Γιατί Πρέπει να Καθοδηγούμαστε από το Πνεύμα του Θεού;

«Εσύ είσαι ο Θεός μου. Το πνεύμα σου είναι αγαθό· ας με οδηγήσει».​—ΨΑΛΜ. 143:10.

1. Δείξτε με παράδειγμα πώς μπορεί κάποιος να καθοδηγηθεί από μια αόρατη δύναμη.

ΕΧΕΤΕ χρησιμοποιήσει ποτέ πυξίδα για να προσανατολιστείτε; Η πυξίδα είναι ένα απλό όργανο που έχει μόνο ένα κινούμενο εξάρτημα​—μια μαγνητική βελόνα η οποία δείχνει προς το βορρά. Λόγω μιας αόρατης δύναμης που είναι γνωστή ως μαγνητισμός, η βελόνα της πυξίδας ευθυγραμμίζεται με το μαγνητικό πεδίο που περιβάλλει τη γη. Επί αιώνες, εξερευνητές και ταξιδιώτες χρησιμοποιούν την πυξίδα για να βρίσκουν το δρόμο τους στην ξηρά και στη θάλασσα.

2, 3. (α) Ποια ισχυρή δύναμη χρησιμοποίησε ο Ιεχωβά πριν από αμέτρητους αιώνες; (β) Γιατί πρέπει να αναμένουμε ότι η αόρατη δύναμη του Θεού μπορεί να καθοδηγεί τη ζωή μας σήμερα;

² Υπάρχει άλλη μια αόρατη δύναμη που είναι ακόμη πιο ζωτική για την καθοδήγησή μας. Ποια είναι αυτή; Είναι η δύναμη που περιγράφεται στα πρώτα εδάφια της Αγίας Γραφής. Το βιβλίο της Γένεσης, αναφερόμενο στο έργο του Ιεχωβά πριν από αμέτρητους αιώνες, δηλώνει: «Στην αρχή ο Θεός δημιούργησε τους ουρανούς και τη γη». Αυτό το έκανε εξαποστέλλοντας μια ισχυρή δύναμη, όπως δείχνει παρακάτω η αφήγηση για τη δημιουργία: «Η ενεργός δύναμη του Θεού περιφερόταν». (Γέν. 1:1, 2) Ποια ήταν αυτή η δύναμη; Ήταν το άγιο πνεύμα​—η πανίσχυρη δύναμη που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία. Οφείλουμε την ύπαρξή μας στο γεγονός ότι ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε αυτό το πνεύμα για να παραγάγει όλα τα έργα του.​—Ιώβ 33:4· Ψαλμ. 104:30.

³ Καθώς απολαμβάνουμε το δώρο της ζωής, πρέπει άραγε εμείς οι άνθρωποι να αναμένουμε ότι η ενεργός δύναμη του Θεού μπορεί να έχει περαιτέρω επίδραση πάνω μας; Ο ίδιος ο Γιος του Θεού, ο Ιησούς, γνώριζε ότι πρέπει να αναμένουμε κάτι τέτοιο, διότι είπε στους μαθητές του: «Το πνεύμα . . . θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια». (Ιωάν. 16:13) Τι είναι αυτό το πνεύμα, και γιατί πρέπει να επιζητούμε την καθοδηγία του;

Η Φύση του Αγίου Πνεύματος

4, 5. (α) Ποια εσφαλμένη άποψη έχουν οι Τριαδιστές για το άγιο πνεύμα; (β) Πώς θα εξηγούσατε την αληθινή φύση του αγίου πνεύματος;

⁴ Πιθανότατα, μερικοί από αυτούς με τους οποίους συζητάτε στη διακονία πιστεύουν στην Τριάδα. Επομένως, έχουν την εσφαλμένη άποψη ότι το άγιο πνεύμα είναι πνευματικό πρόσωπο ίσο με τον Θεό τον Πατέρα. (1 Κορ. 8:6) Σε αρμονία με αυτή την άποψη, πολλοί μεταφραστές της Γραφής χρησιμοποιούν τη φράση «Άγιο Πνεύμα», γράφοντας τα πρώτα γράμματα με κεφαλαία. Αξίζει, όμως, να σημειωθεί ότι κάποιοι μεταφραστές έχουν αποφασίσει να χρησιμοποιήσουν μικρά γράμματα στην παραπάνω φράση. Το έκαναν αυτό επειδή γνώριζαν ότι στις Γραφές η εν λόγω φράση δεν δηλώνει πρόσωπο. *

