1, 2. (α) Ποια απόφαση πήρε ο Μωυσής στην ηλικία των 40 ετών; (Βλέπε εικόνα στην αρχή του άρθρου.) (β) Γιατί επέλεξε ο Μωυσής να υφίσταται κακομεταχείριση με το λαό του Θεού;

Ο ΜΩΥΣΗΣ γνώριζε τι είχε να του προσφέρει η Αίγυπτος. Έβλεπε τις ευρύχωρες επαύλεις των πλουσίων. Ήταν μέλος της βασιλικής οικογένειας. «Διδάχτηκε όλη τη σοφία των Αιγυπτίων», πιθανότατα στον τομέα των τεχνών, της αστρονομίας, των μαθηματικών και άλλων επιστημών. (Πράξ. 7:22) Μπροστά του ανοίγονταν ευκαιρίες για πλούτο, δύναμη και προνόμια που για έναν κοινό Αιγύπτιο φάνταζαν άπιαστο όνειρο!

² Ωστόσο, όταν ήταν 40 ετών, πήρε μια απόφαση που πρέπει να άφησε άναυδη την αιγυπτιακή βασιλική οικογένεια που τον είχε υιοθετήσει. Επέλεξε μια ζωή ανάμεσα σε δούλους—ούτε καν τη «φυσιολογική» ζωή ενός κοινού Αιγυπτίου! Γιατί; Ο Μωυσής είχε πίστη. (Διαβάστε Εβραίους 11:24-26) Μέσω πίστης, έβλεπε πολύ πιο πέρα από το φυσικό κόσμο που υπήρχε γύρω του. Ως πνευματικός άνθρωπος, είχε πίστη στον «Αόρατο», τον Ιεχωβά, και στην εκπλήρωση των υποσχέσεών Του.—Εβρ. 11:27.

3. Ποιες τρεις ερωτήσεις θα απαντηθούν σε αυτό το άρθρο;

³ Και εμείς επίσης χρειάζεται να βλέπουμε πέρα από αυτό που είναι ορατό στα φυσικά μας μάτια. Πρέπει να είμαστε «από εκείνους που έχουν πίστη». (Εβρ. 10:38, 39) Για να ενισχύσουμε την πίστη μας, ας εξετάσουμε τι λένε για τον Μωυσή τα εδάφια Εβραίους 11:24-26. Καθώς το κάνουμε αυτό, αναζητήστε τις απαντήσεις στις εξής ερωτήσεις: Πώς υποκίνησε η πίστη τον Μωυσή να απορρίψει τις σαρκικές επιθυμίες; Όταν αντιμετώπισε ονειδισμό, πώς τον  βοήθησε η πίστη να δείξει εκτίμηση για τα προνόμια υπηρεσίας του; Και γιατί «είχε το βλέμμα του προσηλωμένο στην απόδοση της ανταμοιβής»;

4. Τι διέκρινε ο Μωυσής σχετικά με την «απόλαυση της αμαρτίας»;

⁴ Ο Μωυσής διέκρινε με τα μάτια της πίστης ότι η «απόλαυση της αμαρτίας» ήταν προσωρινή. Άλλοι θα μπορούσαν να είχαν σκεφτεί ότι, παρ’ όλο που η Αίγυπτος ήταν βουτηγμένη στην ειδωλολατρία και στον πνευματισμό, είχε γίνει παγκόσμια δύναμη, ενώ ο λαός του Ιεχωβά υπέφερε κάτω από το ζυγό της δουλείας! Ο Μωυσής όμως ήξερε ότι ο Θεός μπορούσε να αλλάξει τα πράγματα. Αν και φαινόταν ότι όσοι εντρυφούσαν στις απολαύσεις ευημερούσαν, εκείνος πίστευε ότι οι πονηροί θα εξαλειφθούν. Γι’ αυτό, δεν δελεάστηκε από «την προσωρινή απόλαυση της αμαρτίας».

