Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μετάβαση στον πίνακα περιεχομένων

Η Κυριαρχία του Ιεχωβά και η Βασιλεία του Θεού

Η Κυριαρχία του Ιεχωβά και η Βασιλεία του Θεού

Η Κυριαρχία του Ιεχωβά και η Βασιλεία του Θεού

«Δική σου είναι, Ιεχωβά, η μεγαλοσύνη και η κραταιότητα και η ωραιότητα και η εξοχότητα και η αξιοπρέπεια . . . Δική σου είναι η βασιλεία, Ιεχωβά». —1 ΧΡΟΝΙΚΩΝ 29:11.

1. Γιατί είναι ο Ιεχωβά ο δικαιωματικός Κυρίαρχος του σύμπαντος;

 «Ο ΙΕΧΩΒΑ έχει εδραιώσει το θρόνο του στους ουρανούς· και στο καθετί ασκεί εξουσία η βασιλεία του». (Ψαλμός 103:19) Με αυτά τα λόγια, ο ψαλμωδός αναφέρθηκε στη θεμελιώδη έννοια της διακυβέρνησης. Ο Ιεχωβά Θεός, ως ο Δημιουργός, είναι δικαιωματικά ο Υπέρτατος Κυβερνήτης του σύμπαντος.

2. Πώς περιέγραψε ο Δανιήλ την πνευματική επικράτεια του Ιεχωβά;

2 Βέβαια, για να ασκεί ένας κυβερνήτης την κυριαρχία του, χρειάζεται να υπάρχουν υπήκοοι. Αρχικά, ο Ιεχωβά ασκούσε την εξουσία του πάνω στα πνευματικά πλάσματα τα οποία έφερε σε ύπαρξη—πρώτα τον μονογενή του Γιο και κατόπιν τις στρατιές των αγγέλων. (Κολοσσαείς 1:15-17) Πολύ αργότερα στο ρεύμα του χρόνου, δόθηκε στον προφήτη Δανιήλ μια εικόνα της ουράνιας σκηνής. Ο Δανιήλ ανέφερε: «Εξακολούθησα να βλέπω ώσπου τέθηκαν θρόνοι και ο Παλαιός των Ημερών κάθησε. . . . Χίλιες χιλιάδες τον διακονούσαν και δέκα χιλιάδες επί δέκα χιλιάδες στέκονταν μπροστά του». (Δανιήλ 7:9, 10) Επί ατελείωτους αιώνες ο Ιεχωβά, «ο Παλαιός των Ημερών», προΐστατο ως Κυρίαρχος της τεράστιας και εύτακτης οικογένειας των πνευματικών γιων του, οι οποίοι υπηρετούσαν ως «διάκονοι» κάνοντας το θέλημά του.—Ψαλμός 103:20, 21.

3. Πώς επεκτάθηκε η κυριαρχία του Ιεχωβά πάνω στο φυσικό σύμπαν;

3 Έπειτα, ο Ιεχωβά επέκτεινε τη διακυβέρνησή του φέρνοντας σε ύπαρξη το αχανές και πολύπλοκο φυσικό σύμπαν, περιλαμβανομένης και της γης. (Ιώβ 38:4, 7) Από την άποψη ενός επίγειου παρατηρητή, τα ουράνια σώματα λειτουργούν με τόση τάξη και ακρίβεια ώστε φαίνεται σαν να μη χρειάζονται κανέναν για να τα καθοδηγεί ή να τα κυβερνάει. Εντούτοις, ο ψαλμωδός δήλωσε: «[Ο Ιεχωβά] διέταξε και δημιουργήθηκαν. Και φροντίζει να στέκονται για πάντα, στον αιώνα. Έδωσε διάταξη η οποία δεν θα παρέλθει». (Ψαλμός 148:5, 6) Ο Ιεχωβά ανέκαθεν ασκούσε την κυριαρχία του κατευθύνοντας, ρυθμίζοντας και κυβερνώντας τη λειτουργία του πνευματικού βασιλείου και του φυσικού σύμπαντος.—Νεεμίας 9:6.

