Βαρούχ—Ο Πιστός Γραμματέας του Ιερεμία

ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ «τον Βαρούχ, το γιο του Νηρία»; (Ιερεμίας 36:4) Παρότι αναφέρεται μόνο σε τέσσερα κεφάλαια της Γραφής, είναι πολύ γνωστός σε όσους διαβάζουν τη Γραφή ως ο προσωπικός γραμματέας και στενός φίλος του προφήτη Ιερεμία. Πέρασαν μαζί τα τελευταία 18 ταραχώδη χρόνια του βασιλείου του Ιούδα, την τρομερή καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλωνίους το 607 Π.Κ.Χ. και την επακόλουθη εξορία στην Αίγυπτο.

Τα πρόσφατα χρόνια ανακαλύφτηκαν δύο βούλες * του έβδομου αιώνα Π.Κ.Χ. με την εξής επιγραφή: «Ανήκει στον Βερεχγιάχου [εβραϊκό όνομα του Βαρούχ], γιο του Νηριχγιάχου [εβραϊκό όνομα του Νηρία], το Γραφέα». Αυτή η ανακάλυψη έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των λογίων για το συγκεκριμένο Βιβλικό πρόσωπο. Ποιος ήταν ο Βαρούχ; Ποιο ήταν το οικογενειακό του παρελθόν, η μόρφωση και η κοινωνική του θέση; Τι αποκαλύπτει η σταθερή στάση που πήρε υπέρ του Ιερεμία; Τι μπορούμε να μάθουμε από αυτόν; Ας ψάξουμε τις απαντήσεις ανατρέχοντας στις διαθέσιμες Γραφικές και ιστορικές πληροφορίες.

Παρελθόν και Κοινωνική Θέση

Πολλοί μελετητές σήμερα πιστεύουν ότι ο Βαρούχ ανήκε σε μια επιφανή οικογένεια γραφέων του Ιούδα. Υποδεικνύουν αρκετούς λόγους για αυτό το συμπέρασμα. Παραδείγματος χάρη, το Γραφικό υπόμνημα προσδίδει στον Βαρούχ τον ειδικό τίτλο “ο γραμματέας”, ή “ο γραφέας” σε ορισμένες μεταφράσεις. Οι Γραφές λένε επίσης ότι ο Σεραΐας, ο αδελφός του, ήταν σημαίνων αξιωματούχος στην αυλή του Βασιλιά Σεδεκία.—Ιερεμίας 36:32· 51:59.

Ο αρχαιολόγος Φίλιπ Τζ. Κινγκ αναφέρει σχετικά με τους γραφείς των ημερών του Ιερεμία: «Οι γραφείς, μέλη μιας τάξης επαγγελματιών, ήταν επιφανείς στον Ιούδα στο τέλος του έβδομου και στις αρχές του έκτου αιώνα Π.Κ.Χ. . . . Τον τίτλο αυτόν τον κατείχαν ανώτεροι βασιλικοί αξιωματούχοι».

Επίσης, η αφήγηση στο 36ο κεφάλαιο του Ιερεμία, την οποία θα εξετάσουμε λεπτομερώς, δίνει την εντύπωση ότι ο Βαρούχ είχε πρόσβαση στους συμβούλους του βασιλιά και ότι του επιτρεπόταν να χρησιμοποιεί την τραπεζαρία, δηλαδή την αίθουσα συσκέψεων, του Γεμαρία ο οποίος ήταν άρχοντας ή αξιωματούχος. Ο λόγιος της Αγίας Γραφής Τζέιμς Μιούλενμπεργκ υποστηρίζει: «Ο Βαρούχ μπορούσε να εισέλθει στην αίθουσα συσκέψεων των γραμματέων επειδή είχε το δικαίωμα να βρίσκεται εκεί και ήταν και ο ίδιος μέλος των βασιλικών αξιωματούχων οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί για τη δημόσια ανάγνωση του ρόλου, γεγονός καίριας σημασίας. Ο Βαρούχ βρισκόταν μεταξύ συναδέλφων».

