Άτομα που Χηρεύουν​—Τι Ανάγκες Έχουν; Πώς θα Βοηθήσετε;

Στη μισοσκότεινη κουζίνα του μικροσκοπικού της διαμερίσματος, η Ζαν στρώνει μηχανικά το τραπέζι. Πρέπει, τέλος πάντων, να βάλει κάτι στο στόμα της. Ξαφνικά, το βλέμμα της καρφώνεται στα δύο πιάτα που είναι μπροστά της . . . και ξεσπάει σε κλάματα. Από συνήθεια, έστρωσε το τραπέζι για δύο! Έχουν περάσει δύο χρόνια από τότε που έχασε τον αγαπημένο της σύζυγο.

ΟΣΟΙ δεν έχουν βιώσει αυτή την εμπειρία είναι αδύνατον να αντιληφθούν το βάθος της οδύνης που προκαλεί η απώλεια του γαμήλιου συντρόφου. Μάλιστα, ο ανθρώπινος νους αποδέχεται αυτή τη φρικτή πραγματικότητα μόνο με το πέρασμα του χρόνου. Η Μπέριλ, 72 χρονών, δεν μπορούσε να αποδεχτεί τον ξαφνικό θάνατο του συζύγου της. «Ήταν σαν ψέμα», λέει η ίδια. «Μου ήταν αδύνατον να πιστέψω ότι δεν θα ξανάμπαινε από την πόρτα».

Έπειτα από έναν ακρωτηριασμό, τα άτομα σε ορισμένες περιπτώσεις «νιώθουν» το χαμένο τους άκρο. Με παρόμοιο τρόπο, οι βαθιά λυπημένοι σύντροφοι μερικές φορές «βλέπουν» το αγαπημένο τους πρόσωπο μέσα στο πλήθος ή πιάνουν τον εαυτό τους να μιλάει σε κάποιον που δεν υπάρχει πια!

Οι φίλοι και οι συγγενείς συνήθως δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν σε μια τέτοια οδυνηρή κατάσταση. Γνωρίζετε κάποιο άτομο που έχει βιώσει το θάνατο του συντρόφου του; Πώς μπορείτε να του παρέχετε υποστήριξη; Τι πρέπει να γνωρίζετε για να βοηθάτε τα άτομα που έχουν χηρέψει να τα βγάλουν πέρα με τη θλίψη τους; Πώς μπορείτε να τα βοηθήσετε να ξαναβρούν σιγά σιγά την όρεξή τους για ζωή;

Πράγματα που Πρέπει να Αποφεύγετε

Οι φίλοι και οι συγγενείς μπορεί να στενοχωριούνται βλέποντας το αγαπημένο τους πρόσωπο να υποφέρει και έτσι να προσπαθούν καλοπροαίρετα να συντομεύσουν την περίοδο θλίψης.  Ωστόσο, κάποιος ερευνητής, ο οποίος διεξήγαγε μια μελέτη σε 700 χήρες και χήρους, έγραψε: «Δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρονικό διάστημα θλίψης». Επομένως, αντί να προσπαθείτε να σταματήσετε τα δάκρυα του εν ζωή συντρόφου, δώστε του χρόνο να εκδηλώσει τη θλίψη του.​—Γένεση 37:34, 35· Ιώβ 10:1.

Μολονότι θα ήταν ίσως κατάλληλο να βοηθήσετε με τις διατυπώσεις της κηδείας, μη συμπεραίνετε ότι πρέπει να αναλάβετε εσείς όλες τις σχετικές διευθετήσεις. Ο Πολ, χήρος 49 χρονών, λέει: «Νομίζω ότι ήταν καλό που όσοι πρόσφεραν ουσιαστική και πρακτική βοήθεια με άφησαν, παρ’ όλα αυτά, να κανονίσω εγώ τις διαδικασίες. Ήταν πολύ σημαντικό για εμένα το να πάνε όλα καλά στην κηδεία της συζύγου μου. Πίστευα ότι αυτό ήταν κάτι τελευταίο που μπορούσα να κάνω για να την τιμήσω».

Ασφαλώς, κάποια βοήθεια είναι χωρίς αμφιβολία ευπρόσδεκτη. Η Αϊλίν, μια 68χρονη χήρα, λέει: «Μου ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να κάνω τις διευθετήσεις της κηδείας και να ξεμπερδέψω με τα διάφορα έγγραφα, γιατί δεν είχα καθαρό μυαλό. Ευτυχώς, ο γιος μου και η νύφη μου με βοήθησαν πολύ».