4. Πώς ασκεί ο Ιεχωβά την κυριαρχία του επί των ανθρώπων;

4 Με τη δημιουργία του πρώτου ανθρώπινου ζευγαριού, ο Θεός άσκησε την κυριαρχία του με έναν ακόμα τρόπο. Εκτός του ότι έδωσε στους ανθρώπους όλα όσα χρειάζονταν για να ζουν ικανοποιητική ζωή με σκοπό, τους παραχώρησε και κυριαρχία πάνω στα κατώτερα πλάσματα της γης—επρόκειτο για μια πράξη μεταβίβασης εξουσίας. (Γένεση 1:26-28· 2:8, 9) Είναι, λοιπόν, σαφές ότι η διακυβέρνηση του Θεού, εκτός του ότι είναι ευεργετική και καλοσυνάτη, προσδίδει επίσης τιμή και αξιοπρέπεια στους υπηκόους της. Όσο ο Αδάμ και η Εύα υποτάσσονταν στην κυριαρχία του Ιεχωβά, είχαν την προοπτική να ζουν για πάντα σε μια επίγεια παραδεισιακή κατοικία.—Γένεση 2:15-17.

5. Τι μπορούμε να πούμε για τον τρόπο με τον οποίο ασκεί ο Ιεχωβά την κυριαρχία του;

5 Τι μπορούμε να συμπεράνουμε από όλα αυτά; Πρώτον, ο Ιεχωβά ασκούσε ανέκαθεν την κυριαρχία του πάνω σε όλη τη δημιουργία του. Δεύτερον, η διακυβέρνηση του Θεού είναι ευεργετική και προσδίδει αξιοπρέπεια. Τέλος, αν υποτασσόμαστε στη διακυβέρνηση του Θεού και την υποστηρίζουμε, αυτό θα οδηγήσει σε αιώνιες ευλογίες. Δεν είναι να απορούμε που ο Βασιλιάς Δαβίδ του αρχαίου Ισραήλ υποκινήθηκε να πει: «Δική σου είναι, Ιεχωβά, η μεγαλοσύνη και η κραταιότητα και η ωραιότητα και η εξοχότητα και η αξιοπρέπεια· διότι τα πάντα στους ουρανούς και στη γη είναι δικά σου. Δική σου είναι η βασιλεία, Ιεχωβά, που μάλιστα υψώνεις τον εαυτό σου ως κεφαλή πάνω από όλους».—1 Χρονικών 29:11.

Γιατί Είναι Απαραίτητη η Βασιλεία του Θεού;

6. Τι σχέση έχει η κυριαρχία του Θεού με τη Βασιλεία του;

6 Εφόσον ο Ιεχωβά, ο Παγκόσμιος Κυρίαρχος, ασκούσε ανέκαθεν τη δύναμη και την κραταιότητά του, γιατί είναι απαραίτητη η Βασιλεία του Θεού; Ένας κυρίαρχος ασκεί συνήθως την εξουσία του μέσω κάποιου οργάνου που τίθεται υπεύθυνο στους υπηκόους του. Συνεπώς, η Βασιλεία του Θεού αποτελεί μια έκφραση ή εφαρμογή της παγκόσμιας κυριαρχίας του Θεού πάνω στα πλάσματά του, ένα μέσο ή όργανο που χρησιμοποιεί αυτός για να ασκεί τη διακυβέρνησή του.

7. Γιατί θέσπισε ο Ιεχωβά μια νέα έκφραση της κυριαρχίας του;

7 Ο Ιεχωβά έχει εκφράσει την κυριαρχία του με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικές εποχές. Θέσπισε μια νέα έκφραση της κυριαρχίας του ανταποκρινόμενος σε μια νέα εξέλιξη. Αυτό συνέβη όταν ένας αποστάτης πνευματικός γιος του Θεού, ο Σατανάς, κατάφερε να επηρεάσει τον Αδάμ και την Εύα ώστε να στασιάσουν κατά της διακυβέρνησης του Ιεχωβά. Εκείνος ο στασιασμός αποτέλεσε αμφισβήτηση της κυριαρχίας του Θεού. Με ποιον τρόπο; Λέγοντας στην Εύα ότι “οπωσδήποτε δεν θα πέθαινε” αν έτρωγε τον απαγορευμένο καρπό, ο Σατανάς υπαινίχθηκε ότι ο Ιεχωβά δεν έλεγε την αλήθεια, άρα ήταν αναξιόπιστος. Ο Σατανάς είπε ακόμα στην Εύα: «Ο Θεός γνωρίζει πως, την ίδια ημέρα που θα φάτε από αυτό, είναι βέβαιο ότι τα μάτια σας θα ανοιχτούν και εσείς θα γίνετε σαν τον Θεό, γνωρίζοντας το καλό και το κακό». Ο Σατανάς υπονοούσε ότι ο Αδάμ και η Εύα θα μπορούσαν να τα καταφέρουν καλύτερα αν αγνοούσαν την εντολή του Θεού και ακολουθούσαν τη δική τους ανεξάρτητη πορεία. (Γένεση 3:1-6) Επρόκειτο για άμεση αμφισβήτηση του κατά πόσον είναι δικαιωματική η διακυβέρνηση του Θεού. Τι θα έκανε ο Ιεχωβά;

