβουλίου. Στην πατρίδα τους υπήρχε οικονομική κρίση, η οποία επιδεινωνόταν από το συνεχιζόμενο Τριακονταετή Πόλεμο στην Ευρώπη (1618-1648). Ριψοκινδυνεύοντας, λοιπόν, άφησαν σπίτια, επιχειρήσεις και συγγενείς και άρχισαν να αναζητούν καλύτερες ευκαιρίες.

Ωστόσο, αυτή η αισιόδοξη παρέα δεν ήταν απλώς μια ομάδα καιροσκόπων εμπόρων. Ήταν ζηλωτές Πουριτανοί, κατατρεγμένοι εξαιτίας του θρησκευτικού διωγμού. * Πραγματικός τους στόχος ήταν η ίδρυση μιας θεοσεβούς κοινωνίας όπου αυτοί και οι απόγονοί τους θα μπορούσαν να ευημερούν από υλική άποψη χωρίς να χρειάζεται να συμβιβάζουν τους Γραφικούς κανόνες. Λίγο αφότου αποβιβάστηκαν στο Σέιλεμ της Μασαχουσέτης, διεκδίκησαν μια μικρή έκταση γης κοντά στην ακτή. Ονόμασαν την καινούρια πατρίδα τους Βοστώνη.

Δυσεπίτευκτη η Εξισορρόπηση

Ο Τζον Γουίνθροπ, ηγέτης και κυβερνήτης τους, έκανε το καλύτερο που μπορούσε για να προωθήσει τον ιδιωτικό πλούτο και το κοινό όφελος στη νέα αποικία. Ήθελε να έχουν οι άνθρωποι και χρήματα και ηθικές αξίες. Αλλά αυτή η εξισορρόπηση αποδείχτηκε δυσεπίτευκτη. Αναμένοντας δυσκολίες, μίλησε εκτενώς στους συντρόφους του για το ρόλο του πλούτου σε μια θεοσεβή κοινωνία.

Όπως και άλλοι Πουριτανοί ηγέτες, ο Γουίνθροπ πίστευε ότι η επιδίωξη πλούτου αυτή καθαυτή δεν ήταν εσφαλμένη. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, ο κύριος σκοπός του πλούτου ήταν να βοηθάει άλλους. Γι’ αυτό, όσο πλουσιότερο ήταν ένα άτομο, τόσο περισσότερο καλό θα μπορούσε να κάνει. «Λίγα ζητήματα απασχολούσαν τη διάνοια των Πουριτανών πιο πολύ από τον πλούτο», παρατηρεί η ιστορικός Πατρίσια Ο’ Τουλ. «Αποτελούσε ένδειξη της ευλογίας του Θεού αλλά και ισχυρό πειρασμό για να υποκύψει κάποιος στην αμαρτία της υπερηφάνειας . . . καθώς και στις αμαρτίες της σάρκας».

Για την αποφυγή των αμαρτιών που μπορούν να επιφέρουν ο πλούτος και η πολυτέλεια, ο  Γουίνθροπ σύστησε μετριοπάθεια και εγκράτεια. Πολύ σύντομα, όμως, το επιχειρηματικό πνεύμα των συμπολιτών του άρχισε να συγκρούεται με τις προσπάθειες που κατέβαλλε ο ίδιος για να τους αναγκάσει να ασκούν θεοσέβεια και να αγαπούν ο ένας τον άλλον. Οι διαφωνούντες αντιστέκονταν στην καταπιεστική, όπως θεωρούσαν, ανάμειξη του Γουίνθροπ στις ιδιωτικές τους υποθέσεις. Μερικοί άρχισαν να προάγουν την ιδέα περί αιρετής συνέλευσης η οποία θα συμμετείχε στη λήψη αποφάσεων. Άλλοι, εκφράζοντας την αποδοκιμασία τους, απλώς μετακόμισαν στο γειτονικό Κονέκτικατ για να επιδιώξουν τα προσωπικά τους συμφέροντα.

«Οι ευκαιρίες, η ευημερία, η δημοκρατία», λέει η Ο’ Τουλ, «ήταν όλα ισχυρές δυνάμεις στη ζωή των Πουριτανών της Μασαχουσέτης, και όλα αυτά μαζί τροφοδοτούσαν τις ατομικές φιλοδοξίες σε βάρος του ιδανικού της συλλογικότητας το οποίο προωθούσε ο Γουίνθροπ». Το 1649, ο Γουίνθροπ πέθανε σχεδόν απένταρος, σε ηλικία 61 ετών. Μολονότι η εύθραυστη αποικία επιβίωσε παρά τις πολλές δυσκολίες, ο Γουίνθροπ πέθανε χωρίς να μπορέσει να πραγματοποιήσει το όνειρό του.

Η Αναζήτηση Συνεχίζεται

Το ιδεαλιστικό όραμα του Τζον Γουίνθροπ για έναν καλύτερο κόσμο δεν πέθανε μαζί του. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι μεταναστεύουν κάθε χρόνο από την Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, ελπίζοντας να βρουν καλύτερη ζωή. Μερικοί από αυτούς εμπνέονται από εκατοντάδες νέα βιβλία, σεμινάρια και ιστοσελίδες που εμφανίζονται κάθε χρόνο και υπόσχονται να αποκαλύψουν το μυστικό για να γίνει κάποιος πλούσιος. Σαφώς, πολλοί εξακολουθούν να αγωνίζονται για την απόκτηση χρημάτων, ελπίζοντας πως δεν θα εγκαταλείψουν τις ηθικές αξίες.

Για να είμαστε όμως ειλικρινείς, τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Αυτοί που επιζητούν πλούτο πολύ συχνά καταλήγουν να θυσιάζουν τις αρχές τους και μερικές φορές ακόμη και την πίστη τους στο βωμό του Μαμμωνά. Γι’ αυτό, ίσως ρωτήσετε δικαιολογημένα: «Μπορεί κάποιος να είναι αληθινός Χριστιανός και συνάμα πλούσιος; Θα υπάρξει ποτέ μια θεοφοβούμενη κοινωνία που θα ευημερεί και από υλική και από πνευματική άποψη;» Η Αγία Γραφή απαντάει σε αυτές τις ερωτήσεις, όπως θα δείξει το ακόλουθο άρθρο.

[Υποσημείωση]

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 3]

Boats: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck; Winthrop: Brown Brothers