Το έντυπο Συλλογή των Δυτικοσημιτικών Σφραγίδων (Corpus of West Semitic Stamp Seals) προσθέτει άλλο ένα επιχείρημα για την κοινωνική θέση του Βαρούχ: «Εφόσον η βούλα του Βερεχγιάχου βρέθηκε μαζί με πολλές βούλες άλλων ανώτερων αξιωματούχων, είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι ο Βαρούχ/Βερεχγιάχου κινούνταν στον ίδιο κύκλο επισήμων στον οποίο κινούνταν και οι άλλοι αξιωματούχοι». Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες φαίνεται ότι ο Βαρούχ και ο αδελφός του, ο Σεραΐας, ήταν ανώτεροι αξιωματούχοι οι οποίοι υποστήριζαν τον πιστό προφήτη Ιερεμία στα πολυτάραχα χρόνια πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ.

 Δημόσια Υποστήριξη του Ιερεμία

Από χρονολογική άποψη, ο Βαρούχ πρωτοεμφανίζεται στο 36ο κεφάλαιο του Ιερεμία, «το τέταρτο έτος του Ιωακείμ», δηλαδή γύρω στο 625 Π.Κ.Χ. Μέχρι τότε ο Ιερεμίας είχε ήδη υπηρετήσει ως προφήτης 23 χρόνια.—Ιερεμίας 25:1-3· 36:1, 4.

Ο Ιεχωβά είπε τώρα στον Ιερεμία: «Πάρε έναν ρόλο βιβλίου και γράψε σε αυτόν όλα τα λόγια που σου έχω πει εναντίον του Ισραήλ και εναντίον του Ιούδα και εναντίον όλων των εθνών, . . . από τις ημέρες του Ιωσία, μέχρι αυτή την ημέρα». Η αφήγηση συνεχίζει: «Ο Ιερεμίας κάλεσε τον Βαρούχ, το γιο του Νηρία, για να γράψει ο Βαρούχ απευθείας από το στόμα του Ιερεμία όλα τα λόγια του Ιεχωβά».—Ιερεμίας 36:2-4.

Γιατί κλήθηκε ο Βαρούχ; Ο Ιερεμίας τού είπε: «Είμαι αποκλεισμένος. Δεν μπορώ να μπω στον οίκο του Ιεχωβά». (Ιερεμίας 36:5) Προφανώς, είχε απαγορευτεί στον Ιερεμία η είσοδος στην περιοχή του ναού όπου επρόκειτο να διαβαστεί το άγγελμα του Ιεχωβά, ίσως λόγω προηγούμενων αγγελμάτων τα οποία είχαν εξοργίσει όσους βρίσκονταν σε θέσεις εξουσίας. (Ιερεμίας 26:1-9) Ο Βαρούχ ήταν αναμφίβολα ειλικρινής λάτρης του Ιεχωβά και «ενήργησε σύμφωνα με όλα όσα τον είχε διατάξει ο Ιερεμίας ο προφήτης».—Ιερεμίας 36:8.

Χρειάστηκε χρόνος για να γραφτούν οι προειδοποιήσεις που είχαν δοθεί τα περασμένα 23 χρόνια, και ο Ιερεμίας μπορεί επίσης να περίμενε την κατάλληλη στιγμή. Αλλά το Νοέμβριο ή το Δεκέμβριο του 624 Π.Κ.Χ., ο Βαρούχ με τόλμη «άρχισε να διαβάζει μεγαλόφωνα από το βιβλίο τα λόγια του Ιερεμία στον οίκο του Ιεχωβά, στην τραπεζαρία του Γεμαρία . . . , ενώπιον όλου του λαού».—Ιερεμίας 36:8-10.

Ο Μιχαΐας ο γιος του Γεμαρία πληροφόρησε τον πατέρα του και κάποιους άρχοντες σχετικά με όσα είχαν συμβεί, και αυτοί ζήτησαν από τον Βαρούχ να διαβάσει το ρόλο μεγαλόφωνα για δεύτερη φορά. Η αφήγηση αναφέρει: «Και μόλις άκουσαν όλα τα λόγια, κοιτάχτηκαν έντρομοι· και είπαν στον Βαρούχ: “Οπωσδήποτε θα πούμε στο βασιλιά όλα αυτά τα λόγια. . . . Πήγαινε, κρύψου, εσύ και ο Ιερεμίας, ώστε κανείς απολύτως να μην ξέρει πού είστε”».—Ιερεμίας 36:11-19.

Όταν ο Βασιλιάς Ιωακείμ άκουσε όσα είχε γράψει ο Βαρούχ καθ’ υπαγόρευση του Ιερεμία, έκοψε εξαγριωμένος το ρόλο σε κομμάτια, τον έριξε στη φωτιά και διέταξε τους άντρες του να συλλάβουν τον Ιερεμία και τον Βαρούχ. Με εντολή του Ιεχωβά, οι δύο άντρες έκαναν αντίγραφο του ρόλου ενόσω κρύβονταν.—Ιερεμίας 36:21-32.