8, 9. (α) Πώς θα αντιμετώπιζε κάποιος ανθρώπινος ηγεμόνας έναν στασιασμό στην επικράτειά του; (β) Τι έκανε ο Ιεχωβά αντιδρώντας στο στασιασμό στην Εδέμ;

8 Τι θα αναμέναμε να κάνει κάποιος κυβερνήτης αν εκδηλωνόταν απροκάλυπτος στασιασμός στην επικράτειά του; Όσοι γνωρίζουν ιστορία μπορούν να θυμηθούν μερικές τέτοιες περιπτώσεις. Αντί να αγνοήσει το ζήτημα, συνήθως ένας ηγεμόνας—ακόμα και αν ήταν φιλάγαθος κυβερνήτης—θα απέδιδε κρίση στους στασιαστές και θα τους κήρυσσε ενόχους προδοσίας. Κατόπιν ο κυβερνήτης ίσως θα εξουσιοδοτούσε κάποιον να καταστείλει τις δυνάμεις των στασιαστών και να αποκαταστήσει την ειρήνη. Παρόμοια, ο Ιεχωβά έδειξε ότι είχε πλήρως τον έλεγχο της κατάστασης όταν ανέλαβε αμέσως δράση και εξήγγειλε κρίση κατά των στασιαστών. Αποφάσισε ότι ο Αδάμ και η Εύα ήταν ανάξιοι του δώρου της αιώνιας ζωής και τους έδιωξε από τον κήπο της Εδέμ.—Γένεση 3:16-19, 22-24.

9 Όταν εξήγγειλε την κρίση του κατά του Σατανά, ο Ιεχωβά αποκάλυψε μια νέα έκφραση της κυριαρχίας του, ένα μέσο με το οποίο επρόκειτο να αποκαταστήσει την ειρήνη και την τάξη σε όλη την επικράτειά του. Ο Θεός είπε στον Σατανά: «Θα βάλω έχθρα ανάμεσα σε εσένα και στη γυναίκα και ανάμεσα στο σπέρμα σου και στο σπέρμα της. Εκείνος θα σε πλήξει στο κεφάλι και εσύ θα τον πλήξεις στη φτέρνα». (Γένεση 3:15) Με αυτά τα λόγια ο Ιεχωβά αποκάλυψε ότι ήταν σκοπός του να εξουσιοδοτήσει ένα «σπέρμα» για να συντρίψει τον Σατανά και τις δυνάμεις του και να αποδείξει ότι η κυριαρχία Του είναι δικαιωματική.—Ψαλμός 2:7-9· 110:1, 2.

10. (α) Ποιος αποδείχτηκε ότι ήταν το «σπέρμα»; (β) Τι είπε ο Παύλος όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα εκπληρωνόταν η πρώτη προφητεία;

10 Εκείνο το «σπέρμα» αποδείχτηκε ότι ήταν ο Ιησούς Χριστός, μαζί με μια συγκεκριμένη ομάδα συγκυβερνητών. Μαζί συγκροτούν τη Μεσσιανική Βασιλεία του Θεού. (Δανιήλ 7:13, 14, 27· Ματθαίος 19:28· Λουκάς 12:32· 22:28-30) Όλα αυτά, όμως, δεν αποκαλύφτηκαν αμέσως. Στην πραγματικότητα, ο τρόπος με τον οποίο θα εκπληρωνόταν η πρώτη προφητεία παρέμενε “ιερό μυστικό το οποίο κρατήθηκε σε σιωπή επί μακρόχρονους καιρούς”. (Ρωμαίους 16:25) Επί αιώνες, άνθρωποι πίστης λαχταρούσαν να έρθει ο καιρός κατά τον οποίο το “ιερό μυστικό” θα αποκαλυπτόταν και η πρώτη προφητεία θα εκπληρωνόταν δικαιώνοντας την κυριαρχία του Ιεχωβά.—Ρωμαίους 8:19-21.