⁵ Ποια είναι, λοιπόν, η αληθινή φύση του αγίου πνεύματος; Μια υποσημείωση που περιέχει η Μετάφραση Νέου Κόσμου των Αγίων Γραφών​—Με Υποσημειώσεις (στην αγγλική) στο εδάφιο Γένεση 1:2 αναφέρει: «Η [εβραϊκή] λέξη ρούαχ, που αποδίδεται με τη λέξη “πνεύμα”, μεταφράζεται επίσης ως “άνεμος”, καθώς και με άλλες λέξεις που  υποδηλώνουν μια αόρατη ενεργό δύναμη». (Παράβαλε υποσημειώσεις στα εδάφια Γένεση 3:8· 8:1.) Όπως ο άνεμος είναι αόρατος αλλά ασκεί δύναμη, έτσι και το άυλο, απρόσωπο άγιο πνεύμα είναι αθέατο αλλά παράγει αποτελέσματα. Αυτό το πνεύμα είναι ενέργεια που προέρχεται από τον Θεό και ασκείται σε πρόσωπα ή πράγματα για την επιτέλεση του θελήματός του. Μήπως μας είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι μια τέτοια αξιοθαύμαστη δύναμη απορρέει από την άγια Πηγή, τον Παντοδύναμο Θεό; Καθόλου!​—Διαβάστε Ησαΐας 40:12, 13.

6. Ποια σημαντική ικεσία απηύθυνε ο Δαβίδ στον Ιεχωβά;

⁶ Μπορεί ο Ιεχωβά να χρησιμοποιεί το πνεύμα του για να μας καθοδηγεί στη ζωή; Ο ίδιος υποσχέθηκε στον ψαλμωδό Δαβίδ: «Θα σου δώσω ενόραση και θα σε διδάξω την οδό στην οποία πρέπει να πηγαίνεις». (Ψαλμ. 32:8) Ήταν αυτό κάτι που το ήθελε ο Δαβίδ; Ναι, διότι ικέτευσε τον Ιεχωβά: «Δίδαξέ με να κάνω το θέλημά σου, γιατί εσύ είσαι ο Θεός μου. Το πνεύμα σου είναι αγαθό· ας με οδηγήσει». (Ψαλμ. 143:10) Και εμείς επίσης πρέπει να έχουμε την ίδια επιθυμία και προθυμία να καθοδηγούμαστε από το πνεύμα του Θεού. Γιατί; Εξετάστε τέσσερις λόγους.

Δεν Έχουμε τα Προσόντα να Καθοδηγούμαστε Μόνοι Μας

7, 8. (α) Γιατί δεν είμαστε σε θέση να καθοδηγούμε τον εαυτό μας ανεξάρτητα από τον Θεό; (β) Δείξτε με παράδειγμα γιατί είναι παράτολμο να προσπαθούμε να βρούμε μόνοι μας το δρόμο μας σε αυτό το πονηρό σύστημα πραγμάτων.

⁷ Πρώτον, πρέπει να επιζητούμε την καθοδηγία του πνεύματος του Θεού επειδή δεν είμαστε ικανοί να καθοδηγούμαστε μόνοι μας. «Καθοδηγώ» σημαίνει «κατευθύνω κάποιον σε μια συγκεκριμένη πορεία ή του δείχνω το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει». Ωστόσο, ο Ιεχωβά δεν μας δημιούργησε με την ικανότητα να κατευθύνουμε μόνοι μας τον εαυτό μας, ιδίως στην ατελή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Ο προφήτης του ο Ιερεμίας έγραψε: «Γνωρίζω καλά, Ιεχωβά, ότι δεν ανήκει στο χωματένιο άνθρωπο η οδός του. Στον άνθρωπο που περπατάει δεν ανήκει το να κατευθύνει το βήμα του». (Ιερ. 10:23) Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο Ιερεμίας άκουσε τον Θεό να εξηγεί το λόγο για τον οποίο δεν έχουμε τη δύναμη να κατευθύνουμε μόνοι μας τον εαυτό μας. Αναφερόμενος στον εσωτερικό μας άνθρωπο, ο Ιεχωβά είπε: «Η καρδιά είναι πιο δόλια από οτιδήποτε άλλο και βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση. Ποιος μπορεί να τη γνωρίσει;»​—Ιερ. 17:9· Ματθ. 15:19.