Επίσης, μη φοβάστε να μιλάτε για το αγαπημένο πρόσωπο που έχει πεθάνει. Η Μπέριλ, η οποία αναφέρθηκε προηγουμένως, λέει: «Οι φίλοι μου με υποστήριζαν πλήρως. Ωστόσο, διαπίστωνα ότι πολλοί απέφευγαν να μιλήσουν για το σύζυγό μου, τον Τζον. Ήταν σαν να μην είχε υπάρξει ποτέ, και αυτό με πλήγωνε λίγο». Με τον καιρό, τα άτομα που έχουν χηρέψει ίσως επιθυμούν να μιλούν ανοιχτά για το σύντροφό τους. Μήπως θυμάστε μια ευγενική χειρονομία του εκλιπόντος ή ένα αστείο περιστατικό με αυτόν; Μοιραστείτε τα με τον εν ζωή σύντροφο. Μη διστάζετε από φόβο. Αν διαισθάνεστε ότι το σχόλιό σας θα είναι καλοδεχούμενο, πείτε ποια πράγματα εκτιμούσατε σε εκείνον ή τι σας λείπει από εκείνη. Κάτι τέτοιο μπορεί να βοηθήσει τους θλιμμένους συντρόφους να καταλάβουν ότι και άλλοι συμπάσχουν με αυτούς.​—Ρωμαίους 12:15.

Όταν προσφέρετε υποστήριξη, μην κατακλύζετε το θλιμμένο άτομο με συμβουλές. Μην το πιέζετε να πάρει γρήγορες αποφάσεις. a Αντιθέτως, να χρησιμοποιείτε διάκριση και να αναρωτιέστε:  «Ποια θετικά βήματα μπορώ να κάνω για να βοηθήσω κάποιον φίλο ή συγγενή να αντεπεξέλθει σε μια από τις πιο δύσκολες μεταβατικές περιόδους στη ζωή του;»

Τι Μπορείτε να Κάνετε

Τις μέρες αμέσως μετά το θάνατο, ο εν ζωή σύντροφος θα ήθελε πιθανότατα κάποια πρακτική βοήθεια. Μήπως θα μπορούσατε να ετοιμάσετε μερικά γεύματα, να φιλοξενήσετε συγγενείς που έχουν έρθει από μακριά ή να κρατήσετε συντροφιά στο θλιμμένο άτομο;

Πρέπει επίσης να καταλάβετε ότι οι άντρες και οι γυναίκες μπορεί να αντιμετωπίζουν τη θλίψη και τη μοναξιά με διαφορετικό τρόπο. Για παράδειγμα, σε μερικά μέρη του κόσμου, οι μισοί και πλέον άντρες ξαναπαντρεύονται μέσα σε 18 μήνες μετά το θάνατο της συντρόφου τους​—κάτι που συμβαίνει σπάνια με τις γυναίκες. Σε τι οφείλεται αυτή η διαφορά;

Αντίθετα με την κοινή αντίληψη, οι άντρες δεν ξαναπαντρεύονται πάντα απλώς για να ικανοποιήσουν τις σωματικές ή τις σεξουαλικές τους ανάγκες. Στην πραγματικότητα, αυτό που μπορεί να κάνει έναν άντρα να νιώθει ολομόναχος μετά το θάνατο της συζύγου του είναι η τάση που έχουν οι άντρες να ανοίγονται αποκλειστικά και μόνο στο δικό τους άνθρωπο. Οι χήρες, από την άλλη πλευρά, έχουν συνήθως περισσότερες δυνατότητες να βρουν συναισθηματική υποστήριξη, ακόμη και αν μερικές φορές τις ξεχνάει το φιλικό περιβάλλον του συζύγου. Αυτή η τάση των αντρών που χηρεύουν εξηγεί εν μέρει γιατί πολλοί βλέπουν έναν νέο γάμο ως τη μόνη διέξοδο από τη μοναξιά τους​—παρότι διατρέχουν τον κίνδυνο να αρχίσουν πρόωρα μια καινούρια σχέση. Οι χήρες, λοιπόν, ίσως είναι σε καλύτερη θέση να χειριστούν τον πόνο της μοναξιάς.