5. Τι θα μας βοηθήσει να αντισταθούμε στην «προσωρινή απόλαυση της αμαρτίας»;

⁵ Πώς μπορείτε να αντισταθείτε στην «προσωρινή απόλαυση της αμαρτίας»; Ποτέ μην ξεχνάτε ότι η ευχαρίστηση που φέρνει η αμαρτία είναι φευγαλέα. Με τα μάτια της πίστης, να βλέπετε ότι «ο κόσμος παρέρχεται καθώς και η επιθυμία του». (1 Ιωάν. 2:15-17) Να στοχάζεστε ποιο θα είναι το μέλλον των αμετανόητων αμαρτωλών. Βρίσκονται «σε ολισθηρό έδαφος» καθώς “φτάνουν στο τέλος τους!” (Ψαλμ. 73:18, 19) Όταν μπαίνετε στον πειρασμό να διαπράξετε κάποια αμαρτία, σκεφτείτε: “Ποιο θέλω να είναι το δικό μου μέλλον;”

6. (α) Γιατί αρνήθηκε ο Μωυσής «να αποκαλείται γιος της κόρης του Φαραώ»; (β) Γιατί πιστεύετε ότι ο Μωυσής πήρε τη σωστή απόφαση;

⁶ Η πίστη του Μωυσή επηρέασε επίσης τη σταδιοδρομία που επέλεξε. «Μέσω πίστης ο Μωυσής, όταν μεγάλωσε, αρνήθηκε να αποκαλείται γιος της κόρης του Φαραώ». (Εβρ. 11:24) Δεν σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να υπηρετεί τον Θεό ως μέλος της βασιλικής αυλής χρησιμοποιώντας τον πλούτο και τη θέση του προς όφελος των Εβραίων αδελφών του. Αντίθετα, ήταν αποφασισμένος να αγαπάει τον Ιεχωβά με όλη του την καρδιά, την ψυχή και τη δύναμη. (Δευτ. 6:5) Η απόφασή του τον γλίτωσε από μεγάλο πόνο. Τελικά, πολλοί από τους θησαυρούς της Αιγύπτου που άφησε πίσω του έγιναν λάφυρα—στα χέρια των ίδιων των Ισραηλιτών! (Έξοδ. 12:35, 36) Ο Φαραώ ταπεινώθηκε και εκτελέστηκε. (Ψαλμ. 136:15) Ο Μωυσής, όμως, παρέμεινε ζωντανός και χρησιμοποιήθηκε από τον Θεό για να καθοδηγήσει με ασφάλεια ένα ολόκληρο έθνος. Η ζωή του είχε πραγματικό νόημα.

7. (α) Σύμφωνα με τα εδάφια Ματθαίος 6:19-21, γιατί πρέπει να βλέπουμε πέρα από το άμεσο μέλλον; (β) Αφηγηθείτε μια εμπειρία που δείχνει τη διαφορά ανάμεσα στους υλικούς και στους πνευματικούς θησαυρούς.

⁷ Αν είστε νεαροί υπηρέτες του Ιεχωβά, πώς θα σας βοηθήσει η πίστη να επιλέξετε σταδιοδρομία; Είναι σοφό να κάνετε σχέδια για το μέλλον. Αλλά θα σας υποκινήσει η πίστη στις υποσχέσεις του Θεού να συσσωρεύσετε θησαυρούς για ένα αιώνιο μέλλον, και όχι για ένα προσωρινό; (Διαβάστε Ματθαίος 6:19-21) Η Σόφι, μια ταλαντούχα μπαλαρίνα, ήρθε αντιμέτωπη με αυτή την ερώτηση. Της πρόσφεραν υποτροφίες και αξιοζήλευτες θέσεις σε διάφορα μπαλέτα των Ηνωμένων Πολιτειών. «Ήταν συναρπαστικό να με αποθεώνουν. Βαθιά μέσα μου, ένιωθα ανώτερη από τους συναδέλφους μου», παραδέχεται. «Αλλά ήμουν δυστυχισμένη». Τότε η Σόφι είδε τη βιντεοταινία Οι Νεαροί Ρωτούν—Τι θα Κάνω με τη Ζωή Μου; «Συνειδητοποίησα ότι ο κόσμος μού είχε προσφέρει την επιτυχία και την αποθέωση σε αντάλλαγμα για την ολόψυχη λατρεία μου στον Ιεχωβά», λέει. «Αφού προσευχήθηκα ένθερμα, άφησα για πάντα την καριέρα μου στο χορό». Πώς νιώθει για την απόφασή της; «Δεν μου λείπει η παλιά μου ζωή. Σήμερα, είμαι 100 τοις εκατό ευτυχισμένη. Κάνω σκαπανικό μαζί με το σύζυγό μου. Δεν είμαστε διάσημοι ούτε έχουμε πολλά από υλική άποψη. Αλλά έχουμε τον Ιεχωβά, τις Γραφικές μας μελέτες και πνευματικούς στόχους. Δεν μετανιώνω ούτε στιγμή».