⁸ Δεν θα ήταν ανόητο να αποτολμήσει ένα άπειρο άτομο να διασχίσει περπατώντας έναν άγνωστο ερημότοπο, χωρίς να έχει μαζί του κάποιον επιδέξιο οδηγό ή έστω πυξίδα; Μη γνωρίζοντας πώς να επιβιώσει στις αφιλόξενες συνθήκες της ερημιάς και μη έχοντας την απαιτούμενη γνώση για να φτάσει με ασφάλεια στον προορισμό του, ένα τέτοιο άτομο θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή του. Παρόμοια, αν κάποιος νομίζει ότι μπορεί να βρει το δρόμο του μέσα σε αυτόν τον πονηρό κόσμο χωρίς να αφήνει τον Θεό να του δείχνει τη σωστή οδό, βάζει τη ζωή του σε σοβαρό κίνδυνο. Ο μόνος τρόπος για να πορευτούμε σε αυτό το σύστημα πραγμάτων με επιτυχία είναι να κάνουμε ό,τι και ο Δαβίδ, ο οποίος προσευχήθηκε στον Ιεχωβά: «Ας κρατηθούν τα βήματά μου στα μονοπάτια σου, στα οποία δεν πρόκειται να κλονιστούν τα πόδια μου». (Ψαλμ. 17:5· 23:3) Πώς είναι δυνατόν να λάβουμε τέτοια καθοδηγία;

9. Όπως απεικονίζεται στη σελίδα 17, πώς μπορεί το πνεύμα του Θεού να μας καθοδηγεί με ασφάλεια;

 ⁹ Αν είμαστε ταπεινοί και πρόθυμοι να εξαρτόμαστε από τον Ιεχωβά, θα μας παρέχει το άγιο πνεύμα του για να καθοδηγεί τα βήματά μας με ασφάλεια. Πώς θα μας βοηθάει αυτή η ενεργός δύναμη; Ο Ιησούς εξήγησε στους μαθητές του: «Ο βοηθός, το άγιο πνεύμα, το οποίο θα στείλει ο Πατέρας στο όνομά μου, εκείνος θα σας διδάξει τα πάντα και θα επαναφέρει στη μνήμη σας όλα όσα σας είπα». (Ιωάν. 14:26) Καθώς μελετάμε τακτικά και με προσευχή το Λόγο του Θεού, ο οποίος περιλαμβάνει και όλα τα λόγια του Χριστού, το άγιο πνεύμα θα αυξάνει την κατανόησή μας για τη βαθιά σοφία του Ιεχωβά, έτσι ώστε να μπορούμε να εκτελούμε πιστά το θέλημά του. (1 Κορ. 2:10) Επιπρόσθετα, όταν υπάρχουν απροσδόκητες εξελίξεις στη ζωή μας, το πνεύμα θα μας δείχνει την οδό που πρέπει να ακολουθήσουμε. Θα επαναφέρει στη μνήμη μας Γραφικές αρχές που έχουμε ήδη μάθει και θα μας βοηθάει να αντιλαμβανόμαστε πώς μπορούμε να τις εφαρμόσουμε καθώς κάνουμε το επόμενο βήμα μας.

Ο Ιησούς Καθοδηγούνταν από το Πνεύμα του Θεού

10, 11. Τι προσδοκούσε ο μονογενής Γιος του Θεού αναφορικά με το άγιο πνεύμα, και πώς το βίωσε αυτό;

¹⁰ Ένας δεύτερος λόγος για τον οποίο πρέπει να επιζητούμε την καθοδηγία του αγίου πνεύματος είναι το ότι ο Θεός οδηγούσε τον ίδιο του τον Γιο με αυτό. Προτού έρθει στη γη, ο μονογενής Γιος του Θεού γνώριζε την προφητεία: «Πάνω σε αυτόν θα καθήσει το πνεύμα του Ιεχωβά, το πνεύμα της σοφίας και της κατανόησης, το πνεύμα της συμβουλής και της κραταιότητας, το πνεύμα της γνώσης και του φόβου του Ιεχωβά». (Ησ. 11:2) Φανταστείτε πόσο απέβλεπε ο Ιησούς στη βοήθεια που θα λάβαινε από το πνεύμα του Θεού ενόσω θα ζούσε μέσα σε ένα αντίξοο περιβάλλον εδώ στη γη!