Είτε το φιλικό ή συγγενικό σας πρόσωπο είναι άντρας είτε είναι γυναίκα, τι μπορείτε να κάνετε για να ελαφρύνετε το βάρος της μοναξιάς; Η Έλεν, μια 49χρονη χήρα, λέει: «Πολλοί έχουν καλές προθέσεις, αλλά δεν παίρνουν πρωτοβουλίες. Συνήθως λένε: “Αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω, πες το μου”. Αλλά εγώ είμαι ευγνώμων για το ότι κάποιοι έλεγαν απλώς: “Πάω για ψώνια. Θέλεις να έρθεις;”» Ο Πολ, η σύζυγος του οποίου πέθανε από καρκίνο, εξηγεί γιατί του άρεσε που άλλοι τον καλούσαν να βγει μαζί τους. «Μερικές φορές», λέει, «δεν έχεις διάθεση να βρεθείς με παρέα ή να μιλήσεις για την κατάστασή σου. Αλλά ύστερα από ένα βράδυ με συντροφιά, νιώθεις πολύ καλύτερα. Δεν νιώθεις τόσο μόνος. Ξέρεις ότι υπάρχουν άνθρωποι που ενδιαφέρονται αληθινά για εσένα, και αυτό διευκολύνει τα πράγματα». b

 Όταν η Συμπόνια Εκτιμάται Ιδιαίτερα

Η Έλεν διαπίστωσε ότι τη μεγαλύτερη ανάγκη για συναισθηματική υποστήριξη την είχε όταν οι περισσότεροι συγγενείς της είχαν επανέλθει στην καθημερινότητά τους. «Στην αρχή, οι φίλοι και οι συγγενείς βρίσκονται δίπλα σου», λέει, «αλλά μετά η ζωή τους επιστρέφει στους κανονικούς της ρυθμούς. Η δική σου, όμως, όχι». Έχοντας υπόψη αυτό το γεγονός, οι αληθινοί φίλοι θα είναι διαθέσιμοι και θα παρέχουν συνεχή υποστήριξη.

Ίσως μια χήρα ή ένας χήρος χρειάζονται συντροφιά ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες ημερομηνίες, όπως είναι η επέτειος του γάμου τους ή του θανάτου του συντρόφου τους. Η Αϊλίν, η οποία αναφέρθηκε νωρίτερα, λέει ότι ο ενήλικος γιος της αναπληρώνει το κενό που νιώθει η ίδια στην επέτειο του γάμου της. «Κάθε χρόνο», λέει, «ο γιος μου, ο Κέβιν, με βγάζει έξω εκείνη τη μέρα. Τρώμε μαζί, και περνάμε λίγη ώρα μόνο οι δυο μας​—μητέρα και γιος». Γιατί να μη σημειώσετε αυτές τις πολύ δύσκολες περιόδους για ένα συγγενικό ή φιλικό σας πρόσωπο που έχει χηρέψει; Έπειτα μπορείτε να κανονίσετε να βρίσκεστε εσείς ή κάποιος άλλος κοντά του εκείνη τη δύσκολη μέρα.​—Παροιμίες 17:17.

Μερικοί έχουν βρει παρηγοριά από άλλα άτομα που έχουν επίσης χηρέψει. Η Άνι, χήρα εδώ και οχτώ χρόνια, λέει για τη φιλία της με μια άλλη χήρα: «Η αποφασιστικότητά της μου έκανε μεγάλη εντύπωση και με ενθάρρυνε να μην το βάλω κάτω».

Ναι, αφότου ξεπεράσουν τα αρχικά στάδια της θλίψης, τα άτομα που έχουν χηρέψει μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και ελπίδας για άλλους. Δύο χήρες που αναφέρονται στη Γραφή, η νεαρή Ρουθ και η πεθερά της, η Ναομί, ωφελήθηκαν από τη στήριξη που παρείχαν η μία στην άλλη. Αυτή η συγκινητική αφήγηση περιγράφει πώς το αμοιβαίο ενδιαφέρον που εκδήλωσαν αυτές οι γυναίκες τις βοήθησε να ξεπεράσουν τη θλίψη και να τα βγάλουν πέρα με τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονταν.​—Ρουθ 1:15-17· 3:1· 4:14, 15.

Καιρός Γιατρειάς

Τα άτομα που έχουν χηρέψει πρέπει να βρουν τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στο να διατηρούν ζωντανή τη μνήμη του αγαπημένου τους προσώπου και στο να καλύπτουν τις δικές τους τωρινές ανάγκες​—πράγμα απαραίτητο για να αποκτήσουν και πάλι πιο γεμάτη ζωή. Ο σοφός Βασιλιάς Σολομών αναγνώρισε ότι υπάρχει «καιρός να κλαίει κανείς». Αλλά είπε επίσης ότι πρέπει να υπάρχει και καιρός γιατρειάς.​—Εκκλησιαστής 3:3, 4.

