Μιλάτε με Ευχέρεια την “Καθαρή Γλώσσα”;

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Μιλάτε με Ευχέρεια την “Καθαρή Γλώσσα”;

«Θα αλλάξω τη γλώσσα των λαών και θα την κάνω καθαρή, για να επικαλούνται όλοι το όνομα του Ιεχωβά».—ΣΟΦ. 3:9.

1. Ποιο θαυμάσιο χάρισμα μας έχει δώσει ο Ιεχωβά;

ΤΟ ΧΑΡΙΣΜΑ της γλώσσας δεν προήλθε από την ανθρωπότητα αλλά από τον Δημιουργό του ανθρώπου, τον Ιεχωβά Θεό. (Έξοδ. 4:11, 12) Εκείνος έδωσε στον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ, την ικανότητα όχι μόνο να μιλάει αλλά και να επινοεί καινούριες λέξεις, διευρύνοντας έτσι το λεξιλόγιό του. (Γέν. 2:19, 20, 23) Τι θαυμάσιο χάρισμα έχει αποδειχτεί αυτό! Έχει καταστήσει μάλιστα τους ανθρώπους ικανούς να επικοινωνούν με τον ουράνιο Πατέρα τους και να αινούν το ένδοξο όνομά του.

2. Γιατί δεν μιλούν πια οι άνθρωποι μία κοινή γλώσσα;

²Τους πρώτους 17 αιώνες της ανθρώπινης ύπαρξης, όλοι μιλούσαν μία μόνο γλώσσα και είχαν “ένα λεξιλόγιο”. (Γέν. 11:1) Κατόπιν έλαβε χώρα ο στασιασμός των ημερών του Νεβρώδ. Ενεργώντας αντίθετα προς τις οδηγίες του Ιεχωβά, οι ανυπάκουοι άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο μέρος που αργότερα ονομάστηκε Βαβέλ, αποφασισμένοι να παραμείνουν σε μία τοποθεσία. Άρχισαν να χτίζουν έναν τεράστιο πύργο, με σκοπό όχι να δώσουν δόξα στον Ιεχωβά, αλλά να “κάνουν ξακουστό όνομα” για τον εαυτό τους. Γι’ αυτό, ο Ιεχωβά σύγχυσε την αρχική γλώσσα εκείνων των στασιαστών και τους έκανε να μιλούν διάφορες γλώσσες. Ως αποτέλεσμα, αυτοί διασκορπίστηκαν σε όλη την επιφάνεια της γης.—Διαβάστε Γένεση 11:4-8.

3. Τι συνέβη όταν ο Ιεχωβά σύγχυσε την ομιλία των στασιαστών στη Βαβέλ;

³Σήμερα, μιλιούνται στον κόσμο κυριολεκτικά χιλιάδες γλώσσες—μερικοί λένε περισσότερες από 6.800. Η καθεμιά από αυτές τις γλώσσες απαιτεί διαφορετικά πρότυπα σκέψης. Φαίνεται πως, όταν ο Ιεχωβά Θεός σύγχυσε την ομιλία εκείνων των στασιαστών, εξαφάνισε κάθε μνήμη της προηγούμενης κοινής γλώσσας τους. Όχι μόνο εισήγαγε στις διάνοιές τους καινούρια λεξιλόγια, αλλά άλλαξε και τα πρότυπα σκέψης τους και έκανε να προκύψουν καινούριες γραμματικές. Δεν είναι άξιο απορίας που η τοποθεσία εκείνου του πύργου αποκλήθηκε Βαβέλ, δηλαδή «Σύγχυση»! (Γέν. 11:9) Είναι ενδιαφέρον ότι μόνο η Αγία Γραφή εξηγεί ικανοποιητικά το πώς προήλθε η ποικιλία των γλωσσών που παρατηρούμε σήμερα.

