Ο Βασιλιάς Δαβίδ και η Μουσική

ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ένα όνομα που φέρνει στο νου τη μουσική των Βιβλικών χρόνων, αυτό είναι το όνομα του Δαβίδ, ενός ξεχωριστού ανθρώπου ο οποίος έζησε πριν από 3.000 περίπου χρόνια. Μάλιστα, πολλές από τις γνώσεις μας σχετικά με τη μουσική εκείνης της εποχής τις οφείλουμε στα όσα λέει η Αγία Γραφή για τις δραστηριότητες του Δαβίδ​—από τότε που ήταν νεαρός ποιμένας ωσότου έγινε βασιλιάς και επιδέξιος οργανωτής.

Πολλά μπορούμε να μάθουμε από τον Δαβίδ για τη μουσική των Βιβλικών χρόνων. Για παράδειγμα, τι μουσικά όργανα έπαιζαν τότε και τι είδους τραγούδια έλεγαν; Τι ρόλο έπαιζε η μουσική στη ζωή του Δαβίδ και, σε μεγαλύτερη κλίμακα, στο έθνος του Ισραήλ;

Η Θέση της Μουσικής στον Αρχαίο Ισραήλ

Όταν κάποιος λέει τους στίχους ενός τραγουδιού, του έρχεται συνήθως στο μυαλό και η μελωδία που τους συνοδεύει. Η Γραφή περιέχει τους στίχους πολλών τραγουδιών και ύμνων, η μουσική των οποίων δυστυχώς παραμένει άγνωστη. Η μουσική αυτή πρέπει να ήταν ωραία, αν όχι υπέροχη. Το ποιητικό μεγαλείο του βιβλίου των Ψαλμών υποδηλώνει ότι η μουσική που τους συνόδευε ήταν εξίσου ωραία.

Όσον αφορά τα μουσικά όργανα, η Γραφή τα περιγράφει μόνο εν συντομία. (Βλέπε το πλαίσιο  «Μουσικά Όργανα στους Βιβλικούς Χρόνους».) Δεν είναι απόλυτα βέβαιο ακόμη και τι είδους άρπα χρησιμοποιούσε ο Δαβίδ. Εντούτοις, αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ισραηλίτες επινόησαν αρκετά μουσικά όργανα, όπως σπάνιες και πολύτιμες ξύλινες άρπες.​—2 Χρονικών 9:11· Αμώς 6:5.

Ένα πράγμα, όμως, είναι βέβαιο. Η μουσική κατείχε σημαντική θέση στη ζωή των Εβραίων, ιδιαίτερα στη λατρεία που απέδιδαν στον Θεό. Συνόδευε τη στέψη των βασιλιάδων, χρησιμοποιούνταν σε θρησκευτικές τελετές  και έπαιζε κάποιον ρόλο στους πολέμους. Επίσης ψυχαγωγούσε τη βασιλική αυλή, έδινε ζωντάνια σε γάμους και οικογενειακές συγκεντρώσεις και δημιουργούσε ατμόσφαιρα κατά τις γιορτές του τρύγου και του θερισμού των σιτηρών. Δυστυχώς, η μουσική συνδεόταν και με κακόφημα μέρη. Τέλος, όταν κάποιος πέθαινε, η μουσική παρηγορούσε αυτούς που έμεναν πίσω.

Στον Ισραήλ, η μουσική έπαιζε και άλλους ρόλους. Ήταν γνωστό ότι είχε τη δυνατότητα να εξυψώνει τη διάνοια και να κάνει τους προφήτες δεκτικούς από πνευματική άποψη. Ο Ελισαιέ έλαβε θεϊκή έμπνευση ακούγοντας τον ήχο ενός εγχόρδου. (2 Βασιλέων 3:15) Η μουσική σηματοδοτούσε επίσης τις ημερομηνίες διαφόρων γεγονότων. Η νέα σελήνη και οι γιορτές αναγγέλλονταν με τον ήχο δύο ασημένιων σαλπίγγων. Την ημέρα του Ιωβηλαίου, ο ήχος του κέρατος κήρυττε ελευθερία για τους δούλους και επαναφορά της γης και των σπιτιών, που είχαν χαθεί από χρέη, στους κατόχους τους. Πόσο πρέπει να χαίρονταν οι φτωχοί όταν άκουγαν τη μουσική που ανάγγελλε την ανάκτηση της ελευθερίας ή των υπαρχόντων τους!​—Λευιτικό 25:9· Αριθμοί 10:10.