Αναμφισβήτητα ο Βαρούχ κατανοούσε τους κινδύνους που συνεπαγόταν αυτός ο διορισμός. Πρέπει να γνώριζε τις απειλές που είχαν εκτοξευτεί εναντίον του Ιερεμία μερικά χρόνια νωρίτερα. Θα είχε ακούσει επίσης για την κατάληξη του Ουριγία, ο οποίος είχε προφητεύσει «σε συμφωνία με όλα τα λόγια του Ιερεμία» αλλά θανατώθηκε από τον Βασιλιά Ιωακείμ. Ωστόσο, ο Βαρούχ ήταν πρόθυμος να χρησιμοποιήσει τις επαγγελματικές του ικανότητες και τις διασυνδέσεις του με κυβερνητικούς αξιωματούχους για να υποστηρίξει τον Ιερεμία σε αυτόν το διορισμό.—Ιερεμίας 26:1-9, 20-24.

Μη Ζητάς «Μεγάλα Πράγματα»

Όταν ο Βαρούχ έγραφε τον πρώτο ρόλο, πέρασε μια περίοδο οδύνης. Ο ίδιος αναφώνησε: «Αλίμονο, τώρα, σε εμένα, γιατί ο Ιεχωβά πρόσθεσε λύπη στον πόνο μου! Απέκαμα από το στεναγμό μου και τόπο ανάπαυσης δεν βρήκα». Πού οφειλόταν αυτή η στενοχώρια;—Ιερεμίας 45:1-3.

Δεν δίνεται άμεση απάντηση. Αλλά προσπαθήστε να φανταστείτε την κατάσταση του Βαρούχ. Η αναδρομή στα 23 χρόνια παροχής προειδοποιήσεων προς το λαό του Ισραήλ και του Ιούδα πρέπει να εξέθεσε ολοφάνερα την αποστασία τους και το γεγονός ότι είχαν απορρίψει τον Ιεχωβά. Η απόφαση που πήρε ο Ιεχωβά να καταστρέψει την Ιερουσαλήμ και τον Ιούδα και να οδηγήσει το έθνος σε 70χρονη εξορία στη Βαβυλώνα—πληροφορίες που αποκάλυψε ο Ιεχωβά το ίδιο εκείνο έτος και ίσως περιλαμβάνονταν στο ρόλο—πρέπει να είχε συγκλονίσει τον Βαρούχ. (Ιερεμίας 25:1-11) Επιπλέον, με το να υποστηρίζει σταθερά τον Ιερεμία αυτή την κρίσιμη περίοδο κινδύνευε να χάσει τη θέση του και τη σταδιοδρομία του.

Ούτως ή άλλως, ο ίδιος ο Ιεχωβά μεσολάβησε για να βοηθήσει τον Βαρούχ να έχει κατά  νου την επικείμενη κρίση. «Εκείνο που οικοδόμησα το κατεδαφίζω και εκείνο που φύτεψα το ξεριζώνω, μάλιστα όλο αυτόν τον τόπο», είπε ο Ιεχωβά. Στη συνέχεια συμβούλεψε τον Βαρούχ: «Εσύ, όμως, ζητάς μεγάλα πράγματα για τον εαυτό σου. Μη ζητάς».—Ιερεμίας 45:4, 5.

Ο Ιεχωβά δεν προσδιόρισε ποια ήταν τα «μεγάλα πράγματα», αλλά ο Βαρούχ πρέπει να γνώριζε αν επρόκειτο για ιδιοτελείς φιλοδοξίες, εξοχότητα ή υλική ευημερία. Ο Ιεχωβά τον συμβούλεψε να είναι ρεαλιστής και να θυμάται τι επίκειτο: «Εγώ φέρνω συμφορά πάνω σε κάθε σάρκα, . . . και θα σου δώσω την ψυχή σου ως λάφυρο σε όλους τους τόπους όπου θα πας». Το πολυτιμότερο απόκτημα του Βαρούχ, η ζωή του, θα διατηρούνταν οπουδήποτε μπορεί να πήγαινε.—Ιερεμίας 45:5.