8. Ποια Γραφική συμβουλή μπορεί να βοηθήσει ένα νεαρό άτομο να αποφασίσει τι θα κάνει με τη ζωή του;

⁸ Ο Ιεχωβά γνωρίζει τι είναι καλύτερο για εσάς. Ο Μωυσής είπε: «Τι σου ζητάει ο  Ιεχωβά ο Θεός σου παρά να φοβάσαι τον Ιεχωβά τον Θεό σου, ώστε να περπατάς σε όλες τις οδούς του και να τον αγαπάς και να υπηρετείς τον Ιεχωβά τον Θεό σου με όλη σου την καρδιά και με όλη σου την ψυχή, να τηρείς τις εντολές του Ιεχωβά και τα νομοθετήματά του που σε διατάζω σήμερα, για το καλό σου;» (Δευτ. 10:12, 13) Όσο είστε νέοι, επιλέξτε μια σταδιοδρομία που θα σας δώσει τη δυνατότητα να αγαπάτε και να υπηρετείτε τον Ιεχωβά “με όλη σας την καρδιά και με όλη σας την ψυχή”. Να είστε σίγουροι ότι μια τέτοια πορεία θα είναι “για το καλό σας”.

9. Εξηγήστε γιατί μπορεί να ήταν δύσκολο για τον Μωυσή να εκπληρώσει το διορισμό του.

⁹ Ο Μωυσής «θεώρησε τον ονειδισμό του Χριστού ως πλούτο μεγαλύτερο από τους θησαυρούς της Αιγύπτου». (Εβρ. 11:26) Έλαβε το διορισμό να είναι “Χριστός”, δηλαδή «Χρισμένος», με την έννοια ότι ο Ιεχωβά τον επέλεξε για να βγάλει τον Ισραήλ από την Αίγυπτο. Ήξερε ότι αυτός ο διορισμός θα περιλάμβανε δυσκολίες, ακόμη και «ονειδισμό». Παλιότερα, κάποιος Ισραηλίτης τού είχε πει απαξιωτικά: «Ποιος σε διόρισε άρχοντα και κριτή σε εμάς;» (Έξοδ. 2:13, 14) Αργότερα, ο ίδιος ο Μωυσής ρώτησε τον Ιεχωβά: «Πώς είναι δυνατόν να με ακούσει ο Φαραώ;» (Έξοδ. 6:12) Για να προετοιμαστεί και να αντιμετωπίσει αυτόν τον ονειδισμό, μίλησε στον Ιεχωβά για τους φόβους και τις ανησυχίες του. Πώς τον βοήθησε Εκείνος να εκπληρώσει το δύσκολο διορισμό του;

10. Πώς εξόπλισε ο Ιεχωβά τον Μωυσή για το διορισμό του;

¹⁰ Πρώτον, ο Ιεχωβά διαβεβαίωσε τον Μωυσή: «Εγώ θα είμαι μαζί σου». (Έξοδ. 3:12) Δεύτερον, τον γέμισε πεποίθηση εξηγώντας του μια πτυχή της σημασίας του ονόματός του: «Θα Γίνω οτιδήποτε με ευαρεστεί». * (Έξοδ. 3:14· υποσ. ΜΝΚ, στην αγγλική) Τρίτον, του χάρισε θαυματουργικές δυνάμεις που απέδειξαν ότι ήταν όντως σταλμένος από τον Θεό. (Έξοδ. 4:2-5) Τέταρτον, του έδωσε έναν συνεργάτη και εκπρόσωπο, τον Ααρών, για να τον βοηθήσει να εκπληρώσει το διορισμό του. (Έξοδ. 4:14-16) Στη δύση της ζωής του, ο Μωυσής ήταν τόσο πεπεισμένος ότι ο Θεός εξοπλίζει τους υπηρέτες Του για να εκπληρώσουν οποιονδήποτε διορισμό τούς αναθέτει ώστε είπε με σιγουριά στο διάδοχό του, τον Ιησού του Ναυή: «Ο Ιεχωβά είναι εκείνος που πορεύεται μπροστά σου. Αυτός θα παραμείνει μαζί σου. Δεν θα σε αφήσει ούτε θα σε εγκαταλείψει. Μη φοβηθείς ούτε να τρομοκρατηθείς».—Δευτ. 31:8.