Μια Καινούρια, Καθαρή Γλώσσα

4. Τι προείπε ο Ιεχωβά ότι θα συνέβαινε στην εποχή μας;

⁴Ενώ η Γραφική αφήγηση για την παρέμβαση του Θεού στη Βαβέλ είναι όντως συναρπαστική, κάτι ακόμη πιο ενδιαφέρον και σημαντικό έχει συμβεί στην εποχή μας. Μέσω του Σοφονία, του προφήτη του, ο Ιεχωβά προείπε: «Τότε θα αλλάξω τη γλώσσα των λαών και θα την κάνω καθαρή, για να επικαλούνται όλοι το όνομα του Ιεχωβά, για να τον υπηρετούν ώμο προς ώμο». (Σοφ. 3:9) Ποια είναι αυτή η “καθαρή γλώσσα”, και πώς μπορούμε να μάθουμε να τη μιλάμε με ευχέρεια;

5. Ποια είναι η καθαρή γλώσσα, και τι αποτέλεσμα έχει αυτή η αλλαγή γλώσσας;

⁵Η καθαρή γλώσσα είναι η αλήθεια σχετικά με τον Ιεχωβά Θεό και τους σκοπούς του όπως βρίσκεται στο Λόγο του, την Αγία Γραφή. Αυτή η «γλώσσα» περιλαμβάνει την ορθή κατανόηση της αλήθειας για τη Βασιλεία του Θεού και για το πώς αυτή θα αγιάσει το όνομα του Ιεχωβά, θα δικαιώσει την κυριαρχία του και θα φέρει αιώνιες ευλογίες στην πιστή ανθρωπότητα. Τι αποτέλεσμα έχει αυτή η αλλαγή γλώσσας; Μας λέγεται ότι οι άνθρωποι θα «επικαλούνται . . . το όνομα του Ιεχωβά» και θα «τον υπηρετούν ώμο προς ώμο». Ανόμοια με τα γεγονότα της Βαβέλ, αυτή η αλλαγή προς την καθαρή γλώσσα έχει ως αποτέλεσμα να δίνεται αίνος στο όνομα του Ιεχωβά και να υπάρχει ενότητα στο λαό του.

Εκμάθηση της Καθαρής Γλώσσας

6, 7. (α) Τι προϋποθέτει η εκμάθηση μιας καινούριας γλώσσας, και πώς εφαρμόζεται αυτό στην εκμάθηση της καθαρής γλώσσας; (β) Τι θα εξετάσουμε τώρα;

⁶Όταν κάποιος ξεκινάει να μάθει καλά μια άλλη γλώσσα, δεν αρκεί να απομνημονεύει καινούριες λέξεις. Η εκμάθηση μιας καινούριας γλώσσας προϋποθέτει το να μάθει κάποιος μια καινούρια νοοτροπία, καινούρια πρότυπα σκέψης. Η λογική και το χιούμορ μπορεί να διαφέρουν σε μια άλλη γλώσσα. Η προφορά νέων ήχων θα απαιτήσει διαφορετική χρήση των οργάνων ομιλίας. Το ίδιο αληθεύει και όταν αρχίζουμε να μαθαίνουμε την καθαρή γλώσσα της Γραφικής αλήθειας. Απαιτούνται περισσότερα από το να μάθουμε απλώς μερικές βασικές Γραφικές διδασκαλίες. Η καλή εκμάθηση αυτής της καινούριας γλώσσας προϋποθέτει αλλαγή του τρόπου σκέψης μας και μεταμόρφωση του νου μας.—Διαβάστε Ρωμαίους 12:2· Εφεσίους 4:23.

⁷Τι θα μας βοηθήσει, όχι απλώς να καταλαβαίνουμε την καθαρή γλώσσα, αλλά και να τη μιλάμε με ευχέρεια; Όπως συμβαίνει με την εκμάθηση οποιασδήποτε γλώσσας, υπάρχουν μερικές βασικές μέθοδοι οι οποίες μπορούν να μας βοηθήσουν να αποκτήσουμε επιδεξιότητα στη γλώσσα της Γραφικής αλήθειας. Ας εξετάσουμε τώρα μερικές από αυτές τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην εκμάθηση ξένων γλωσσών και ας δούμε πώς οι συγκεκριμένες μέθοδοι μπορούν να μας βοηθήσουν να μάθουμε αυτή τη συμβολική νέα γλώσσα.