Έπειτα από την περιγραφή αυτών των γεγονότων στο 36ο και στο 45ο κεφάλαιο του Ιερεμία, τα οποία συνέβησαν από το 625 ως το 624 Π.Κ.Χ., η Γραφή δεν κάνει αναφορά στον Βαρούχ μέχρι κάποιους μήνες πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του Ιούδα από τους Βαβυλωνίους το 607 Π.Κ.Χ. Τι συνέβη τότε;

Ο Βαρούχ Υποστηρίζει Ξανά τον Ιερεμία

Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλωνίους, ο Βαρούχ εμφανίζεται εκ νέου στο Γραφικό υπόμνημα. Ο Ιερεμίας ήταν «υπό περιορισμό στην Αυλή της Φρουράς» όταν ο Ιεχωβά τού είπε να αγοράσει τον αγρό του ξαδέλφου του στην Αναθώθ ως σημείο ότι θα υπήρχε αποκατάσταση. Ο Βαρούχ κλήθηκε να βοηθήσει στις νομικές διαδικασίες.—Ιερεμίας 32:1, 2, 6, 7.

Ο Ιερεμίας εξήγησε: «Υπέγραψα ένα συμβόλαιο και έβαλα τη σφραγίδα και έφερα μάρτυρες καθώς ζύγιζα τα χρήματα στη ζυγαριά. Έπειτα πήρα το συμβόλαιο της αγοράς, το σφραγισμένο . . . καθώς και το ανοιχτό· και μετά έδωσα το συμβόλαιο της αγοράς στον Βαρούχ». Κατόπιν διέταξε τον Βαρούχ να κλείσει αυτά τα συμβόλαια αγοράς σε ένα πήλινο σκεύος ώστε να είναι προφυλαγμένα. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι ο Ιερεμίας υπαγόρευσε το συμβόλαιο στον Βαρούχ, τον επαγγελματία γραφέα, ο οποίος και θα ασχολούνταν με αυτή καθαυτή τη σύνταξή του.—Ιερεμίας 32:10-14· 36:4, 17, 18· 45:1.

Ο Βαρούχ και ο Ιερεμίας ακολούθησαν τις νομικές διαδικασίες της εποχής. Ένα χαρακτηριστικό  ήταν το διπλό συμβόλαιο. Το βιβλίο Συλλογή των Δυτικοσημιτικών Σφραγίδων εξηγεί: «Το πρώτο συμβόλαιο ονομαζόταν “σφραγισμένο συμβόλαιο” επειδή τυλιγόταν και σφραγιζόταν με βούλα ή βούλες. Περιείχε την πρωτότυπη έκδοση του συμβολαίου. . . . Το δεύτερο, “ανοιχτό συμβόλαιο” ήταν αντίγραφο της σφραγισμένης, δεμένης έκδοσης και προοριζόταν για τη συνηθισμένη ανάγνωση. Επομένως, υπήρχαν δύο κείμενα, ένα πρωτότυπο και ένα πανομοιότυπο αντίγραφο, γραμμένα σε δύο διαφορετικά φύλλα παπύρου». Αρχαιολογικές ανακαλύψεις πιστοποιούν τη συνήθεια της φύλαξης των εγγράφων σε πήλινο σκεύος.

Τελικά, οι Βαβυλώνιοι κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ, την έκαψαν και πήραν όλους τους κατοίκους της στην εξορία εκτός από μερικούς φτωχούς. Ο Ναβουχοδονόσορ διόρισε κυβερνήτη τον Γεδαλία, ο οποίος δολοφονήθηκε δύο μήνες αργότερα. Οι εναπομείναντες Ιουδαίοι σχεδίαζαν να μεταβούν στην Αίγυπτο, παρά τη θεόπνευστη συμβουλή του Ιερεμία, και σε αυτά τα συμφραζόμενα γίνεται ξανά μνεία για τον Βαρούχ.—Ιερεμίας 39:2, 8· 40:5· 41:1, 2· 42:13-17.