Το “Ιερό Μυστικό” Αποκαλύπτεται Προοδευτικά

11. Τι γνωστοποίησε ο Ιεχωβά στον Αβραάμ;

11 Καθώς περνούσε ο καιρός, ο Ιεχωβά γνωστοποιούσε προοδευτικά διάφορες πτυχές “του ιερού μυστικού της βασιλείας του Θεού”. (Μάρκος 4:11) Μεταξύ εκείνων στους οποίους το έκανε αυτό ο Ιεχωβά ήταν ο Αβραάμ, ο οποίος αποκλήθηκε «φίλος του Ιεχωβά». (Ιακώβου 2:23) Ο Ιεχωβά υποσχέθηκε στον Αβραάμ ότι θα “τον έκανε μεγάλο έθνος”. Αργότερα, ο Θεός γνωστοποίησε επίσης στον Αβραάμ τα εξής: «Βασιλιάδες θα βγουν από εσένα» και «μέσω του σπέρματός σου όλα τα έθνη της γης οπωσδήποτε θα φέρουν ευλογία στον εαυτό τους».—Γένεση 12:2, 3· 17:6· 22:17, 18.

12. Πώς φανερώθηκε το σπέρμα του Σατανά μετά τον Κατακλυσμό;

12 Ως την εποχή του Αβραάμ, οι άνθρωποι είχαν ήδη κάνει κάποιες απόπειρες να ασκήσουν διακυβέρνηση και κυριαρχία. Για παράδειγμα, αναφορικά με τον Νεβρώδ, το δισέγγονο του Νώε, η Γραφή λέει: «Αυτός ήταν ο πρώτος που έγινε κραταιός στη γη. Παρουσιάστηκε ως κραταιός κυνηγός εναντίον του Ιεχωβά». (Γένεση 10:8, 9) Σαφώς, ο Νεβρώδ και άλλοι αυτοδιόριστοι κυβερνήτες ήταν μαριονέτες στα χέρια του Σατανά. Αυτοί και οι υποστηρικτές τους έγιναν μέρος του σπέρματος του Σατανά.—1 Ιωάννη 5:19.

13. Σε ποιο μελλοντικό πράγμα έστρεψε την προσοχή ο Ιεχωβά μέσω του Ιακώβ;

13 Παρά τις προσπάθειες του Σατανά να παραγάγει ανθρώπινους κυβερνήτες, ο σκοπός του Ιεχωβά προχωρεί. Μέσω του Ιακώβ, εγγονού του Αβραάμ, ο Ιεχωβά αποκάλυψε: «Το σκήπτρο δεν θα απομακρυνθεί από τον Ιούδα ούτε η διοικητική ράβδος ανάμεσα από τα πόδια του, μέχρι να έρθει ο Σηλώ· και σε αυτόν θα ανήκει η υπακοή των λαών». (Γένεση 49:10) Ο όρος «Σηλώ» σημαίνει «Εκείνος του Οποίου Είναι· Εκείνος στον Οποίο Ανήκει». Συνεπώς, αυτά τα προφητικά λόγια έδειχναν ότι θα ερχόταν κάποιος που θα είχε το νόμιμο δικαίωμα να λάβει «το σκήπτρο», δηλαδή την κυριαρχία, και “τη διοικητική ράβδο”, δηλαδή την εξουσία για διακυβέρνηση, πάνω στους “λαούς”, δηλαδή σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Ποιος θα ήταν Αυτός;

«Μέχρι να Έρθει ο Σηλώ»

14. Ποια διαθήκη σύναψε ο Ιεχωβά με τον Δαβίδ;