Ο Πολ, ο οποίος αναφέρθηκε παραπάνω, περιγράφει πόσο δύσκολο είναι να μη ζει κάποιος με τις αναμνήσεις. «Η σύζυγός μου και εγώ», λέει, «ήμασταν σαν δυο δεντράκια που μεγάλωσαν πλεγμένα μαζί. Αλλά μετά, το ένα δέντρο πέθανε και το έκοψαν, αφήνοντας το άλλο παραμορφωμένο. Ένιωθα παράξενα που ήμουν μόνος». Από αφοσίωση προς τον εκλιπόντα σύντροφο, μερικοί αρνούνται να απαγκιστρωθούν από το παρελθόν. Άλλοι φοβούνται ότι το να διασκεδάσουν θα ισοδυναμούσε με προδοσία, γι’ αυτό και αρνούνται να βγουν έξω ή να βρεθούν με κόσμο. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε με λεπτότητα τα άτομα που έχουν χηρέψει να γιατρευτούν​—να συνεχίσουν τη ζωή τους;

Ένα πρώτο βήμα ίσως είναι να βοηθήσουμε το άτομο να εκφράσει τα αισθήματά του. Ο Χέρμπερτ, ο οποίος είναι χήρος εδώ και έξι χρόνια, λέει: «Χαιρόμουν ιδιαίτερα όποτε οι επισκέπτες κάθονταν και με άκουγαν προσεκτικά να αναπολώ στιγμές του παρελθόντος ή να εκφράζω κάτι που είχα στο μυαλό μου εκείνη τη στιγμή. Είμαι βέβαιος ότι δεν ήμουν πάντα η καλύτερη παρέα, αλλά εκτιμούσα τη συμπόνια που μου έδειχναν». Ο Πολ συγκινήθηκε ιδιαίτερα από τις ενέργειες ενός ώριμου φίλου ο οποίος έπαιρνε συχνά την πρωτοβουλία και τον ρωτούσε πώς τα πήγαινε από συναισθηματική άποψη. Ο ίδιος λέει: «Εκτιμούσα την ειλικρινή και διακριτική προσέγγισή του και συχνά του έλεγα πώς ένιωθα εκείνη τη στιγμή».​—Παροιμίες 18:24.

Εκφράζοντας αντικρουόμενα συναισθήματα, όπως μεταμέλεια, ενοχή ή θυμό, το άτομο που έχει χηρέψει κάνει ένα σημαντικό βήμα προς την  αποδοχή των νέων του περιστάσεων. Στην περίπτωση του Βασιλιά Δαβίδ, αυτό που του έδωσε τη δύναμη να “σηκωθεί” και να αποδεχτεί τη θλιβερή πραγματικότητα του θανάτου του μικρού του γιου ήταν το ότι άνοιξε την καρδιά του στο πιο έμπιστο πρόσωπο, στον Ιεχωβά Θεό.​—2 Σαμουήλ 12:19-23.

Μολονότι κάτι τέτοιο είναι δύσκολο στην αρχή, με τον καιρό το άτομο που έχει χηρέψει χρειάζεται να επανέλθει στην καθημερινότητα. Μήπως μπορείτε να το συμπεριλάβετε σε κάποιες από τις καθημερινές σας δραστηριότητες, όπως είναι τα ψώνια ή ένας απογευματινός περίπατος; Μπορείτε να ζητήσετε τη βοήθειά του για κάποια δουλειά; Αυτός είναι ένας ακόμη τρόπος για να βγάλετε τα άτομα από την απομόνωσή τους. Για παράδειγμα, θα μπορούσε η φίλη σας να κρατήσει τα παιδιά σας ή να σας πει τα μυστικά μιας συνταγής; Θα μπορούσε ο φίλος σας να σας βοηθήσει σε μερικές επισκευές στο σπίτι; Όταν ζητάτε από αυτό το άτομο τέτοιου είδους βοήθεια, του δίνετε την ευκαιρία να ασχοληθεί με κάτι ενδιαφέρον, αλλά και την επιβεβαίωση ότι είναι χρήσιμο.