Πώς θα Μιλάτε την Καθαρή Γλώσσα με Ευχέρεια

8, 9. Τι πρέπει να κάνουμε αν θέλουμε να μάθουμε την καθαρή γλώσσα, και γιατί είναι αυτό τόσο σημαντικό;

⁸Να ακούτε προσεκτικά. Στην αρχή, μια καινούρια γλώσσα μπορεί να ηχεί εντελώς ξένη στο ανεκπαίδευτο αφτί. (Ησ. 33:19) Αλλά καθώς ένα άτομο μαθαίνει να συγκεντρώνεται σε αυτά που ακούει, αρχίζει να αναγνωρίζει μεμονωμένες λέξεις και στερεότυπες εκφράσεις. Παρόμοια, σε εμάς δίνεται η εξής νουθεσία: «Είναι απαραίτητο να δίνουμε περισσότερη από τη συνηθισμένη προσοχή σε αυτά που ακούσαμε, για να μην ξεμακρύνουμε ποτέ». (Εβρ. 2:1) Ο Ιησούς έδωσε επανειλημμένα στους ακολούθους του τη νουθεσία: «Αυτός που έχει αφτιά ας ακούει». (Ματθ. 11:15· 13:43· Μάρκ. 4:23· Λουκ. 14:35) Ναι, χρειάζεται να “ακούμε και να συλλαμβάνουμε το νόημα” όσων ακούμε προκειμένου να καταλαβαίνουμε ολοένα και καλύτερα την καθαρή γλώσσα.—Ματθ. 15:10· Μάρκ. 7:14.

⁹Για να ακούμε απαιτείται συγκέντρωση, αλλά η προσπάθεια αξίζει πραγματικά τον κόπο. (Λουκ. 8:18) Όταν βρισκόμαστε στις Χριστιανικές συναθροίσεις, συγκεντρωνόμαστε στα πράγματα που εξηγούνται εκεί ή αφαιρούμαστε; Είναι ζωτικό να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για να συγκεντρωνόμαστε στην ύλη που παρουσιάζεται. Διαφορετικά, θα μπορούσαμε πραγματικά να γίνουμε νωθροί στην ακοή μας.—Εβρ. 5:11.

10, 11. (α) Εκτός από το να ακούμε προσεκτικά, τι πρέπει να κάνουμε ακόμη; (β) Τι άλλο προϋποθέτει το να μιλάμε την καθαρή γλώσσα;

¹⁰Να μιμείστε όσους μιλούν τη γλώσσα με ευχέρεια. Όσοι σπουδάζουν μια καινούρια γλώσσα προτρέπονται όχι μόνο να ακούν προσεκτικά αλλά και να προσπαθούν να μιμούνται, δηλαδή να αναπαράγουν, την άρθρωση και τον τρόπο έκφρασης όσων τη μιλούν με ευχέρεια. Αυτό βοηθάει τους σπουδαστές να μην αναπτύξουν βαριά προφορά, η οποία ίσως αργότερα δημιουργήσει προβλήματα στην προσπάθειά τους να επικοινωνήσουν με άλλους. Ανάλογα, και εμείς πρέπει να μαθαίνουμε από αυτούς που κατέχουν την «τέχνη της διδασκαλίας» της καινούριας γλώσσας. (2 Τιμ. 4:2) Να ζητάτε βοήθεια. Να είστε πρόθυμοι να δέχεστε διόρθωση όταν κάνετε λάθη.—Διαβάστε Εβραίους 12:5, 6, 11.

¹¹Το να μιλάμε την καθαρή γλώσσα προϋποθέτει, όχι μόνο να πιστεύουμε την αλήθεια και να τη διδάσκουμε σε άλλους, αλλά και να εναρμονίζουμε τη διαγωγή μας με τους νόμους και τις αρχές του Θεού. Για να βοηθηθούμε να επιτύχουμε σε αυτόν τον τομέα, χρειάζεται να μιμούμαστε άλλους. Αυτό περιλαμβάνει το να μιμούμαστε την πίστη και το ζήλο τους. Περιλαμβάνει επίσης το να μιμούμαστε ολόκληρη την πορεία της ζωής του Ιησού. (1 Κορ. 11:1· Εβρ. 12:2· 13:7) Αν ενεργούμε έτσι με επιμονή, το αποτέλεσμα θα είναι ενότητα ανάμεσα στα μέλη του λαού του Θεού, πράγμα που θα τους δίνει τη δυνατότητα να μιλούν με την ίδια προφορά, σαν να λέγαμε.—1 Κορ. 4:16, 17.