¹¹ Τα λόγια του Ιεχωβά επαληθεύτηκαν. Η αφήγηση των Ευαγγελίων αναφέρει τι συνέβη αμέσως μετά το βάφτισμα του Ιησού: «Ο Ιησούς, λοιπόν, γεμάτος άγιο πνεύμα, έφυγε από τον Ιορδάνη και οδηγούνταν από το πνεύμα στην έρημο». (Λουκ. 4:1) Εκεί, καθώς ο Ιησούς νήστευε, προσευχόταν και στοχαζόταν, ο Ιεχωβά πιθανότατα δίδασκε και διαφώτιζε τον Γιο του για ό,τι τον περίμενε. Η ενεργός δύναμη του Θεού επενεργούσε στη διάνοια και στην καρδιά του Ιησού, καθοδηγώντας τις σκέψεις και τις αποφάσεις του. Ως αποτέλεσμα, ο Ιησούς ήξερε πώς έπρεπε να ενεργεί σε κάθε κατάσταση, και έκανε ακριβώς αυτό που ήθελε ο Πατέρας του.

12. Γιατί χρειάζεται να ζητάμε να μας οδηγεί το πνεύμα του Θεού;

¹² Γνωρίζοντας την αξία που είχε η επίδραση του πνεύματος του Θεού στη δική του ζωή, ο Ιησούς τόνισε στους μαθητές του πόσο σημαντικό ήταν να ζητούν το άγιο πνεύμα και να οδηγούνται από αυτό. (Διαβάστε Λουκάς 11:9-13) Γιατί χρειάζεται να κάνουμε και εμείς το ίδιο; Επειδή αυτό μπορεί να μεταμορφώσει τον τρόπο σκέψης μας ώστε να μοιάζει με το νου του Χριστού. (Ρωμ. 12:2· 1 Κορ. 2:16) Αφήνοντας το πνεύμα του Θεού να καθοδηγεί τη ζωή μας, μπορούμε να σκεφτόμαστε όπως ο Χριστός και να μιμούμαστε το παράδειγμά του.​—1 Πέτρ. 2:21.

Το Πνεύμα του Κόσμου Μπορεί να μας Παρασύρει

13. Τι είναι το πνεύμα του κόσμου, και τι παράγει;

¹³ Ο τρίτος λόγος για να επιζητούμε την καθοδηγία του πνεύματος του Θεού είναι το ότι χωρίς  αυτό θα μπορούσαμε να παρασυρθούμε από το ακάθαρτο πνεύμα το οποίο επενεργεί στη ζωή των περισσότερων ανθρώπων σήμερα. Ο κόσμος έχει τη δική του ισχυρή κινητήρια δύναμη που υποθάλπει μια πορεία εντελώς αντίθετη από αυτήν στην οποία μας κατευθύνει το άγιο πνεύμα. Αντί να προάγει το νου του Χριστού, το πνεύμα του κόσμου κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται και να ενεργούν όπως ο άρχοντας του κόσμου, ο Σατανάς. (Διαβάστε Εφεσίους 2:1-3· Τίτο 3:3) Όταν κάποιος ενδίδει στο πνεύμα του κόσμου και αρχίζει να πράττει τα έργα της σάρκας, οι συνέπειες είναι πολύ σοβαρές, τέτοιες που θα τον εμποδίσουν να κληρονομήσει τη Βασιλεία του Θεού.​—Γαλ. 5:19-21.