Ανοίγοντας και πάλι την καρδιά του στους άλλους, το άτομο που έχει χηρέψει μπορεί σταδιακά να ξαναβρεί την όρεξή του για ζωή, ακόμη δε και να θέσει καινούριους στόχους. Έτσι συνέβη με τη Γιονέτ, μια 44χρονη χήρα και μητέρα, η οποία αφηγείται: «Ήταν πολύ δύσκολο να ξαναμπώ στη ρουτίνα! Οι καθημερινές δουλειές, η διαχείριση των οικονομικών μου και η φροντίδα τριών παιδιών απαιτούσαν σκληρές προσπάθειες». Ωστόσο, με τον καιρό, η Γιονέτ έμαθε να οργανώνεται, καθώς και να επικοινωνεί καλύτερα με τα παιδιά της. Έμαθε επίσης να δέχεται τη στήριξη στενών φίλων.

«Η Ζωή Παραμένει Πολύτιμο Δώρο»

Για να μπορούν οι φίλοι και οι συγγενείς να βοηθούν αποτελεσματικά πρέπει να είναι ρεαλιστές. Επί μήνες, ακόμη και επί χρόνια, η πρόοδος και η αισιοδοξία του ατόμου που έχει χηρέψει μπορεί να παλινδρομούν ανάμεσα σε περιόδους σχετικής γαλήνης και σε εξάρσεις κατάθλιψης. Ασφαλώς, η “πληγή της καρδιάς του ή της καρδιάς της” μπορεί να είναι βαθιά.​—1 Βασιλέων 8:38, 39.

Σε αυτές τις άσχημες περιόδους ίσως το άτομο χρειάζεται μια διακριτική ώθηση προς τη σωστή κατεύθυνση ώστε να μην αποκοπεί από την πραγματικότητα και να μην απομονωθεί. Τέτοια υποστήριξη έχει βοηθήσει πολλές χήρες και πολλούς χήρους να ανοίξουν νέους δρόμους στη ζωή τους. Ο Κλοντ, ένας 60χρονος χήρος και τώρα ολοχρόνιος ευαγγελιστής στην Αφρική, λέει: «Η ζωή παραμένει πολύτιμο δώρο, ακόμη και μετά τον πόνο του χωρισμού από το σύντροφό σου».

Μετά το θάνατο του γαμήλιου συντρόφου, η ζωή δεν είναι ίδια. Εντούτοις, εκείνοι που συνεχίζουν να ζουν αφού πεθάνει το αγαπημένο τους πρόσωπο έχουν ακόμη πολλά να προσφέρουν στους άλλους.​—Εκκλησιαστής 11:7, 8.

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 11]

Οι αληθινοί φίλοι θα είναι διαθέσιμοι και θα παρέχουν συνεχή υποστήριξη

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 12]

 Πολύτιμα Ενθύμια ή Εμπόδια για την Ανάκαμψη;

«Φύλαξα πολλά από τα προσωπικά του πράγματα», λέει η Έλεν αναφερόμενη στο σύζυγό της, ο οποίος πέθανε πριν από λίγα μόλις χρόνια. «Διαπιστώνω ότι αυτά τα αντικείμενα μου φέρνουν όλο και περισσότερες ευχάριστες αναμνήσεις καθώς περνάει ο καιρός. Δεν ήθελα να πετάξω τίποτα αμέσως επειδή τα συναισθήματα είναι δυνατόν να αλλάξουν πολύ με το πέρασμα του χρόνου».

Αντιθέτως, ο Κλοντ, ο οποίος έχασε τη σύζυγό του πριν από πέντε και πλέον χρόνια, λέει: «Εμένα δεν μου χρειάζεται να περιστοιχίζομαι από τα προσωπικά της αντικείμενα για να τη θυμάμαι. Νομίζω ότι το γεγονός πως δεν τα κράτησα με βοήθησε να αποδεχτώ την πραγματικότητα και να περάσω πιο εύκολα την περίοδο της θλίψης».

Οι παραπάνω δηλώσεις δείχνουν πόσο μπορεί να διαφέρουν οι επιλογές των ατόμων όσον αφορά τα προσωπικά αντικείμενα του εκλιπόντος. Επομένως, οι σοφοί φίλοι και συγγενείς δεν θα προσπαθούν να επιβάλλουν τη δική τους άποψη σχετικά με το ζήτημα.​—Γαλάτες 6:2, 5.

[Εικόνες στη σελίδα 9]

Μήπως η βοήθειά σας θα εκτιμούνταν ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες ημερομηνίες;

[Εικόνα στη σελίδα 9]

Μην ξεχνάτε να τους παίρνετε μαζί σας έξω

[Εικόνες στη σελίδα 10]

Να συμπεριλαμβάνετε όσους έχουν χηρέψει στις καθημερινές σας δραστηριότητες ή στην αναψυχή σας