11. Γιατί θεωρούσε ο Μωυσής εξαιρετικά πολύτιμο το διορισμό του;

¹¹ Με την υποστήριξη του Ιεχωβά, ο Μωυσής θεωρούσε εξαιρετικά πολύτιμο τον ιδιαίτερα δύσκολο διορισμό του—«πλούτο μεγαλύτερο από τους θησαυρούς της Αιγύπτου». Άλλωστε, μπορούσε να συγκριθεί η υπηρεσία του Φαραώ με την υπηρεσία του Παντοδύναμου Θεού; Τι αξία είχε το να είναι πρίγκιπας στην Αίγυπτο σε σύγκριση με το προνόμιο να είναι “Χριστός”, δηλαδή χρισμένος του Ιεχωβά; Ο Μωυσής ανταμείφθηκε για την εκτίμηση που έδειξε. Απόλαυσε πολύ στενή σχέση με τον Ιεχωβά, ο οποίος του έδωσε τη δύναμη να κάνει «φοβερά έργα» οδηγώντας τους Ισραηλίτες στην Υποσχεμένη Γη.—Δευτ. 34:10-12.

12. Ποια προνόμια από τον Ιεχωβά πρέπει να εκτιμούμε;

¹² Και εμείς έχουμε έναν διορισμό. Ο Ιεχωβά, μέσω του Γιου του, μας ανέθεσε μια διακονία, όπως είχε αναθέσει στον απόστολο Παύλο και σε άλλους. (Διαβάστε 1 Τιμόθεο 1:12-14) Όλοι μας έχουμε το προνόμιο να κηρύττουμε τα καλά νέα. (Ματθ. 24:14· 28:19, 20) Μερικοί υπηρετούν ως ολοχρόνιοι διάκονοι. Ώριμοι βαφτισμένοι άντρες υπηρετούν τους αδελφούς στην εκκλησία ως διακονικοί υπηρέτες και πρεσβύτεροι. Ωστόσο, μη ομόπιστοι συγγενείς σας και άλλοι μπορεί να αμφισβητούν την αξία αυτών των προνομίων ή και να σας ονειδίζουν  για την αυτοθυσία που δείχνετε. (Ματθ. 10:34-37) Αν καταφέρουν να σας αποθαρρύνουν, ίσως αρχίσετε να αναρωτιέστε αν οι θυσίες σας αξίζουν τον κόπο ή αν μπορείτε όντως να εκπληρώσετε το διορισμό σας. Αν νιώσετε ποτέ έτσι, πώς θα σας βοηθήσει η πίστη να υπομείνετε;

13. Πώς μας εξοπλίζει ο Ιεχωβά για να εκπληρώνουμε θεοκρατικούς διορισμούς;

¹³ Παρακαλέστε με πίστη τον Ιεχωβά να σας στηρίξει. Μιλήστε του για τους φόβους και τις ανησυχίες σας. Στο κάτω κάτω, αφού εκείνος σας έδωσε το διορισμό, θα σας βοηθήσει και να πετύχετε. Πώς; Όπως βοήθησε και τον Μωυσή. Πρώτον, ο Ιεχωβά σάς διαβεβαιώνει: «Θα σε ενδυναμώσω. Μάλιστα θα σε βοηθήσω. Ναι, θα σε κρατήσω γερά με το δεξί μου χέρι της δικαιοσύνης». (Ησ. 41:10) Δεύτερον, σας υπενθυμίζει ότι οι υποσχέσεις του είναι αξιόπιστες: «Το είπα και θα το παρουσιάσω. Το διαμόρφωσα και θα το εκτελέσω». (Ησ. 46:11) Τρίτον, σας χαρίζει «δύναμη που ξεπερνάει το φυσιολογικό» για να εκπληρώσετε τη διακονία σας. (2 Κορ. 4:7) Τέταρτον, για να σας βοηθήσει να υπομείνετε στο διορισμό σας, ο στοργικός μας Πατέρας σάς δίνει μια παγκόσμια αδελφότητα αληθινών λάτρεων που “παρηγορούν ο ένας τον άλλον και εποικοδομούν ο ένας τον άλλον”. (1 Θεσ. 5:11) Καθώς ο Ιεχωβά σάς εξοπλίζει για να εκπληρώνετε τους διορισμούς σας, η πίστη σας σε αυτόν θα μεγαλώνει και θα εκτιμάτε τα προνόμια που έχετε στην υπηρεσία του, θεωρώντας τα πλούτη μεγαλύτερα από οποιονδήποτε επίγειο θησαυρό.