Ορισμένοι Ισραηλίτες πρέπει να ήταν εξαιρετικοί μουσικοί ή τραγουδιστές. Μάλιστα, σύμφωνα με ένα ασσυριακό πρόστυπο ανάγλυφο, ο Βασιλιάς Σενναχειρείμ απαίτησε ως φόρο υποτελείας από τον Βασιλιά Εζεκία μουσικούς​—άντρες και γυναίκες. Όπως φαίνεται, επρόκειτο για άριστους ερμηνευτές. Αλλά εκείνος που διακρινόταν από όλους τους δεξιοτέχνες μουσικούς ήταν ο Δαβίδ.

Ξεχωριστός Μουσικός

Ο Δαβίδ ξεχώριζε επειδή ήταν ταυτόχρονα μουσικός και ποιητής. Οι μισοί και πλέον ψαλμοί αποδίδονται σε εκείνον. Όταν ήταν παιδί και ποίμαινε πρόβατα, το μυαλό του​—ευαίσθητο σε ερεθίσματα και με οξεία αντίληψη—​τρεφόταν με τις βουκολικές εικόνες της Βηθλεέμ. Είχε εξοικειωθεί με απλές χαρές, όπως το να ακούει το κελάρυσμα του ρυακιού και το βέλασμα των αρνιών που ανταποκρίνονταν στη φωνή του. Συνεπαρμένος από την ομορφιά αυτής της «μουσικής» στο περιβάλλον του, έπαιρνε την άρπα του και αινούσε με τη φωνή του τον Θεό. Πόσο συγκινητικό πρέπει να ήταν το να ακούει κανείς τη μουσική που συνέθεσε ο Δαβίδ για τον 23ο Ψαλμό!

Ως νεαρός, ο Δαβίδ έπαιζε τόσο καλά την άρπα ώστε μίλησαν για αυτόν στον Σαούλ, το βασιλιά, ο οποίος τον πήρε στην υπηρεσία του. Όταν ο Σαούλ κυριευόταν από οδύνη και συναισθηματική ταραχή, ο Δαβίδ πήγαινε σε αυτόν και έπαιζε στην άρπα του τα μελωδικά και κατευναστικά μουσικά μοτίβα τα οποία ηρεμούσαν την καρδιά του βασιλιά. Οι σκοτεινές σκέψεις που κατέτρεχαν τον Σαούλ εξαφανίζονταν, και η ταραχή του υποχωρούσε.​—1 Σαμουήλ 16:16.

Η μουσική, η οποία ήταν τόσο αγαπητή στον Δαβίδ και τον πλημμύριζε ευτυχία, μερικές φορές προκαλούσε προβλήματα. Κάποια  μέρα, όταν ο Δαβίδ και ο Σαούλ επέστρεφαν νικητές από τη μάχη τους με τους Φιλισταίους, έφτασε στα αφτιά του βασιλιά θριαμβευτική και ευχάριστη μουσική. Οι γυναίκες τραγουδούσαν: «Ο Σαούλ πάταξε τις χιλιάδες του και ο Δαβίδ τις δεκάδες χιλιάδες του». Ακούγοντάς το αυτό, ο Σαούλ θύμωσε και ζήλεψε τόσο πολύ ώστε «έβλεπε καχύποπτα τον Δαβίδ από εκείνη την ημέρα και έπειτα».​—1 Σαμουήλ 18:7-9.