14 Από τους απογόνους του Ιούδα, ο πρώτος που επιλέχθηκε από τον Ιεχωβά για να γίνει βασιλιάς του λαού του ήταν ο βοσκός Δαβίδ, γιος του Ιεσσαί. a (1 Σαμουήλ 16:1-13) Παρά τις αμαρτίες και τα σφάλματα που διέπραξε, ο Δαβίδ βρήκε εύνοια ενώπιον του Ιεχωβά λόγω της οσιότητάς του στην κυριαρχία του Ιεχωβά. Ρίχνοντας περισσότερο φως στην Εδεμική προφητεία, ο Ιεχωβά σύναψε διαθήκη με τον Δαβίδ, λέγοντας: «Θα εγείρω το σπέρμα σου έπειτα από εσένα, το οποίο θα βγει από τα σπλάχνα σου· και θα εδραιώσω τη βασιλεία του». Αυτό δεν θα περιλάμβανε απλώς και μόνο το γιο και διάδοχο του Δαβίδ, τον Σολομώντα, διότι η διαθήκη ανέφερε: «Θα εδραιώσω το θρόνο της βασιλείας του στον αιώνα». Εκείνη η Δαβιδική διαθήκη έδειξε ξεκάθαρα ότι το υποσχεμένο «σπέρμα» της Βασιλείας θα ερχόταν αργότερα μέσω της οικογενειακής γραμμής του Δαβίδ.—2 Σαμουήλ 7:12, 13.

15. Γιατί μπορούσε το βασίλειο του Ιούδα να θεωρηθεί πρότυπο της Βασιλείας του Θεού;

15 Με τον Δαβίδ ξεκίνησε μια δυναστεία βασιλιάδων που χρίονταν με ιερό λάδι από τον αρχιερέα. Γι’ αυτό, εκείνοι οι βασιλιάδες μπορούσαν να αποκληθούν χρισμένοι, ή αλλιώς μεσσίες. (1 Σαμουήλ 16:13· 2 Σαμουήλ 2:4· 5:3· 1 Βασιλέων 1:39) Λεγόταν ότι αυτοί κάθονταν στο θρόνο του Ιεχωβά και κυβερνούσαν ως βασιλιάδες για τον Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ. (2 Χρονικών 9:8) Με αυτή την έννοια, το βασίλειο του Ιούδα αντιπροσώπευε τη Βασιλεία του Θεού, μια έκφραση της κυριαρχίας του Ιεχωβά.

16. Ποια ήταν τα αποτελέσματα της διακυβέρνησης των Ιουδαίων βασιλιάδων;

16 Όταν ο βασιλιάς και ο λαός υποτάσσονταν στην κυριαρχία του Ιεχωβά, απολάμβαναν την προστασία και την ευλογία Του. Ιδιαίτερα η βασιλεία του Σολομώντα αποτέλεσε καιρό ασύγκριτης ειρήνης και ευημερίας, παρέχοντας μια προφητική εικόνα της διακυβέρνησης της Βασιλείας του Θεού, κατά την οποία η επιρροή του Σατανά θα εξαλειφθεί εντελώς και η κυριαρχία του Ιεχωβά θα δικαιωθεί. (1 Βασιλέων 4:20, 25) Δυστυχώς, οι περισσότεροι βασιλιάδες από τη γραμμή του Δαβίδ δεν συμμορφώθηκαν με τις απαιτήσεις του Ιεχωβά, και ο λαός έπεσε στην ειδωλολατρία και στην ανηθικότητα. Τελικά, ο Ιεχωβά επέτρεψε να καταστραφεί εκείνο το βασίλειο από τους Βαβυλωνίους το 607 Π.Κ.Χ. Φαινόταν ότι ο Σατανάς είχε σημειώσει επιτυχία στην προσπάθειά του να πλήξει το κύρος της κυριαρχίας του Ιεχωβά.

17. Τι δείχνει ότι ο Ιεχωβά εξακολουθούσε να έχει πλήρως τον έλεγχο παρά την ανατροπή της Δαβιδικής βασιλείας;