14. Γιατί ήταν σίγουρος ο Μωυσής για την ανταμοιβή του;

¹⁴ Ο Μωυσής «είχε το βλέμμα του προσηλωμένο στην απόδοση της ανταμοιβής». (Εβρ. 11:26) Ναι, άφησε τη γνώση του για το μέλλον, αν και περιορισμένη τότε, να διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε τα πράγματα. Όπως ο προπάτοράς του ο Αβραάμ, έτσι και εκείνος ήταν πεπεισμένος ότι ο Ιεχωβά μπορεί να αναστήσει τους νεκρούς. (Λουκ. 20:37, 38· Εβρ. 11:17-19) Η προοπτική των μελλοντικών ευλογιών τον βοήθησε να μη θεωρεί ότι τα 40 χρόνια που έζησε ως φυγάς και τα άλλα τόσα που πέρασε στην έρημο πήγαν χαμένα. Παρότι δεν γνώριζε όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με την εκπλήρωση των υποσχέσεων του Θεού, μπορούσε να δει με τα μάτια της πίστης του την αόρατη ανταμοιβή.

15, 16. (α) Γιατί χρειάζεται να εστιάζουμε το βλέμμα μας στην ανταμοιβή μας; (β) Ποιες ευλογίες λαχταράτε εσείς να γευτείτε υπό τη διακυβέρνηση της Βασιλείας;

¹⁵ Έχετε εσείς το βλέμμα σας «προσηλωμένο  στην απόδοση» της ανταμοιβής σας; Όπως ο Μωυσής, δεν γνωρίζουμε ακόμη όλες τις λεπτομέρειες γύρω από τις υποσχέσεις του Θεού. Για παράδειγμα, “δεν γνωρίζουμε πότε είναι ο προσδιορισμένος καιρός” για τη μεγάλη θλίψη. (Μάρκ. 13:32, 33) Ωστόσο, γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για το μελλοντικό Παράδεισο από ό,τι ο Μωυσής. Ακόμη και αν δεν ξέρουμε όλες τις λεπτομέρειες, ξέρουμε αρκετές θεϊκές υποσχέσεις για το πώς θα είναι η ζωή υπό τη Βασιλεία του Θεού ώστε να έχουμε το βλέμμα μας «προσηλωμένο» σε αυτήν. Κρατώντας ξεκάθαρη στο νου μας την εικόνα του νέου κόσμου, θα υποκινούμαστε να επιζητούμε πρώτα τη Βασιλεία. Γιατί το λέμε αυτό; Σκεφτείτε: Θα αγοράζατε ένα σπίτι αν γνωρίζατε ελάχιστα για αυτό; Και βέβαια όχι! Παρόμοια, δεν θα επενδύαμε τη ζωή μας στην επιδίωξη μιας αόριστης ελπίδας. Μέσω πίστης, πρέπει να βλέπουμε μια ξεκάθαρη, διαυγή εικόνα της ζωής υπό τη διακυβέρνηση της Βασιλείας.