Η Μουσική τον Ενέπνεε

Οι θεόπνευστες συνθέσεις του Δαβίδ υπερείχαν από πολλές απόψεις. Στους ύμνους του περιλαμβάνονται ψαλμοί περισυλλογής, καθώς και ποιμενικοί ψαλμοί. Οι ύμνοι αυτοί ποικίλλουν από εκφράσεις αίνου μέχρι αφηγήσεις ιστοριών, από περιγραφές της χαράς του τρύγου μέχρι την επιβλητικότητα των εγκαινίων του ανακτόρου, από αναπολήσεις μέχρι εκφράσεις ελπίδας, από αιτήματα μέχρι ικεσίες. (Βλέπε Ψαλμός 32, 23, 145, 8, 30, 38, 72, 51, 86 και τις επιγραφές τους.) Όταν πέθανε ο Σαούλ και ο γιος του, ο Ιωνάθαν, ο Δαβίδ συνέθεσε μια θρηνωδία, με την ονομασία «Το Τόξο», η οποία άρχιζε με τα λόγια: «Η ωραιότητα, Ισραήλ, κείτεται σκοτωμένη πάνω στους υψηλούς σου τόπους». Ο τόνος ήταν πένθιμος. Ο Δαβίδ ήξερε πώς να εκφράζει ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων, τόσο με λόγια όσο και παίζοντας μουσική με την άρπα του.​—2 Σαμουήλ 1:17-19.

Λόγω της πληθωρικής του προσωπικότητας, ο Δαβίδ αγαπούσε τη χαρούμενη, ζωηρή μουσική που είχε πολύ έντονο ρυθμό. Καθώς ανέβαζε την κιβωτό της διαθήκης στη Σιών, πηδούσε και χόρευε με όλη του τη δύναμη για να γιορτάσει το γεγονός. Η Γραφική αφήγηση αφήνει να εννοηθεί ότι η μουσική αυτή πρέπει να προξένησε μεγάλη συναισθηματική έξαρση. Μπορείτε να φανταστείτε τη σκηνή; Το θέαμα προκάλεσε τις κατηγορίες της συζύγου του,  της Μιχάλ. Αλλά αυτά δεν είχαν σημασία για τον Δαβίδ. Εκείνος αγαπούσε τον Ιεχωβά, και αυτή η μουσική, η οποία τον γέμιζε με τόση χαρά, τον έκανε να χοροπηδάει ενώπιον του Θεού του.​—2 Σαμουήλ 6:14, 16, 21.

Πέρα από όλα αυτά, ο Δαβίδ διακρίθηκε επίσης κατασκευάζοντας νέα μουσικά όργανα. (2 Χρονικών 7:6) Γενικά, φαίνεται πως ο Δαβίδ ήταν ιδιαίτερα προικισμένος καλλιτέχνης, δεδομένου ότι υπήρξε οργανοποιός, ποιητής, συνθέτης και ερμηνευτής. Εντούτοις, ο Δαβίδ έκανε ακόμη μεγαλύτερα πράγματα.

Υμνωδία και Μουσική στο Ναό

Παρακαταθήκη του Δαβίδ υπήρξε η οργάνωση των υμνωδών και των μουσικών στον οίκο του Ιεχωβά. Έθεσε τον Ασάφ, τον Αιμάν και τον Ιεδουθούν (ο οποίος προφανώς αποκαλούνταν και Εθάν) επικεφαλής 4.000 υμνωδών και μουσικών. Ο Δαβίδ τούς πλαισίωσε με 288 πεπειραμένα άτομα, τα οποία εκπαίδευαν και επέβλεπαν την υπόλοιπη ομάδα. Όλοι οι 4.000 υμνωδοί και μουσικοί ήταν παρόντες στο ναό για τις τρεις μεγάλες ετήσιες γιορτές. Φανταστείτε τη μεγαλοπρέπεια αυτής της εξαίσιας χορωδίας!​—1 Χρονικών 23:5· 25:1, 6, 7.