12. Πώς ενέχεται η απομνημόνευση στην εκμάθηση μιας καινούριας γλώσσας;

¹²Να απομνημονεύετε. Όσοι σπουδάζουν μια γλώσσα χρειάζεται να συγκρατούν πολλά καινούρια πράγματα στη μνήμη τους. Σε αυτά περιλαμβάνονται καινούριες λέξεις και εκφράσεις. Για τους Χριστιανούς, η απομνημόνευση μπορεί να αποτελέσει ισχυρό βοήθημα για την άρτια εκμάθηση της καθαρής γλώσσας. Ασφαλώς θα ήταν καλό να απομνημονεύσουμε τα ονόματα των βιβλίων της Γραφής με τη σειρά που εμφανίζονται. Μερικοί έχουν βάλει στόχο να απομνημονεύσουν τη φρασεολογία ενός συγκεκριμένου αριθμού Γραφικών εδαφίων. Άλλοι έχουν βρει ωφέλιμο να απομνημονεύσουν ύμνους της Βασιλείας, τα ονόματα των φυλών του Ισραήλ και των 12 αποστόλων, καθώς και τις ιδιότητες που απαρτίζουν τον καρπό του πνεύματος. Στους αρχαίους καιρούς, πολλοί Ισραηλίτες αποστήθιζαν τους ψαλμούς. Στους σύγχρονους καιρούς, ένα αγοράκι είχε μάθει απέξω περισσότερα από 80 Γραφικά εδάφια, λέξη προς λέξη, μέχρι την ηλικία των έξι ετών. Θα μπορούσαμε και εμείς να χρησιμοποιήσουμε καλύτερα αυτή την πολύτιμη ικανότητα;

13. Γιατί είναι τόσο σημαντική η επανάληψη;

¹³Η επανάληψη βοηθάει τη μνήμη, και οι επανειλημμένες υπενθυμίσεις αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της Χριστιανικής μας εκπαίδευσης. Ο απόστολος Πέτρος είπε: «Θα είμαι πάντοτε διατεθειμένος να σας υπενθυμίζω αυτά τα πράγματα, αν και τα γνωρίζετε και είστε σταθερά εδραιωμένοι στην αλήθεια που υπάρχει σε εσάς». (2 Πέτρ. 1:12) Γιατί χρειαζόμαστε υπενθυμίσεις; Επειδή καθιστούν βαθύτερη την κατανόησή μας, διευρύνουν την άποψή μας και μας κάνουν πιο αποφασισμένους να παραμένουμε σταθεροί πνευματικά. (Ψαλμ. 119:129) Η διαρκής ανασκόπηση των κανόνων και των αρχών του Θεού μάς βοηθάει να εξετάζουμε προσεκτικά τον εαυτό μας και καταπολεμά την τάση να είμαστε “ακροατές που ξεχνούν”. (Ιακ. 1:22-25) Αν δεν υπενθυμίζουμε διαρκώς στον εαυτό μας την αλήθεια, θα επηρεάσουν την καρδιά μας άλλα πράγματα και μπορεί να πάψουμε να μιλάμε την καθαρή γλώσσα με ευχέρεια.

14. Τι θα μας βοηθάει όταν μελετάμε την καθαρή γλώσσα;

¹⁴Να διαβάζετε προφέροντας τις λέξεις. (Αποκ. 1:3) Μερικοί σπουδαστές προσπαθούν να μελετήσουν την καινούρια γλώσσα σιωπηλά, διαβάζοντας από μέσα τους. Αυτό δεν αποφέρει τα καλύτερα αποτελέσματα. Όταν μελετάμε την καθαρή γλώσσα, ίσως χρειάζεται κατά καιρούς να διαβάζουμε «χαμηλόφωνα» για να μπορούμε να συγκεντρωθούμε. (Διαβάστε Ψαλμός 1:1, 2.) Με αυτόν τον τρόπο εντυπώνεται ανεξίτηλα στη διάνοιά μας η ύλη που διαβάζουμε. Στην εβραϊκή γλώσσα, η έκφραση «διαβάζω χαμηλόφωνα» συνδέεται στενά με το στοχασμό. Όπως η πέψη είναι απαραίτητη για να ωφελούμαστε πλήρως από το φαγητό που τρώμε, έτσι και ο στοχασμός είναι απαραίτητος για να αφομοιώνουμε αυτά που διαβάζουμε. Αφιερώνουμε αρκετό χρόνο για να στοχαζόμαστε αυτά που μελετάμε; Μετά την ανάγνωση της Γραφής, πρέπει να σκεφτόμαστε βαθιά τα όσα διαβάσαμε.