¹⁶ Για να κάνετε ακόμη πιο ζωντανή την εικόνα σας για τη Βασιλεία του Θεού, να έχετε το βλέμμα σας «προσηλωμένο» στη δική σας ζωή στον Παράδεισο. Αξιοποιήστε τη φαντασία σας. Για παράδειγμα, όταν μελετάτε τη ζωή Βιβλικών προσώπων της προχριστιανικής εποχής, σκεφτείτε τι θα θέλατε να τους ρωτήσετε όταν αναστηθούν. Φανταστείτε τι μπορεί να σας ρωτήσουν εκείνοι σχετικά με τη ζωή σας τις τελευταίες ημέρες. Οραματιστείτε πόσο ενθουσιασμένοι θα νιώθετε καθώς θα συναντάτε τους προγόνους σας από το μακρινό παρελθόν και θα τους διδάσκετε όλα όσα έχει κάνει ο Θεός για αυτούς. Δείτε τη χαρά ζωγραφισμένη στο πρόσωπό σας καθώς θα μαθαίνετε για πολλά άγρια ζώα παρατηρώντας τα σε ειρηνικές συνθήκες. Στοχαστείτε πόσο πιο κοντά θα νιώθετε στον Ιεχωβά καθώς θα προχωρείτε προς την τελειότητα.

17. Πώς θα ωφεληθούμε σήμερα αν έχουμε ξεκάθαρη εικόνα της αόρατης ανταμοιβής μας;

¹⁷ Αν διατηρούμε ξεκάθαρη στο νου μας την εικόνα της αόρατης ανταμοιβής μας, θα μπορούμε να υπομένουμε, να έχουμε χαρά και να παίρνουμε αποφάσεις με βάση ένα ασφαλές αιώνιο μέλλον. Ο Παύλος έγραψε σε χρισμένους Χριστιανούς: «Αν ελπίζουμε για αυτό που δεν βλέπουμε, εξακολουθούμε να το περιμένουμε με υπομονή». (Ρωμ. 8:25) Κατά βάση, αυτό ισχύει και για όλους τους Χριστιανούς που έχουν την ελπίδα της αιώνιας ζωής. Αν και δεν έχουμε λάβει ακόμη την ανταμοιβή μας, η πίστη μας είναι τόσο δυνατή ώστε περιμένουμε υπομονετικά την «απόδοση της ανταμοιβής». Όπως ο Μωυσής, δεν θεωρούμε ότι τα χρόνια μας στην υπηρεσία του Ιεχωβά πήγαν χαμένα. Αντίθετα, είμαστε πεπεισμένοι ότι «αυτά που βλέπονται είναι προσωρινά, αυτά όμως που δεν βλέπονται είναι αιώνια».—Διαβάστε 2 Κορινθίους 4:16-18.

18, 19. (α) Γιατί πρέπει να αγωνιζόμαστε για να κρατάμε δυνατή την πίστη μας; (β) Τι θα εξετάσουμε στο επόμενο άρθρο;

¹⁸ Η πίστη μάς επιτρέπει να διακρίνουμε τη «φανερή απόδειξη πραγματικοτήτων, τις οποίες όμως δεν βλέπουμε». (Εβρ. 11:1) Ο φυσικός άνθρωπος δεν βλέπει την ανεκτίμητη αξία της υπηρεσίας του Ιεχωβά. Για ένα τέτοιο άτομο, οι πνευματικοί θησαυροί «είναι ανοησία». (1 Κορ. 2:14) Εμείς, ωστόσο, ελπίζουμε να απολαύσουμε την αιώνια ζωή και να δούμε με τα μάτια μας την ανάσταση—πράγματα που δεν μπορεί να δει ο κόσμος. Όπως οι φιλόσοφοι στις ημέρες του Παύλου τον έλεγαν αδαή «φλύαρο», οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα πιστεύουν ότι η ελπίδα που κηρύττουμε είναι σκέτη ανοησία.—Πράξ. 17:18.

¹⁹ Εφόσον ο κόσμος γύρω μας είναι άπιστος, πρέπει να αγωνιζόμαστε για να κρατάμε δυνατή την πίστη μας. Κάντε δέηση στον Ιεχωβά “να μην εξαντληθεί η πίστη σας”. (Λουκ. 22:32) Να κρατάτε ξεκάθαρες στο νου σας τις συνέπειες της αμαρτίας, την υπερέχουσα αξία της υπηρεσίας του Ιεχωβά και την ελπίδα σας να ζήσετε αιώνια. Εντούτοις, η πίστη του Μωυσή τον έκανε να βλέπει πολύ πιο πέρα από αυτά τα πράγματα. Στο επόμενο άρθρο, θα εξετάσουμε πώς τον βοήθησε η πίστη να βλέπει «τον Αόρατο».—Εβρ. 11:27.