Στο ναό, έψαλλαν μόνο άντρες. Η έκφραση «κατά τις Κοπέλες», στην επιγραφή του 46ου Ψαλμού, υποδηλώνει ότι προοριζόταν για φωνή ή μουσικό όργανο που πιάνει ψηλές νότες. Οι υμνωδοί έψαλλαν σε ταυτοφωνία, όπως φαίνεται στο εδάφιο 2 Χρονικών 5:13: «Οι υμνωδοί έκαναν σαν ένας άνθρωπος». Οι ύμνοι μπορεί να ήταν μελωδικοί, όπως ο 3ος Ψαλμός και πολλοί άλλοι ψαλμοί του Δαβίδ, ενώ μερικές φορές περιλάμβαναν μουσικά μοτίβα, όπως αυτό στα εδάφια Ψαλμός 42:5, 11 και 43:5. Οι ύμνοι που ψάλλονταν σε αντιφωνία, κατά τους οποίους χορωδίες και/ή σολίστες αποκρίνονταν μεταξύ τους τραγουδώντας εναλλάξ, ήταν επίσης πολύ απολαυστικοί. Αυτό ισχύει για τον 24ο Ψαλμό, ο οποίος αναμφίβολα συντέθηκε για τον καιρό κατά τον οποίο ο Δαβίδ έφερε την κιβωτό της διαθήκης στη Σιών.​—2 Σαμουήλ 6:11-​17.

Η υμνωδία, όμως, δεν περιοριζόταν σε αυτούς που υπηρετούσαν στο ναό. Και ο λαός έψαλλε ύμνους όταν ανέβαινε στην Ιερουσαλήμ για τις ετήσιες γιορτές. Αυτό πιθανόν να εννοείται από την επιγραφή «Ύμνος των Αναβάσεων». (Ψαλμοί 120 έως 134) Στον  133ο Ψαλμό, λόγου χάρη, ο Δαβίδ εξυμνεί το αίσθημα αδελφοσύνης που ένιωθαν οι Ισραηλίτες εκείνες τις στιγμές, ξεκινώντας ως εξής: «Δείτε! Τι καλό και τι ευχάριστο που είναι να κατοικούν μαζί οι αδελφοί με ενότητα!» Προσπαθήστε να φανταστείτε τη μουσική που συνόδευε αυτόν τον ύμνο!

Η Μουσική και η Λατρεία του Ιεχωβά

Το ένα δέκατο της Αγίας Γραφής αποτελείται από τέτοιους ύμνους, και το βιβλίο των Ψαλμών προτρέπει όλους τους ανθρώπους να αναπέμπουν αίνους. (Ψαλμός 150) Η μουσική έχει τη δύναμη να κάνει κάποιον να ξεχνάει τις στενοχώριες της ζωής, και η υμνολογία μπορεί να αποτελέσει βάλσαμο για πληγωμένες καρδιές. Ωστόσο, η Γραφή συστήνει και σε εκείνους που νιώθουν ευθυμία να ψάλλουν.​—Ιακώβου 5:13.

Με την υμνολογία μπορεί κάποιος να εκφράσει την πίστη του και την αγάπη του για τον Θεό. Τη νύχτα πριν από την εκτέλεση του Ιησού, εκείνος και οι απόστολοί του ολοκλήρωσαν το δείπνο τους ψάλλοντας. (Ματθαίος 26:30) Τι φωνή πρέπει να είχε ο Γιος του Δαβίδ​—αυτός που είχε γνωρίσει την ένδοξη υμνωδία της ουράνιας αυλής του Θεού! Πιθανότατα έψαλλαν το Χαλλέλ, δηλαδή τους Ψαλμούς 113 έως 118. Αν ισχύει αυτό, τότε μαζί με τους αποστόλους του, οι οποίοι δεν γνώριζαν όλα όσα επρόκειτο να συμβούν, ο Ιησούς πρέπει να έψαλε δυνατά: «Νιώθω αγάπη, επειδή ο Ιεχωβά ακούει τη φωνή μου, τις ικεσίες μου. . . . Με περικύκλωσαν τα σχοινιά του θανάτου και με βρήκαν οι στενοχώριες που προκαλεί ο Σιεόλ. . . . “Ω! Ιεχωβά, προμήθευσε στην ψυχή μου διαφυγή!”»​—Ψαλμός 116:1-4.