15. Πώς μπορούμε να μελετάμε τη «γραμματική» της καθαρής γλώσσας;

¹⁵Να αναλύετε τη γραμματική. Σε κάποιο σημείο, είναι ωφέλιμο να μελετήσουμε τους κανόνες της γραμματικής και του συντακτικού της καινούριας γλώσσας που μαθαίνουμε. Αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τη δομή της γλώσσας, καθιστώντας μας ικανούς να τη μιλάμε σωστά. Όπως οι λέξεις μιας γλώσσας ακολουθούν κάποιο υπόδειγμα, έτσι και η καθαρή γλώσσα της Γραφικής αλήθειας έχει «το υπόδειγμα των υγιών λόγων». (2 Τιμ. 1:13) Χρειάζεται να μιμούμαστε αυτό το «υπόδειγμα».

16. Ποια τάση χρειάζεται να υπερνικήσουμε, και πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό;

¹⁶Να κάνετε συνεχώς πρόοδο. Ένα άτομο μπορεί να μάθει μια γλώσσα όσο χρειάζεται για να μπορεί να συνεννοείται σε καθημερινές καταστάσεις, αλλά κατόπιν να πάψει να προοδεύει. Παρόμοιο πρόβλημα μπορεί να ανακύψει και με εκείνους που μιλούν την καθαρή γλώσσα. (Διαβάστε Εβραίους 5:11-14.) Τι μπορεί να μας βοηθήσει να υπερνικήσουμε αυτή την τάση; Να είστε πρόθυμοι να διευρύνετε το λεξιλόγιό σας, σαν να λέγαμε. «Τώρα που έχουμε αφήσει τα αρχικά δόγματα σχετικά με τον Χριστό, ας προχωρούμε εντατικά προς την ωριμότητα, χωρίς να θέτουμε πάλι θεμέλιο, δηλαδή μετάνοια από νεκρά έργα και πίστη προς τον Θεό, τη διδασκαλία για βαφτίσματα και την επίθεση των χεριών, την ανάσταση των νεκρών και την αιώνια κρίση».—Εβρ. 6:1, 2.

17. Γιατί είναι σημαντικές οι τακτικές συνήθειες μελέτης; Δώστε παράδειγμα.

¹⁷Να καθορίζετε συγκεκριμένες ώρες μελέτης. Το να μελετάτε για λίγη ώρα σε τακτική βάση είναι πιο ωφέλιμο από το να μελετάτε για περισσότερη ώρα περιστασιακά. Να μελετάτε σε ώρες που βρίσκεστε σε διανοητική εγρήγορση και η προσοχή σας δεν αποσπάται εύκολα. Η εκμάθηση μιας καινούριας γλώσσας μοιάζει με τη διάνοιξη ενός μονοπατιού μέσα στη ζούγκλα. Όσο συχνότερα πατιέται το μονοπάτι, τόσο πιο εύκολη γίνεται η διαδρομή. Αν το μονοπάτι μείνει αχρησιμοποίητο έστω και για λίγο, η ζούγκλα σύντομα θα το ξανακλείσει. Επομένως, η επιμονή και η ακατάπαυστη σταθερότητα είναι ζωτικής σημασίας! (Δαν. 6:16, 20) Μέσω προσευχής «να είστε άγρυπνοι με κάθε σταθερότητα» προκειμένου να μιλάτε την καθαρή γλώσσα της Γραφικής αλήθειας.—Εφεσ. 6:18.