Οι Ιουδαίοι ηγέτες είπαν στον Ιερεμία: «Ψεύδη είναι αυτά που λες. Δεν σε έστειλε ο Ιεχωβά ο Θεός μας, λέγοντας: “Μην πάτε στην Αίγυπτο για να κατοικήσετε εκεί ως πάροικοι”. Αλλά ο Βαρούχ, ο γιος του Νηρία, σε ξεσηκώνει εναντίον μας με σκοπό να μας δώσεις στο χέρι των Χαλδαίων, για να μας θανατώσουν ή να μας οδηγήσουν σε εξορία στη Βαβυλώνα». (Ιερεμίας 43:2, 3) Η κατηγορία φαίνεται να αποκαλύπτει την άποψη που επικρατούσε μεταξύ των Ιουδαίων ηγετών ότι ο Βαρούχ ασκούσε μεγάλη επιρροή στον Ιερεμία. Μήπως πίστευαν ότι λόγω της θέσης του Βαρούχ ή λόγω της μακρόχρονης φιλίας του με τον Ιερεμία εκείνος ενεργούσε ως κάτι παραπάνω από απλός γραφέας για τον προφήτη; Ίσως, αλλά ανεξάρτητα από το τι σκέφτονταν οι Ιουδαίοι ηγέτες, το άγγελμα προήλθε όντως από τον Ιεχωβά.

Παρά τις θεϊκές προειδοποιήσεις, οι εναπομείναντες Ιουδαίοι έφυγαν και πήραν μαζί τους «τον Ιερεμία τον προφήτη και τον Βαρούχ». Ο Ιερεμίας ανέφερε: «Τελικά πήγαν στη γη της Αιγύπτου, γιατί δεν υπάκουσαν στη φωνή του Ιεχωβά· και έφτασαν στην Ταχπανές», μια συνοριακή πόλη στο ανατολικό δέλτα του Νείλου, η οποία γειτόνευε με τη χερσόνησο του Σινά. Σε αυτό το σημείο, ο Βαρούχ χάνεται από το Γραφικό υπόμνημα.—Ιερεμίας 43:5-7.

Τι Μπορούμε να Μάθουμε από τον Βαρούχ;

Υπάρχουν αρκετά πολύτιμα μαθήματα που μπορούμε να αντλήσουμε από τον Βαρούχ. Ένα αξιοσημείωτο μάθημα είναι η προθυμία που είχε να χρησιμοποιεί στην υπηρεσία του Ιεχωβά τις επαγγελματικές του ικανότητες και διασυνδέσεις, άσχετα από τις συνέπειες. Πολλοί Μάρτυρες του Ιεχωβά σήμερα—άντρες και γυναίκες—δείχνουν το ίδιο πνεύμα, προσφέροντας τις ικανότητές τους σε σχέση με την υπηρεσία Μπέθελ, το έργο οικοδόμησης και ούτω καθεξής. Πώς μπορείτε εσείς να εκδηλώνετε πνεύμα παρόμοιο με του Βαρούχ;

Όταν έγινε στον Βαρούχ υπενθύμιση ότι στις τελευταίες ημέρες του Ιούδα δεν θα υπήρχε καιρός για προσωπικά «μεγάλα πράγματα», εκείνος προφανώς ανταποκρίθηκε θετικά, διότι όντως έλαβε την ψυχή του ως λάφυρο. Είναι λογικό να εφαρμόσουμε αυτή τη συμβουλή στον εαυτό μας, εφόσον και εμείς ζούμε στις τελευταίες ημέρες του συστήματος πραγμάτων. Ο Ιεχωβά δίνει και σε εμάς την ίδια υπόσχεση—η ζωή μας θα διαφυλαχτεί. Μπορούμε να ανταποκριθούμε σε τέτοιες υπενθυμίσεις έτσι όπως ανταποκρίθηκε ο Βαρούχ;

Υπάρχει επίσης ένα πρακτικό μάθημα που μπορεί να αντλήσει κανείς από αυτή την ιστορία. Ο Βαρούχ βοήθησε τον Ιερεμία και τον ξάδελφό του να ακολουθήσουν τις απαραίτητες νομικές διαδικασίες στην εμπορική τους συναλλαγή, μολονότι οι δύο άντρες ήταν συγγενείς. Αυτό χρησιμεύει ως Γραφικό προηγούμενο για τους Χριστιανούς που έχουν εμπορικές συναλλαγές με πνευματικούς αδελφούς και αδελφές τους. Είναι Γραφικό, πρακτικό και στοργικό να ακολουθούν αυτό το παράδειγμα κάνοντας γραπτές επαγγελματικές συμφωνίες.

Παρότι ο Βαρούχ εμφανίζεται μόνο για λίγο στη Γραφή, αξίζει την προσοχή όλων των Χριστιανών σήμερα. Θα μιμηθείτε εσείς το έξοχο παράδειγμα αυτού του πιστού γραμματέα του Ιερεμία;

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Η βούλα του Βαρούχ

[Ευχαριστίες]

Bulla: Courtesy of Israel Museum, Jerusalem