Τη μουσική δεν την εφηύρε ο άνθρωπος. Η Γραφή κάνει λόγο για μουσική και υμνωδία στους ίδιους τους ουρανούς, όπου πνευματικά πλάσματα παίζουν συμβολικές άρπες και ψάλλουν αίνους γύρω από το θρόνο του Ιεχωβά. (Αποκάλυψη 5:9· 14:3· 15:2, 3) Ο Ιεχωβά Θεός έδωσε τη μουσική στον άνθρωπο, εμφυτεύοντας στην καρδιά του την αγάπη για αυτήν και την ακατανίκητη παρόρμηση να εκφράζει τα συναισθήματά του παίζοντας κάποιο μουσικό όργανο ή τραγουδώντας. Για τον άνθρωπο πίστης, η μουσική αποτελεί προπαντός δώρο από τον Θεό.​—Ιακώβου 1:17.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 27]

«Στην ημέρα της χαράς σας και στις γιορταστικές σας περιόδους . . . πρέπει να σαλπίζετε με τις σάλπιγγες».​—ΑΡΙΘΜΟΙ 10:10

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 28]

«Ο Ιεχωβά είναι ο Ποιμένας μου. Δεν θα μου λείψει τίποτα. Σε χλοερά βοσκοτόπια με βάζει να ξαπλώσω· με φέρνει σε τόπους ανάπαυσης με άφθονα νερά».​—ΨΑΛΜΟΣ 23:1, 2

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 29]

«Ήταν . . . τέσσερις χιλιάδες για να αναπέμπουν αίνους στον Ιεχωβά με τα όργανα για τα οποία ο Δαβίδ είπε: “Τα έφτιαξα για να αναπέμπεται αίνος”».​—1 ΧΡΟΝΙΚΩΝ 23:4, 5

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 29]

Ο Δαβίδ εξέφραζε ένα ολόκληρο φάσμα συναισθημάτων τόσο με λόγια όσο και με μουσική

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 30]

«Αινείτε τον Γιαχ! Αινείτε τον με ντέφι και κυκλικό χορό. Καθετί που έχει πνοή ας αινεί τον Γιαχ».​—ΨΑΛΜΟΣ 150:1, 4, 6

[Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 28]

 Μουσικά Όργανα στους Βιβλικούς Χρόνους

Στα έγχορδα περιλαμβάνονταν το λαούτο, η άρπα και το δεκάχορδο όργανο. (Ψαλμός 92:3) Τα κούρδιζαν σε Αλαμώθ και σε Σεμινίθ, εκφράσεις που πιθανώς αναφέρονται σε υψηλότερες και χαμηλότερες οκτάβες. (1 Χρονικών 15:20, 21, υποσημειώσεις στη ΜΝΚ) Στα χάλκινα και στα πνευστά συγκαταλέγονταν η φλογέρα, ο αυλός, το κέρας, καθώς και οι σάλπιγγες τις οποίες «σάλπιζαν δυνατά». (2 Χρονικών 7:6· 1 Σαμουήλ 10:5· Ψαλμός 150:3, 4) Στην αφιέρωση του ναού, σάλπιγγες και υμνωδοί έκαναν «να αντηχήσει ένας ήχος». (2 Χρονικών 5:12, 13) Αυτό αφήνει να εννοηθεί ότι υπήρχε συντονισμός μεταξύ τους και ότι δεν ακούγονταν παρατονίες. Στα κρουστά περιλαμβάνονταν το ντέφι και το σείστρο, ένα είδος μουσικής κουδουνίστρας, όπως επίσης «κάθε είδους όργανα από ξύλο αρκεύθου». Υπήρχαν επίσης κύμβαλα​—μικρά που παρήγαν “μελωδικό ήχο” και μεγάλα τα οποία αποκαλούνταν «κύμβαλα κρουστά».​—2 Σαμουήλ 6:5· Ψαλμός 150:5.

[Εικόνες]

Επάνω: Λεπτομέρεια από την Αψίδα του Τίτου, στη Ρώμη, η οποία απεικονίζει σάλπιγγες που πάρθηκαν από το ναό της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ. Νομίσματα του 130 Κ.Χ. περίπου, τα οποία παρουσιάζουν Ιουδαϊκά μουσικά όργανα

[Ευχαριστίες]

Coins: © 2007 by David Hendin. All rights reserved.