14, 15. Πώς μπορούμε να αντισταθούμε στο πνεύμα του κόσμου;

¹⁴ Ο Ιεχωβά μάς έχει δώσει τα εφόδια για να αντιστεκόμαστε στο πνεύμα του κόσμου. Ο απόστολος Παύλος συνέστησε “να αποκτούμε δύναμη αναφορικά με τον Κύριο και την κραταιότητα της ισχύος του . . . για να μπορέσουμε να αντισταθούμε στη διάρκεια της πονηρής ημέρας”. (Εφεσ. 6:10, 13) Μέσω του πνεύματός του, ο Ιεχωβά μάς ενισχύει ώστε να μην υποκύπτουμε στις προσπάθειες που κάνει ο Σατανάς για να μας παροδηγήσει. (Αποκ. 12:9) Το πνεύμα του κόσμου είναι ισχυρό, και δεν μπορούμε να το αποφύγουμε εντελώς. Ωστόσο, μπορούμε να αντισταθούμε στη φθοροποιά επιρροή του. Το άγιο πνεύμα είναι ακόμη πιο ισχυρό, και θα μας βοηθήσει!

¹⁵ Αναφερόμενος στα άτομα που απομακρύνθηκαν από τη Χριστιανοσύνη τον πρώτο αιώνα, ο απόστολος Πέτρος είπε: «Εγκαταλείποντας τον ευθύ δρόμο παροδηγήθηκαν». (2 Πέτρ. 2:15) Πόσο ευγνώμονες μπορούμε να είμαστε για το ότι λάβαμε, «όχι το πνεύμα του κόσμου, αλλά το πνεύμα που είναι από τον Θεό»! (1 Κορ. 2:12) Έχοντας την επιρροή αυτού του πνεύματος και επωφελούμενοι πλήρως από όλες τις προμήθειες που μας παρέχει ο Ιεχωβά για να μας διατηρεί στο σωστό δρόμο από πνευματική άποψη, μπορούμε όντως να αντισταθούμε στο σατανικό πνεύμα αυτού του πονηρού κόσμου.​—Γαλ. 5:16.

Το Άγιο Πνεύμα Παράγει Καλό Καρπό

16. Τι είδους καρπό μπορεί να παράγει μέσα μας το άγιο πνεύμα;

¹⁶ Ένας τέταρτος λόγος για να επιζητούμε την επενέργεια του πνεύματος του Θεού είναι το ότι παράγει ωφέλιμο καρπό στη ζωή εκείνων που οδηγούνται από αυτό. (Διαβάστε Γαλάτες 5:22, 23) Ποιος από εμάς δεν θα ήθελε να εκδηλώνει περισσότερη αγάπη και να είναι πιο χαρούμενος και ειρηνικός; Ποιος δεν θα ήθελε να αφθονεί σε μακροθυμία, καλοσύνη και αγαθότητα; Ποιος δεν θα ωφελούνταν αναπτύσσοντας περισσότερη πίστη, πραότητα και εγκράτεια; Το πνεύμα του Θεού παράγει μέσα μας θαυμάσιες ιδιότητες που ωφελούν τόσο εμάς όσο και εκείνους με τους οποίους ζούμε και συνεργαζόμαστε. Η καλλιέργεια αυτού του καρπού είναι συνεχής διαδικασία, εφόσον δεν υπάρχει όριο στην ποσότητα που χρειαζόμαστε και που μπορούμε να παράγουμε.

17. Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε κάποια πτυχή του καρπού του πνεύματος σε μεγαλύτερο βαθμό;

¹⁷ Είναι σοφό να εξετάζουμε τον εαυτό μας για να βεβαιωνόμαστε ότι τα λόγια και οι πράξεις μας καταδεικνύουν πως κατευθυνόμαστε από το άγιο πνεύμα και παράγουμε τον καρπό του. (2 Κορ. 13:5α· Γαλ. 5:25) Αν διαπιστώσουμε ότι χρειάζεται να καλλιεργήσουμε κάποιες πτυχές του καρπού του πνεύματος, μπορούμε να συνεργαστούμε περισσότερο με το άγιο πνεύμα ώστε να παραγάγουμε τις ανάλογες ιδιότητες. Αυτό το επιτυγχάνουμε μελετώντας την κάθε πτυχή με βάση τις πληροφορίες που μας παρέχει η Αγία Γραφή και τα Χριστιανικά μας έντυπα. Με αυτόν τον τρόπο διακρίνουμε πώς πρέπει να εκδηλώνουμε τον καρπό του πνεύματος στην καθημερινή μας ζωή και κατόπιν καταβάλλουμε προσπάθειες για να τον καλλιεργήσουμε ακόμη περισσότερο. * Καθώς παρατηρούμε τα αποτελέσματα που έχει η επενέργεια του πνεύματος του Θεού στη ζωή τόσο τη δική μας όσο και των συγχριστιανών μας, αντιλαμβανόμαστε καθαρά γιατί πρέπει να καθοδηγούμαστε από αυτό.