17 Η ανατροπή της Δαβιδικής βασιλείας—και η προγενέστερη ανατροπή του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ—απέδειξε, όχι κάποια έλλειψη ή αποτυχία της κυριαρχίας του Ιεχωβά, αλλά τις οικτρές συνέπειες της επιρροής του Σατανά και της ανεξαρτησίας του ανθρώπου από τον Θεό. (Παροιμίες 16:25· Ιερεμίας 10:23) Για να δείξει ότι εξακολουθούσε να ασκεί την κυριαρχία του, ο Ιεχωβά διακήρυξε μέσω του προφήτη Ιεζεκιήλ: «Βγάλε το τουρμπάνι και αφαίρεσε το στέμμα. . . . Ερείπιο, ερείπιο, ερείπιο θα το κάνω. Και αυτό δεν πρόκειται να ανήκει σε κανέναν, ώσπου να έρθει εκείνος που έχει το νόμιμο δικαίωμα, και θα το δώσω σε αυτόν». (Ιεζεκιήλ 21:26, 27) Εκείνα τα λόγια δείχνουν ότι το υποσχεμένο «σπέρμα», Εκείνος «που [είχε] το νόμιμο δικαίωμα», επρόκειτο να έρθει στο μέλλον.

18. Τι ανήγγειλε ο άγγελος Γαβριήλ στη Μαρία;

18 Ας προχωρήσουμε στο χρόνο, φτάνοντας περίπου στο έτος 2 Π.Κ.Χ. Ο άγγελος Γαβριήλ στάλθηκε στη Μαρία, κάποια νεαρή παρθένα στη Ναζαρέτ, μια πόλη της Γαλιλαίας στη βόρεια Παλαιστίνη. Ο άγγελος δήλωσε: «Δες! θα συλλάβεις στην κοιλιά σου και θα γεννήσεις γιο και θα καλέσεις το όνομά του Ιησού. Αυτός θα είναι μεγάλος και θα αποκληθεί Γιος του Υψίστου· και ο Ιεχωβά Θεός θα του δώσει το θρόνο του Δαβίδ του πατέρα του, και αυτός θα βασιλεύει στον οίκο του Ιακώβ για πάντα, και δεν θα υπάρξει τέλος στη βασιλεία του».—Λουκάς 1:31-33.

19. Για ποια συναρπαστικά γεγονότα είχε πλησιάσει ο καιρός;

19 Επιτέλους, ο καιρός να αποκαλυφτεί «το ιερό μυστικό» είχε πλησιάσει. Το κύριο Πρόσωπο του υποσχεμένου “σπέρματος” θα εμφανιζόταν σύντομα. (Γαλάτες 4:4· 1 Τιμόθεο 3:16) Επρόκειτο να δεχτεί ένα πλήγμα στη φτέρνα από τον Σατανά. Αλλά εκείνο το «σπέρμα», με τη σειρά του, θα πλήξει το κεφάλι του Σατανά, θέτοντας εκτός δράσης αυτόν και όλους τους υποστηρικτές του. Θα έδινε επίσης μαρτυρία για το ότι, μέσω της Βασιλείας του Θεού, όλη η βλάβη που προξένησε ο Σατανάς θα αναιρεθεί και η κυριαρχία του Ιεχωβά θα δικαιωθεί. (Εβραίους 2:14· 1 Ιωάννη 3:8) Πώς θα το επιτελούσε αυτό ο Ιησούς; Τι παράδειγμα άφησε για να το μιμηθούμε εμείς; Θα βρούμε τις απαντήσεις στο επόμενο άρθρο.

[Υποσημείωση]

a Ο Σαούλ, ο πρώτος που επιλέχθηκε από τον Θεό για να κυβερνήσει τον Ισραήλ, ήταν από τη φυλή του Βενιαμίν.—1 Σαμουήλ 9:15, 16· 10:1.

Μπορείτε να Εξηγήσετε;

• Γιατί είναι ο Ιεχωβά ο δικαιωματικός Κυρίαρχος του σύμπαντος;

• Γιατί έθεσε ο Ιεχωβά ως σκοπό του να θεσπίσει τη Βασιλεία;

• Πώς γνωστοποιούσε ο Ιεχωβά προοδευτικά «το ιερό μυστικό»;

• Τι δείχνει ότι ο Ιεχωβά είχε πλήρως τον έλεγχο παρά την ανατροπή της Δαβιδικής βασιλείας;

[Ερωτήσεις Μελέτης]

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Σε ποιο μελλοντικό πράγμα έστρεψε την προσοχή ο Ιεχωβά μέσω του Αβραάμ;

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Γιατί δεν αποδεικνύει η ανατροπή της Δαβιδικής βασιλείας ότι η κυριαρχία του Ιεχωβά είχε αποτύχει;