18. Γιατί πρέπει να μιλάμε την καθαρή γλώσσα σε κάθε ευκαιρία;

¹⁸Να μιλάτε! Να μιλάτε! Να μιλάτε! Μερικοί που μαθαίνουν μια καινούρια γλώσσα ίσως διστάζουν να τη μιλήσουν επειδή είναι ντροπαλοί ή επειδή φοβούνται μήπως κάνουν λάθη. Αυτό θα τους εμποδίσει να κάνουν πρόοδο. Στην εκμάθηση μιας γλώσσας, η εξάσκηση είναι απολύτως απαραίτητη για να τελειοποιήσει κάποιος τις γνώσεις του. Όσο περισσότερο μιλάει την καινούρια γλώσσα ο σπουδαστής, τόσο περισσότερη άνεση αποκτάει στη χρήση της. Και εμείς παρόμοια χρειάζεται να μιλάμε την καθαρή γλώσσα σε κάθε ευκαιρία. «Με την καρδιά ασκεί κανείς πίστη για δικαιοσύνη, αλλά με το στόμα κάνει δημόσια διακήρυξη για σωτηρία». (Ρωμ. 10:10) «Δημόσια διακήρυξη» κάνουμε, όχι μόνο όταν βαφτιζόμαστε, αλλά και όταν μιλάμε για τον Ιεχωβά σε κάθε ευκαιρία, πράγμα που συμβαίνει και όταν συμμετέχουμε στη διακονία. (Ματθ. 28:19, 20· Εβρ. 13:15) Οι Χριστιανικές μας συναθροίσεις μάς δίνουν τη δυνατότητα να εκφραζόμαστε με σαφή, περιεκτικό τρόπο στην καθαρή γλώσσα.—Διαβάστε Εβραίους 10:23-25.

Να Χρησιμοποιείτε Ενωμένα την Καθαρή Γλώσσα για να Αινείτε τον Ιεχωβά

19, 20. (α) Ποιο εκπληκτικό πράγμα επιτελούν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά σήμερα; (β) Τι είστε αποφασισμένοι να κάνετε;

¹⁹Πόσο συναρπαστικό θα ήταν να βρίσκεται κάποιος στην Ιερουσαλήμ το πρωί της Κυριακής 6 Σιβάν, το έτος 33 Κ.Χ.! Νωρίς εκείνο το πρωί, λίγο πριν από τις εννέα, όσοι ήταν συγκεντρωμένοι σε ένα ανώγειο «άρχισαν να μιλούν διάφορες γλώσσες» θαυματουργικά. (Πράξ. 2:4) Σήμερα, το χάρισμα των γλωσσών δεν είναι πια διαθέσιμο στους υπηρέτες του Θεού. (1 Κορ. 13:8) Εντούτοις, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά διακηρύττουν τα καλά νέα της Βασιλείας σε περισσότερες από 430 διαφορετικές γλώσσες.

²⁰Πόσο ευγνώμονες είμαστε για το ότι, ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλάμε υπό κανονικές συνθήκες, είμαστε όλοι ενωμένοι μιλώντας την καθαρή γλώσσα της Γραφικής αλήθειας! Κατά μία έννοια, αυτό αποτελεί αντιστροφή των όσων συνέβησαν στη Βαβέλ. Τα μέλη του λαού του Ιεχωβά φέρνουν αίνο στο όνομά του, όπως θα συνέβαινε αν μιλούσαν την ίδια γλώσσα. (1 Κορ. 1:10) Ας είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να υπηρετούμε «ώμο προς ώμο» με τους αδελφούς και τις αδελφές μας σε όλη τη γη καθώς μαθαίνουμε να μιλάμε αυτή τη μία γλώσσα με ολοένα και μεγαλύτερη ευχέρεια, προς δόξα του ουράνιου Πατέρα μας, του Ιεχωβά.—Διαβάστε Ψαλμός 150:1-6.

Πώς θα Απαντούσατε;

• Τι είναι η καθαρή γλώσσα;

• Τι προϋποθέτει το να μιλάμε την καθαρή γλώσσα;

• Τι θα μας βοηθήσει να μιλάμε την καθαρή γλώσσα με ευχέρεια;

[Ερωτήσεις Μελέτης]

[Πλαίσιο στη σελίδα 23]

Αποκτήστε Μεγαλύτερη Ευχέρεια στην Καθαρή Γλώσσα με το

◆ να ακούτε προσεκτικά.

Λουκ. 8:18· Εβρ. 2:1

◆ να μιμείστε όσους μιλούν τη γλώσσα με ευχέρεια.

1 Κορ. 11:1· Εβρ. 13:7

◆ να απομνημονεύετε και να κάνετε επαναλήψεις.