Υποτάσσεστε Εσείς στο Πνεύμα του Θεού;

18. Με ποιον τρόπο είναι ο Ιησούς υπόδειγμα για εμάς όσον αφορά την ανταπόκριση στο πνεύμα του Θεού;

¹⁸ Ο Ιησούς, ως «δεξιοτέχνης εργάτης» του Θεού στη δημιουργία του υλικού σύμπαντος, γνώριζε τα πάντα για το μαγνητικό πεδίο της γης, το οποίο χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να  προσανατολίζονται κατά τις μετακινήσεις τους. (Παρ. 8:30· Ιωάν. 1:3) Εντούτοις, δεν υπάρχουν στοιχεία στην Αγία Γραφή που να δείχνουν ότι ο Ιησούς χρησιμοποίησε ποτέ αυτή τη δύναμη για την καθοδήγησή του όταν ήταν στη γη. Εκείνο που αναφέρει η Γραφή είναι ότι, ως άνθρωπος, βίωσε την ισχυρή επίδραση που είχε στη ζωή του το άγιο πνεύμα του Θεού. Επιζητούσε την επενέργειά του και, όταν τον ωθούσε προς κάποια κατεύθυνση, εκείνος υποτασσόταν και ενεργούσε ανάλογα. (Μάρκ. 1:12, 13· Λουκ. 4:14) Είστε εσείς τέτοιου είδους άνθρωπος;

19. Τι πρέπει να κάνουμε για να γίνει το άγιο πνεύμα η δύναμη που θα μας καθοδηγεί στη ζωή;

¹⁹ Η ενεργός δύναμη του Θεού εξακολουθεί να επενεργεί σε πρόθυμες διάνοιες και καρδιές υποκινώντας τες και καθοδηγώντας τες. Πώς μπορείτε εσείς να την αφήνετε να σας επηρεάζει ώστε να σας οδηγεί στη σωστή κατεύθυνση; Να προσεύχεστε συνεχώς στον Ιεχωβά ζητώντας του να σας στέλνει το πνεύμα του και να σας βοηθάει να υποτάσσεστε στην επιρροή του. (Διαβάστε Εφεσίους 3:14-16) Να ενεργείτε σε αρμονία με τις προσευχές σας αναζητώντας τις συμβουλές που περιέχει ο γραπτός Λόγος του Θεού, η Αγία Γραφή, η οποία είναι προϊόν του αγίου πνεύματος. (2 Τιμ. 3:16, 17) Να υπακούτε στις σοφές οδηγίες της και κατόπιν να ανταποκρίνεστε πρόθυμα στην κατεύθυνση που παρέχει το άγιο πνεύμα. Να εμπιστεύεστε στην ικανότητα που έχει ο Ιεχωβά να σας καθοδηγεί ορθά μέσα σε αυτόν τον πονηρό κόσμο.

[Υποσημειώσεις]

Κατανοήσατε τα Κύρια Σημεία;

• Πώς μπορεί το άγιο πνεύμα να επηρεάσει τη ζωή μας;

• Ποιοι είναι τέσσερις λόγοι για τους οποίους πρέπει να επιζητούμε την καθοδηγία του πνεύματος του Θεού;

• Πώς μπορούμε να κάνουμε το μέρος μας για να ωφελούμαστε πλήρως από την κατεύθυνση που παρέχει το άγιο πνεύμα;

[Ερωτήσεις Μελέτης]

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Το πνεύμα του Θεού αποτελούσε κινητήρια δύναμη στη ζωή του Ιησού

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Το πνεύμα του Θεού επενεργεί σε διάνοιες και καρδιές υποκινώντας τες και καθοδηγώντας τες